“Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн үр дүнд олон сайхан үйлдвэр байгуулагдсан
“Барилга.МН” сэтгүүлээс зохион байгуулдаг редакцын энэ удаагийн уулзалт “Барилгын материалын үйлдвэрлэл, ханган нийлүүлэлт: Асуудал, бэрхшээл” сэдвээр болов. Уулзалтын хүрээн уг сэдвээр “Байгууламж од” ХХК-ийн ерөнхий захирал Б.БУРМАА, “РОСТОРГ” ХХК-ийн ерөнхий захирал Э.Амгалан, “Женерал Эталон” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.ГАНХУЯГ нар оролцлоо.
Б.БУРМАА: “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн үр дүнд олон сайхан үйлдвэр байгуулагдсан
-2016, 2017 онд улс орон эдийн засгийн хямралтай, барилгачдын хувьд амаргүй он жилүүд байсан ч бид бүхэн аливаа зүйлийг бусдаас нэхэхээс урьд боломж бололцоог өөрсдөөсөө эрж хайж, нээн илрүүлж, түүндээ тулгуурлан хөдөлмөрлөж, давж гарч чадлаа. 2017 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр олон сайхан ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдсөн боловч цаг хугацаандаа хийгдээгүй. Аливаа ажил хэт улс төржиж, өмнө нь хийгдэж байсан ажлыг үргэлжлүүлэхээс илүүтэй шүүмжилж, хориглох зэргээр улс орны хөгжилд чөдөр болох шиг санагдах юм.
Харин бидний мэдэрч буйгаар 2018 он нэлээд ажил өрнөсөн жил байх болов уу. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдолтой уялдуулж олон уурын зуухыг халж төвлөрсөн дулааны шугамд холбох, дэд төвүүдийн ажил, сервес центрүүдийн төлөвлөлт, 1000 айлын орон сууц, сургууль, цэцэрлэгийн гэх зэрэг олон барилгын ажил эхэлж байна. Энэ бол маш сайшаалтай хэрэг. Гэхдээ аливаа ажлыг зөв хийх эсэх нь зөв суурь бодлого төлөвлөлт, хатуу хяналтын системтэй, үнэхээр хийж чадаж буй компаниудыг дэмждэг механизм нь байвал барилгачин бид ямар ч ажлыг хийнэ шүү дээ Жишээ нь, гуравхан жилийн урд бид цементийн хомстолд орчихсон, Эрээн хотоос чанартай, чанаргүй цемент авчирч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн, үнийн хөөрөгдөлд өртөж байсан. Зөв дэмжлэг бодлогын ачаар үндэсний цементийн үйлдвэрүүд баригдаж, дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаад, гадаад улс орон руу экспортолж эхлээд байна. Бид цементийн зовлонгоос 100 хувь салж чадсан.
Үйлдвэрлэгч биднийг маш их зовоож буй асуудлын нэг бол арматурын хомстол. 2016 оны гуравдугаар сард ажил эхэлж байхад 1тн арматур 960.000 төгрөгийн үнэтэй байсан бол 2018 оны эхэнд 2,2 сая төгрөг болохын зэрэгцээ олдоцгүй болох жишээтэй. 2017 оны эцэст хятад эзэнтэй хоёр, гурван компани арматурынхаа үнийг өдрөөс өдөрт өсгөж “үнээр тоглосоор” үйлдвэрлэгч биднийг сөхрүүлж чадсан. Мөн олон барилгын компани валютын ханш, гол нэр төрлийн барилгын материалын үнийн өсөлтийн давлагаанд цохигдож хаалгаа барьсан.
Манай компанийн хувьд ашиг орлого ихтэй байгаагүй ч оргүй хоосон үлдээгүй. 90 гаруй ажилтан, ажилчдаа “чирээд” гарч чадлаа. Яг үнэндээ хямрал гэдэг бол ашиглаж чадвал боломж юм байна гэсэн том ухаарлыг мэдэрч хоцорсондоо баяртай яваа. Олон жилийн турш найдвартай харилцаж, харилцан бие биенээ дэмжиж, хямралын хатуу үед хамтдаа гарч чадсан харилцагч нартаа баярлалаа.
Бид өмнө нь зөвхөн бүтээгдэхүүн зардаг байсан бол одоо нэмэх нь үйлчилгээ зардаг болсон. Үндсэндээ бидний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж буй угсралтын байгууллагуудад учирч буй бэрхшээлийг хамтдаа шийдвэрлэж, өртөг зардлыг хямдруулах, угсралтын ажлыг хөнгөвчлөх тал дээр хоёр жил тутам хамтарсан сургалт явуулж, санаа бодлыг нь сонсох, хамтдаа хөгжих бодлогыг хэрэгжүүлж байна. Зөвхөн үйлдвэрлэгчид сайхан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлээд түүнийг хэрэглэгчид, зураг төсвийн байгууллагууд мөн төлөвлөлтийн шатандаа хамтарч ойлгож дэмжих салбарын дэмжлэг шаардлагатай гэдэг нь бидний ажлаас харагдаж байна.
Муу хэлээд байдаг “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн үр дүнд олон сайхан үйлдвэр техник технологийн шинэчлэлт хийж, шинээр ч олон үйлдвэр баригдсан. Тэдний дунд амжилттай ажиллаж бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлээд явж байгаа нь ч бий. Зээлийн хүүндээ сөхөрсөн нь ч бий. Энэ хөтөлбөрийг сайн хэрэгжүүлээд явбал “Эрэл”-ийн байшин үйлдвэрлэх комбинат шиг хэдэн ч үйлдвэр баригдахыг үгүйсгэхгүй. Үнэндээ аливаа асуудлыг шийдсэн л бол тэр чигээр нь хэрэгжүүл, төлөвлөлтийн шатандаа сайн бодсон л бол хий. Дэндүү удаан ажиллаж, аливаа асуудлыг намын байр сууриас шүүмжлээд алга болчих юм.
Бидний бас нэг хүндрэлтэй асуудал мэргэжилтэй боловсон хүчний хомстол. Нэг үеэ бодоход ажилчид тогтвортой цалин хөлсөө хугацаандаа хуулийн дагуу олгодог баталгаатай ажлын байраа өөрийн хэрэгцээг хангах банкны баталгаа болгодог болжээ. Гэхдээ ажилчдаа тогтвортой ажлын байраар хангаж ямар ч нөхцөлд хөгжүүлэн чиглүүлж, чирч яваа компаниудыг бодлогоор дэмжих, татварын хөнгөлөлт үзүүлэх хүртэл арга хэмжээ авах боломж буй. Гэхдээ тийм дэмжлэг үгүй байгаа. Хүн бүр өөрийнхөө чадах зүйлийг хийсэн шиг хийгээд өөрт тохирсон татвараа төлөөд, өр зээлгүй амьдрах боломж байгаа. Бид арай ихийг бусдаас нэхэж амьдарч байна. Одоо өөрөөсөө нэхэх цаг болжээ.
Зах зээл дээр идэвхтэй ажил хайж буй олон мянган залуус байна. Гэхдээ тэд маань бүгд дээд мэргэжлийн дипломтой учраас ажил голоод бүтээн босгох ажлыг хийдэггүй. Уг нь дипломоор биш, өөрийнхөө чадах ажилдаа дурлаж чин сэтгэлээсээ хийж чадвал хэдэн ч дипломтой хүнээс илүү амьдрах боломж байна шүү, залуус аа! Ямар ч даргаас илүү амьдрах боломж бүтээн байгуулалтын салбарт байна. Хувийн секторт ажиллаж буй залуусыг орон сууцтай болох нөхцөлийг дэмжиж өгмөөр байна. Насаараа барилгын салбарт ажилласан ахмадууд, мөн ид хийж бүтээх насан дээрээ тогтвор суурьшилтай ажиллаж буй залуус ч тэр ажлын байраар баталгаа гаргаад байр орныхоо асуудлыг шийдэж болох дэмжлэгийг үзүүлэх нь залуусаа дэмжих бодлогын нэг хэлбэр болох болно.
Биднийг ойлгож дэмжих бодлого тун ойрхон байгаа гэдэгт итгэж байна. Ганцхан та бидний оруулах хувь нэмэр бас их байх ёстой шүү. Хүнээс биш өөрөөсөө боломжийг эрцгээе.
Д.ГАНХУЯГ: Хөрөнгө оруулалт, ипотекийн санхүүжилтийг шийдвэрлэх төр, засгийн тогтоолыг л хүлээж байна.
-Манай компани 2011 оноос хөнгөн бетон блок, бетон эдлэхүүний үйлдвэр, барилгын материалын тоног төхөөрөмж, үйлдвэрийн сэлбэг хэрэгсллийн худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Монголын барилгын томоохон компаниудад барилгын дүүргэлтийн материалыг ханган нийлүүлдэг.
2016 онд барилгачин бидний хувьд маш хүнд жил өнгөрсөн. Харин 2017 оны сүүлээс эхлэн эдийн засгийн хувьд харьцангуй сайжирч байгаа нь мэдрэгдэж байна. Шуудхан хэлэхэд ипотекийн зээл зогсонги байдалд орсноор салбар маань хэрэг дээрээ “царцсан”.
Бизнес эрхлэгч бидний хувьд барилгын салбарт орж ирэх гадны болон дотоодын хөрөнгө оруулалт, ипотекийн санхүүжилтийг шийдвэрлэх төр, засгийн шийдвэр тогтоолыг л хүлээж байна. Сайшаалтай нэг зүйл нь жижиг дунд бизнесийг дэмжих зорилгоор гарсан Батлан даалтын санг бий болгосон явдал юм. Энэ нь банкнаас зээл авахад тухайн компанийн үл хөдлөх хөрөнгө нь дутсан тохиолдолд батлан дааж өгөх юм л даа. Эхнээсээ өгөөжөө өгөөд явж байгаа.
Нөгөөтэйгүүр, санхүүжилтгүйгээс дутуу баригдсан барилгууд олноор бий болсон, салбарын боловсон хүчний дутагдалд орсон. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд холбогдох яамнаас бодлогоор дэмжих, менежмент хийх, борлуулалт хийхэд аж ахуйн нэгж хооронд холбоо харилцааг үүсгэхэд анхаарвал бодит үр дүн гарах байх гэж бодож байна.
Э.АМГАЛАН: Импортын материалын гаалийн татвар нэмэгдсэнээр
өнгөлгөөний тоосгоны үнэ өссөн
-Манай Орос-Монголын хамтарсан “Росторг” ХХК нь 2012 оноос хойш Монголын барилгын зах зээлд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Дулаалгын эрдэст хөвөн, чулуун хөвөн, XPS дулаалгын хавтан, чулуутай дээврийн хар цаас, металл болон битум дээвэр, борооны ус зайлуулах иж бүрдэл, гадна дотор өнгөлгөөний рейк мод, цонх гэх мэтчилэн олон төрлийн материалыг ОХУ-аас нийлүүлдэг.
Бидний хувьд бизнес эрхлэхэд хэдэн хүндрэл бий. Нэгдүгээрт, зарим нэг барилгын материалуудыг Монголд үйлдвэрлэгддэггүй. Гэтэл тэдгээрийг орлох импортын барилгын материалын гаалийн татвар хоёр жилийн өмнөөс нэмэгдсэн. Тодруулбал, 2016 онд 5 хувь байсан тоосгоны гаалийн татвар 20 хувь болж нэмэгдсэнээр өнгөлгөөний тоосгоны үнэ нэмэгдэхэд хүрсэн. Гэтэл тухайлбал, бидний оруулж ирдэг өнгөлгөөний тоосго нь удаан эдэлгээтэй, байгалийн гаралтай материал бөгөөд цагаан болон улаан шавраар хийгддэг. Харин Монголд зөвхөн өргийн улаан тоосго болон өргийн будаг шингээсэн тоосго л үйлдвэрлэдэг.
Хоёрдугаарт, шинээр баригдаж буй барилгуудын фасадны дулаалгын 90 хувьд нь хурдан шатдаг, удаан эдэлгээгүй, ус чийгэнд тэсвэргүй цагаан хөөс түлхүү ашиглаж байна. Үүний оронд дээвэр, фасад, фундамент зэрэгт сүүлийн үеийн галд тэсвэртэй, ус чийг нэвтрүүлдэггүй XPS дулаалгын материал бий. Хэрэглэгч ямар дулаалгын материал ашиглан, хэрхэн зөв дулаалах талаар мэдээлэл дутмаг байгаагаас үүдэн угсралтын ажлыг буруу хийж гүйцэтгэх тохиолдол гардаг. Ингэснээр тухайн материал буюу ижил төрлийн бүтээгдэхүүний нэр хүндийн унагадаг.
Монголын барилгын зах зээлд Хятадын чанар муутай барилгын материал ихээр ашиглагдаж байна. Худалдан авагчид чанар муутай, эдэлгээгүй материал ашигласнаар 2-3 жилийн дараа эргээд өнгө алдаж, муудсан материалаа солих шаардлага гардаг. Бололцоотой нэг нь сольж засварлаж байхад бололцоогүй нэг нь түр хойшлуулдаг нь хотын өнгө үзэмжид нөлөөлдөг.
Харин манай улсын зах зээлд ажиглагдаж байгаа нэгэн сайшаалтай зүйл нь барилгын технологи сүүлийн зургаан жилд илүү хөгжиж байгаа нь илт ажиглагдах болсон.
Б.БУРМАА: “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн үр дүнд олон сайхан үйлдвэр байгуулагдсан
-2016, 2017 онд улс орон эдийн засгийн хямралтай, барилгачдын хувьд амаргүй он жилүүд байсан ч бид бүхэн аливаа зүйлийг бусдаас нэхэхээс урьд боломж бололцоог өөрсдөөсөө эрж хайж, нээн илрүүлж, түүндээ тулгуурлан хөдөлмөрлөж, давж гарч чадлаа. 2017 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр олон сайхан ажлууд хийгдэхээр төлөвлөгдсөн боловч цаг хугацаандаа хийгдээгүй. Аливаа ажил хэт улс төржиж, өмнө нь хийгдэж байсан ажлыг үргэлжлүүлэхээс илүүтэй шүүмжилж, хориглох зэргээр улс орны хөгжилд чөдөр болох шиг санагдах юм.
Харин бидний мэдэрч буйгаар 2018 он нэлээд ажил өрнөсөн жил байх болов уу. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдолтой уялдуулж олон уурын зуухыг халж төвлөрсөн дулааны шугамд холбох, дэд төвүүдийн ажил, сервес центрүүдийн төлөвлөлт, 1000 айлын орон сууц, сургууль, цэцэрлэгийн гэх зэрэг олон барилгын ажил эхэлж байна. Энэ бол маш сайшаалтай хэрэг. Гэхдээ аливаа ажлыг зөв хийх эсэх нь зөв суурь бодлого төлөвлөлт, хатуу хяналтын системтэй, үнэхээр хийж чадаж буй компаниудыг дэмждэг механизм нь байвал барилгачин бид ямар ч ажлыг хийнэ шүү дээ Жишээ нь, гуравхан жилийн урд бид цементийн хомстолд орчихсон, Эрээн хотоос чанартай, чанаргүй цемент авчирч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн, үнийн хөөрөгдөлд өртөж байсан. Зөв дэмжлэг бодлогын ачаар үндэсний цементийн үйлдвэрүүд баригдаж, дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаад, гадаад улс орон руу экспортолж эхлээд байна. Бид цементийн зовлонгоос 100 хувь салж чадсан.
Үйлдвэрлэгч биднийг маш их зовоож буй асуудлын нэг бол арматурын хомстол. 2016 оны гуравдугаар сард ажил эхэлж байхад 1тн арматур 960.000 төгрөгийн үнэтэй байсан бол 2018 оны эхэнд 2,2 сая төгрөг болохын зэрэгцээ олдоцгүй болох жишээтэй. 2017 оны эцэст хятад эзэнтэй хоёр, гурван компани арматурынхаа үнийг өдрөөс өдөрт өсгөж “үнээр тоглосоор” үйлдвэрлэгч биднийг сөхрүүлж чадсан. Мөн олон барилгын компани валютын ханш, гол нэр төрлийн барилгын материалын үнийн өсөлтийн давлагаанд цохигдож хаалгаа барьсан.
Манай компанийн хувьд ашиг орлого ихтэй байгаагүй ч оргүй хоосон үлдээгүй. 90 гаруй ажилтан, ажилчдаа “чирээд” гарч чадлаа. Яг үнэндээ хямрал гэдэг бол ашиглаж чадвал боломж юм байна гэсэн том ухаарлыг мэдэрч хоцорсондоо баяртай яваа. Олон жилийн турш найдвартай харилцаж, харилцан бие биенээ дэмжиж, хямралын хатуу үед хамтдаа гарч чадсан харилцагч нартаа баярлалаа.
Бид өмнө нь зөвхөн бүтээгдэхүүн зардаг байсан бол одоо нэмэх нь үйлчилгээ зардаг болсон. Үндсэндээ бидний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж буй угсралтын байгууллагуудад учирч буй бэрхшээлийг хамтдаа шийдвэрлэж, өртөг зардлыг хямдруулах, угсралтын ажлыг хөнгөвчлөх тал дээр хоёр жил тутам хамтарсан сургалт явуулж, санаа бодлыг нь сонсох, хамтдаа хөгжих бодлогыг хэрэгжүүлж байна. Зөвхөн үйлдвэрлэгчид сайхан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлээд түүнийг хэрэглэгчид, зураг төсвийн байгууллагууд мөн төлөвлөлтийн шатандаа хамтарч ойлгож дэмжих салбарын дэмжлэг шаардлагатай гэдэг нь бидний ажлаас харагдаж байна.
