Дотоодын болон гадаадын хөрөнгө оруулалтын балансийг тэнцвэржүүлж байх хэрэгтэй
Алтанбулаг чөлөөт бүсийн захирагч П.Тогтохбаяртай ярилцлаа.
- Монголын эдийн засгийн хөгжилд томоохон түлхэц болохуйц Алтанбулагийн чөлөөт худалдааны бүсийн талаар танилцуулахгүй юу?
Чөлөөт бүсийн талаар ард түмэн ойлголт бага байгаа байх. Манай улсад албан ёсоор Алтан булаг, Замын-Үүд, Цагаан нуур гэж 3 чөлөөт бүс бий. Эдгээр 3 чөлөөт бүс өөр өөрийн гэсэн хуультай байсан. Алтан булаг чөлөөт бүсийн шинэчилсэн хуулийг 2015 оны 2 сарын 12-нд их хурлаар шинэчлэн батласан. Одоо бол нэгдсэн нэг хуультай болсон.
Энэ хуулиар хөрөнгө оруулалтыг татах эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлэх, эдийн засгийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, шинэ төсөл хөтөлбөр санаачлах зэрэг манай улсын эдийн засагт чухал ач холбогдолтой. