Барилгын салбарын төрөл бүрийн мэргэжлийн инженерүүд
Барилгын салбарын төрөл бүрийн инженерүүдийг бэлтгэх сургалт нь дэлхийн аль ч улсад Политехникийн инженерийн сургалтад томоохон байр суурь эзэлдэг. Учир нь энэ салбарын мэргэжлийн инженер гэдэгт иргэний ба үйлдвэрлэлийн барилгын инженер, онц төвөгшилтэй хийцийн буюу инженер-конструктор, барилгын хүнд машин механизмын инженер, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн инженер-технологич, цахилгаан-дулааны инженер, сантехник-инженерийн шугам сүлжээний инженер гэх мэт хоорондоо эрс ялгаатай боловч барилга байгууламж барьж, байгуулахад зайлшгүй нэг нь нөгөөгөөсөө шууд хамааралтай, салшгүй уялдаатай ажилладаг эдгээр инженерүүдийг хамааруулдаг.
Тухайн барилга байгууламж нь зураг төслөөсөө эхлээд баригдаж, бэлэн бүтээгдэхүүн болж, ашиглалтад орох хүртлээ дээрх бүх инженерүүдийн зайлшгүй чухал үүрэг оролцоотойгоор баригддаг. Тэгвэл барилгыг барих технологийн эхний эгнээнд заавал жагсдаг нэгэн чухал мэргэжил бол архитекторч юм.
Монгол улсын барилгын салбарт бэлтгэгдэн ажиллаж байгаа инженерүүдийг чиглэл тус бүрээр ангилбал:
- Архитектур,
- Барилгын хүнд машин механизмын инженер
- Барилгын бүтээц эдлэлийн технологи,
- Барилгын материал үйлдвэрлэлийн технологи,
- Иргэний ба үйлдвэрийн барилга,
- Усан хангамж, ус цэвэрлэгээ,
- Халаалт агаар сэлгэлт,
- Усны барилга байгууламж,
- Усны менежмент,
- Сантехник инженерийн байгууламж,
- Авто замын барилга,
- Барилгын менежмент,
- Хаягдлын технологич инженер зэрэг болно.
Тэгэхээр дээр дурдсан олон мэргэжлийн инженерүүд нэгэн барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулахаас эхлээд барьж гүйцэтгэх ажилд өөр өөрсдийн үүрэгтэй оролцдог, өөрөөр хэлбэл нэгэн бүтээл болох барилга байгууламж дээр нэг баг болж ажилладаг гэсэн үг. Тиймээс эдгээр инженерүүдийн заримынх нь чиг үүрэг, ажлын нөхцөл байдлын талаар товч хүргэе.
Архитектур. Иргэний барилгын архитектур, Хот байгуулалтын архитектурын чиглэлээр мэргэших боломжтой, олон нийтийн барилгын болон суурин газрын төлөвлөлтийн үндсэн зарчим, хэтийн төлвийг тодорхойлох онол практикийн мэдлэгтэй, барилгын архитектур, орон зайн төлөвлөлт боловсруулах, суурин газрын ерөнхий төлөвлөгөө зохиох, төлөвлөх, тооцоо судалгаа хийх чадвартай хүн байх ёстой.
Барилгын бүтээц эдлэлийн технологи: Барилгын материал, хийц эдлэлүүдийн найрлага, үйлдвэрлэх технологийн талаар үндсэн мэдлэгтэй, үйлдвэрлэлийг хөтлөн явуулах, технологи ба шаардлагад нь нийцүүлэн түүхий эд, бүтээгдэхүүнд чанарын шинжилгээ хийх, технологийн туршилт явуулах, барилгын хийц эдлэлийн үйлдвэрүүдэд технологич инженер, лабораторт чанарын хяналт хийх, барилгын инженерийн ажлыг хийх зэрэг чадваруудыг эзэмшсэн хүн байх ёстой.
Барилгын материал үйлдвэрлэлийн технологи: Барилгын материал, тэдгээрийг үйлдвэрлэх түүхий эдийн шинж чанар, орц, найрлагыг тогтоох, аргачлалыг эзэмшин, барилгын материал үйлдвэрлэх технологи, үйлдвэрлэлийг онол болоод практикаар удирдан зохицуулах, төсөллөх үндсэн мэдлэгтэй инженер байхаас гадна лабораторид чанарын хяналт тавих чадвартай хүн байх ёстой.
Иргэний ба үйлдвэрийн барилга: Барилгын буурь, суурь, материал, барилга барих процесс ба ажлын технологи, бүтээцийн тооцооны онол, үйлдвэрийн менежмент чиглэлээр мэдлэг дадал эзэмшсэн барилгын үйлдвэрлэл удирдах, зураг төсөл боловсруулах ур чадвар эзэмшсэн байх ёстой.
Ус хангамж, ус цэвэрлэгээ: Ус хангамж, ус цэвэрлэгээний талаар үндсэн мэдлэгтэй, ус хангамж ариутгах татуургын угсралтын технологи, байгалийн ус цэвэрлэгээ, ахуйн болон үйлдвэрийн усан хангамж, бохир ус цэвэрлэгээний технологи, тэдгээрийн зохион байгуулалт болон зураг төслийн ажлыг автоматжуулахзэрэг чадварыг эзэмшсэн, энэ чиглэлээр төсөл судалгаанд хамрагдсан хүн байх ёстой.
Халаалт агаар сэлгэлт: Дулаан, халаалт агаар сэлгэлтийн угсралтын технологи, дулаан техник, дулаан шилжилт, барилгын дулааны физик, дулааны эх үүсвэр, халуун усан хангамж, халаалт агаар сэлгэлт, кондиционерийн систем, барилга байгууламжийн зохион байгуулалт, зураг төслийн ажлын автоматжуулалт, хүрээлэн буй орчин менежмент зэрэг чиглэлээр сургалтын хөтөлбөрийн дагуу суралцаж, төгссөн байх ёстой.
Усны барилга байгууламж: Инженерийн суурь боловсрол, усны барилга байгууламжуудын талаар үндсэн мэдлэгтэй, усны барилга байгууламжийн үйлдвэрлэлийг удирдах, барилгын ба усны ашиглалтад мэргэжлийн хяналт тавих чадвартай, цаашид усан цахилгаан станцын чиглэлээр суралцан мэргэших боломжтой хүн байх ёстой.
Усны менежмент: Усны нөөцийг төлөвлөх, менежмент хийх, усны нөөцийн ашиглалт, хамгаалалтад мэргэжлийн хяналт тавих, аудит хийх, үнэлгээ, дүгнэлт гаргах, усны эх үүсвэр, нөөцийг хомсдох, бохирдохоос хамгаалах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, усны нөөцийн экологи эдийн засгийн үнэлгээ хийх чиглэлээр усны менежер, эрдэм шинжилгээ, сургалт, судалгааны ажил явуулах чадвартай мэргэжилтэн байх ёстой.
Сантехник инженерийн байгууламж: Барилга байгууламжийн сантехник, сантехникийн тоног төхөөрөмжийн чиглэлээр үндсэн мэргэжилтэй, хот суурин газар болон бүх төрлийн барилга байгууламжийн ус, дулаан хангамж, ариутгах татуургын систем, халаалт агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг төлөвлөх, угсрах, ашиглах, засварлах чадвартай хүн байх ёстой.
Авто замын барилга: Авто замын барилга, Гүүрийн барилга чиглэлээр мэргэшсэн, инженерийн суурь мэдлэгтэй, энэ чиглэлээр зураг төсөл боловсруулах, зам, гүүрийн барилгын ажил удирдан гүйцэтгэх, чанарын хяналт тавих, замын засвар арчлалтын ажлыг гүйцэтгэх, замын материалын чанарын хяналт хийх, ашиглагдаж буй замын техник ашиглалтын түвшинг судлах чадвартай хүн байх ёстой.
Барилгын менежмент. Барилгын удирдлагын чиглэлээр үндсэн мэдлэгтэй, барилга байгууламжийг төсөллөх, барилгын төрөл бүрийн ажлыг гүйцэтгэх, барилгын өртөг зардлыг тооцоолох, барилга ба барилгын байгууллагын үйл ажиллагаанд дүн шинжилгээ хийх чадвартай хүн байх ёстой.
Хаягдлын технологич инженер: Хог хаягдлын талаарх төрийн бодлогын хэрэгжилтийг хангах, хүрээлэн буй орчин, хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх хортой, аюултай нөлөөллийг бууруулах, ахуйн болон үйлдвэрлэлийн хог хаягдлыг цуглуулах, ангилан ялгах, тээвэрлэх, хадгалах, түүхий эдийн эх үүсвэр болгон дахин ашиглах менежментийг сайжруулах чиглэлээр онолын мэдлэг болон дадлага эзэмшсэн, эрдэм шинжилгээний, зураг төсөл боловсруулах чадвартай, байгууламжийн угсралт ашиглалтын ажлыг зохион байгуулж, удирдах чадвартай бакалаврын зэрэгтэй инженер хүн байх ёстой.