Муу хэлээд байдаг “Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн үр дүнд олон сайхан үйлдвэр техник технологийн шинэчлэлт хийж, шинээр ч олон үйлдвэр баригдсан. Тэдний дунд амжилттай ажиллаж бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлээд явж байгаа нь ч бий. Зээлийн хүүндээ сөхөрсөн нь ч бий. Энэ хөтөлбөрийг сайн хэрэгжүүлээд явбал “Эрэл”-ийн байшин үйлдвэрлэх комбинат шиг хэдэн ч үйлдвэр баригдахыг үгүйсгэхгүй. Үнэндээ аливаа асуудлыг шийдсэн л бол тэр чигээр нь хэрэгжүүл, төлөвлөлтийн шатандаа сайн бодсон л бол хий. Дэндүү удаан ажиллаж, аливаа асуудлыг намын байр сууриас шүүмжлээд алга болчих юм.
Бидний бас нэг хүндрэлтэй асуудал мэргэжилтэй боловсон хүчний хомстол. Нэг үеэ бодоход ажилчид тогтвортой цалин хөлсөө хугацаандаа хуулийн дагуу олгодог баталгаатай ажлын байраа өөрийн хэрэгцээг хангах банкны баталгаа болгодог болжээ. Гэхдээ ажилчдаа тогтвортой ажлын байраар хангаж ямар ч нөхцөлд хөгжүүлэн чиглүүлж, чирч яваа компаниудыг бодлогоор дэмжих, татварын хөнгөлөлт үзүүлэх хүртэл арга хэмжээ авах боломж буй. Гэхдээ тийм дэмжлэг үгүй байгаа. Хүн бүр өөрийнхөө чадах зүйлийг хийсэн шиг хийгээд өөрт тохирсон татвараа төлөөд, өр зээлгүй амьдрах боломж байгаа. Бид арай ихийг бусдаас нэхэж амьдарч байна. Одоо өөрөөсөө нэхэх цаг болжээ.
Зах зээл дээр идэвхтэй ажил хайж буй олон мянган залуус байна. Гэхдээ тэд маань бүгд дээд мэргэжлийн дипломтой учраас ажил голоод бүтээн босгох ажлыг хийдэггүй. Уг нь дипломоор биш, өөрийнхөө чадах ажилдаа дурлаж чин сэтгэлээсээ хийж чадвал хэдэн ч дипломтой хүнээс илүү амьдрах боломж байна шүү, залуус аа! Ямар ч даргаас илүү амьдрах боломж бүтээн байгуулалтын салбарт байна. Хувийн секторт ажиллаж буй залуусыг орон сууцтай болох нөхцөлийг дэмжиж өгмөөр байна. Насаараа барилгын салбарт ажилласан ахмадууд, мөн ид хийж бүтээх насан дээрээ тогтвор суурьшилтай ажиллаж буй залуус ч тэр ажлын байраар баталгаа гаргаад байр орныхоо асуудлыг шийдэж болох дэмжлэгийг үзүүлэх нь залуусаа дэмжих бодлогын нэг хэлбэр болох болно.
Биднийг ойлгож дэмжих бодлого тун ойрхон байгаа гэдэгт итгэж байна. Ганцхан та бидний оруулах хувь нэмэр бас их байх ёстой шүү. Хүнээс биш өөрөөсөө боломжийг эрцгээе.
Д.ГАНХУЯГ: Хөрөнгө оруулалт, ипотекийн санхүүжилтийг шийдвэрлэх төр, засгийн тогтоолыг л хүлээж байна.
-Манай компани 2011 оноос хөнгөн бетон блок, бетон эдлэхүүний үйлдвэр, барилгын материалын тоног төхөөрөмж, үйлдвэрийн сэлбэг хэрэгсллийн худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Монголын барилгын томоохон компаниудад барилгын дүүргэлтийн материалыг ханган нийлүүлдэг.
2016 онд барилгачин бидний хувьд маш хүнд жил өнгөрсөн. Харин 2017 оны сүүлээс эхлэн эдийн засгийн хувьд харьцангуй сайжирч байгаа нь мэдрэгдэж байна. Шуудхан хэлэхэд ипотекийн зээл зогсонги байдалд орсноор салбар маань хэрэг дээрээ “царцсан”.