Эдгээр инженерүүд нь гүйцэтгэх үүргийн дагуу төрөлжин, барилгын салбарын олон төрөл чиглэлээр ялгаран, нарийн мэргэшин ажиллаж байгаа.
Барилгын салбарын инженерүүдийн тоо баримт
Барилгын салбарт одоо ажиллаж байгаа инженер, техникчдийн тоо 22,000 орчим байгаа. Үүнээс 5,600 нь зураг төслийн байгууллагад, 180 орчим нь архитектороор, барилгын материал үйлдвэрлэлийн салбарт 2,200 орчим инженер, бусад 10,000 гаруй инженер нь барилга угсралтын салбарт ажиллаж байна.
Сүүлийн жилүүдэд хамгийн эрэлттэй байгаа инженерүүд
Архитектур. Иргэний барилгын архитектур, Хот байгуулалтын архитектурын чиглэлээр мэргэших боломжтой, олон нийтийн барилгын болон суурин газрын төлөвлөлтийн үндсэн зарчим, хэтийн төлвийг тодорхойлох онол практикийн мэдлэгтэй, барилгын архитектур, орон зайн төлөвлөлт боловсруулах, суурин газрын ерөнхий төлөвлөгөө зохиох, төлөвлөх, тооцоо судалгаа хийх чадвартай хүн байх ёстой.
Барилгын бүтээц эдлэлийн технологи: Барилгын материал, хийц эдлэлүүдийн найрлага, үйлдвэрлэх технологийн талаар үндсэн мэдлэгтэй, үйлдвэрлэлийг хөтлөн явуулах, технологи ба шаардлагад нь нийцүүлэн түүхий эд, бүтээгдэхүүнд чанарын шинжилгээ хийх, технологийн туршилт явуулах, барилгын хийц эдлэлийн үйлдвэрүүдэд технологич инженер, лабораторт чанарын хяналт хийх, барилгын инженерийн ажлыг хийх зэрэг чадваруудыг эзэмшсэн хүн байх ёстой.
Барилгын материал үйлдвэрлэлийн технологи: Барилгын материал, тэдгээрийг үйлдвэрлэх түүхий эдийн шинж чанар, орц, найрлагыг тогтоох, аргачлалыг эзэмшин, барилгын материал үйлдвэрлэх технологи, үйлдвэрлэлийг онол болоод практикаар удирдан зохицуулах, төсөллөх үндсэн мэдлэгтэй инженер байхаас гадна лабораторид чанарын хяналт тавих чадвартай хүн байх ёстой.
Иргэний ба үйлдвэрийн барилга: Барилгын буурь, суурь, материал, барилга барих процесс ба ажлын технологи, бүтээцийн тооцооны онол, үйлдвэрийн менежмент чиглэлээр мэдлэг дадал эзэмшсэн барилгын үйлдвэрлэл удирдах, зураг төсөл боловсруулах ур чадвар эзэмшсэн байх ёстой.
Ус хангамж, ус цэвэрлэгээ: Ус хангамж, ус цэвэрлэгээний талаар үндсэн мэдлэгтэй, ус хангамж ариутгах татуургын угсралтын технологи, байгалийн ус цэвэрлэгээ, ахуйн болон үйлдвэрийн усан хангамж, бохир ус цэвэрлэгээний технологи, тэдгээрийн зохион байгуулалт болон зураг төслийн ажлыг автоматжуулахзэрэг чадварыг эзэмшсэн, энэ чиглэлээр төсөл судалгаанд хамрагдсан хүн байх ёстой.
Халаалт агаар сэлгэлт: Дулаан, халаалт агаар сэлгэлтийн угсралтын технологи, дулаан техник, дулаан шилжилт, барилгын дулааны физик, дулааны эх үүсвэр, халуун усан хангамж, халаалт агаар сэлгэлт, кондиционерийн систем, барилга байгууламжийн зохион байгуулалт, зураг төслийн ажлын автоматжуулалт, хүрээлэн буй орчин менежмент зэрэг чиглэлээр сургалтын хөтөлбөрийн дагуу суралцаж, төгссөн байх ёстой.
Усны барилга байгууламж: Инженерийн суурь боловсрол, усны барилга байгууламжуудын талаар үндсэн мэдлэгтэй, усны барилга байгууламжийн үйлдвэрлэлийг удирдах, барилгын ба усны ашиглалтад мэргэжлийн хяналт тавих чадвартай, цаашид усан цахилгаан станцын чиглэлээр суралцан мэргэших боломжтой хүн байх ёстой.
Усны менежмент: Усны нөөцийг төлөвлөх, менежмент хийх, усны нөөцийн ашиглалт, хамгаалалтад мэргэжлийн хяналт тавих, аудит хийх, үнэлгээ, дүгнэлт гаргах, усны эх үүсвэр, нөөцийг хомсдох, бохирдохоос хамгаалах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, усны нөөцийн экологи эдийн засгийн үнэлгээ хийх чиглэлээр усны менежер, эрдэм шинжилгээ, сургалт, судалгааны ажил явуулах чадвартай мэргэжилтэн байх ёстой.
Сантехник инженерийн байгууламж: Барилга байгууламжийн сантехник, сантехникийн тоног төхөөрөмжийн чиглэлээр үндсэн мэргэжилтэй, хот суурин газар болон бүх төрлийн барилга байгууламжийн ус, дулаан хангамж, ариутгах татуургын систем, халаалт агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг төлөвлөх, угсрах, ашиглах, засварлах чадвартай хүн байх ёстой.
Авто замын барилга: Авто замын барилга, Гүүрийн барилга чиглэлээр мэргэшсэн, инженерийн суурь мэдлэгтэй, энэ чиглэлээр зураг төсөл боловсруулах, зам, гүүрийн барилгын ажил удирдан гүйцэтгэх, чанарын хяналт тавих, замын засвар арчлалтын ажлыг гүйцэтгэх, замын материалын чанарын хяналт хийх, ашиглагдаж буй замын техник ашиглалтын түвшинг судлах чадвартай хүн байх ёстой.
Барилгын менежмент. Барилгын удирдлагын чиглэлээр үндсэн мэдлэгтэй, барилга байгууламжийг төсөллөх, барилгын төрөл бүрийн ажлыг гүйцэтгэх, барилгын өртөг зардлыг тооцоолох, барилга ба барилгын байгууллагын үйл ажиллагаанд дүн шинжилгээ хийх чадвартай хүн байх ёстой.
Хаягдлын технологич инженер: Хог хаягдлын талаарх төрийн бодлогын хэрэгжилтийг хангах, хүрээлэн буй орчин, хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх хортой, аюултай нөлөөллийг бууруулах, ахуйн болон үйлдвэрлэлийн хог хаягдлыг цуглуулах, ангилан ялгах, тээвэрлэх, хадгалах, түүхий эдийн эх үүсвэр болгон дахин ашиглах менежментийг сайжруулах чиглэлээр онолын мэдлэг болон дадлага эзэмшсэн, эрдэм шинжилгээний, зураг төсөл боловсруулах чадвартай, байгууламжийн угсралт ашиглалтын ажлыг зохион байгуулж, удирдах чадвартай бакалаврын зэрэгтэй инженер хүн байх ёстой.
Эдгээр инженерүүд нь гүйцэтгэх үүргийн дагуу төрөлжин, барилгын салбарын олон төрөл чиглэлээр ялгаран, нарийн мэргэшин ажиллаж байгаа.
Барилгын салбарын инженерүүдийн тоо баримт
Барилгын салбарт одоо ажиллаж байгаа инженер, техникчдийн тоо 22,000 орчим байгаа. Үүнээс 5,600 нь зураг төслийн байгууллагад, 180 орчим нь архитектороор, барилгын материал үйлдвэрлэлийн салбарт 2,200 орчим инженер, бусад 10,000 гаруй инженер нь барилга угсралтын салбарт ажиллаж байна.
Сүүлийн жилүүдэд хамгийн эрэлттэй байгаа инженерүүд
- Барилгын хийц бүтээц эдлэлийн инженер,
- Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженер,
- Архитектор,
- Сантехникийн инженер,
- Авто замын инженер,
- Геотехникийн инженер
- Барилгын үйлдвэрлэл технологи-зохион байгуулалтын инженер зэрэг болж байна.