Бизнес эрхлэгч бидний хувьд барилгын салбарт орж ирэх гадны болон дотоодын хөрөнгө оруулалт, ипотекийн санхүүжилтийг шийдвэрлэх төр, засгийн шийдвэр тогтоолыг л хүлээж байна. Сайшаалтай нэг зүйл нь жижиг дунд бизнесийг дэмжих зорилгоор гарсан Батлан даалтын санг бий болгосон явдал юм. Энэ нь банкнаас зээл авахад тухайн компанийн үл хөдлөх хөрөнгө нь дутсан тохиолдолд батлан дааж өгөх юм л даа. Эхнээсээ өгөөжөө өгөөд явж байгаа.
Нөгөөтэйгүүр, санхүүжилтгүйгээс дутуу баригдсан барилгууд олноор бий болсон, салбарын боловсон хүчний дутагдалд орсон. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд холбогдох яамнаас бодлогоор дэмжих, менежмент хийх, борлуулалт хийхэд аж ахуйн нэгж хооронд холбоо харилцааг үүсгэхэд анхаарвал бодит үр дүн гарах байх гэж бодож байна.
Э.АМГАЛАН: Импортын материалын гаалийн татвар нэмэгдсэнээр
өнгөлгөөний тоосгоны үнэ өссөн
-Манай Орос-Монголын хамтарсан “Росторг” ХХК нь 2012 оноос хойш Монголын барилгын зах зээлд үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Дулаалгын эрдэст хөвөн, чулуун хөвөн, XPS дулаалгын хавтан, чулуутай дээврийн хар цаас, металл болон битум дээвэр, борооны ус зайлуулах иж бүрдэл, гадна дотор өнгөлгөөний рейк мод, цонх гэх мэтчилэн олон төрлийн материалыг ОХУ-аас нийлүүлдэг.
Бидний хувьд бизнес эрхлэхэд хэдэн хүндрэл бий. Нэгдүгээрт, зарим нэг барилгын материалуудыг Монголд үйлдвэрлэгддэггүй. Гэтэл тэдгээрийг орлох импортын барилгын материалын гаалийн татвар хоёр жилийн өмнөөс нэмэгдсэн. Тодруулбал, 2016 онд 5 хувь байсан тоосгоны гаалийн татвар 20 хувь болж нэмэгдсэнээр өнгөлгөөний тоосгоны үнэ нэмэгдэхэд хүрсэн. Гэтэл тухайлбал, бидний оруулж ирдэг өнгөлгөөний тоосго нь удаан эдэлгээтэй, байгалийн гаралтай материал бөгөөд цагаан болон улаан шавраар хийгддэг. Харин Монголд зөвхөн өргийн улаан тоосго болон өргийн будаг шингээсэн тоосго л үйлдвэрлэдэг.
Хоёрдугаарт, шинээр баригдаж буй барилгуудын фасадны дулаалгын 90 хувьд нь хурдан шатдаг, удаан эдэлгээгүй, ус чийгэнд тэсвэргүй цагаан хөөс түлхүү ашиглаж байна. Үүний оронд дээвэр, фасад, фундамент зэрэгт сүүлийн үеийн галд тэсвэртэй, ус чийг нэвтрүүлдэггүй XPS дулаалгын материал бий. Хэрэглэгч ямар дулаалгын материал ашиглан, хэрхэн зөв дулаалах талаар мэдээлэл дутмаг байгаагаас үүдэн угсралтын ажлыг буруу хийж гүйцэтгэх тохиолдол гардаг. Ингэснээр тухайн материал буюу ижил төрлийн бүтээгдэхүүний нэр хүндийн унагадаг.
Монголын барилгын зах зээлд Хятадын чанар муутай барилгын материал ихээр ашиглагдаж байна. Худалдан авагчид чанар муутай, эдэлгээгүй материал ашигласнаар 2-3 жилийн дараа эргээд өнгө алдаж, муудсан материалаа солих шаардлага гардаг. Бололцоотой нэг нь сольж засварлаж байхад бололцоогүй нэг нь түр хойшлуулдаг нь хотын өнгө үзэмжид нөлөөлдөг.
Харин манай улсын зах зээлд ажиглагдаж байгаа нэгэн сайшаалтай зүйл нь барилгын технологи сүүлийн зургаан жилд илүү хөгжиж байгаа нь илт ажиглагдах болсон.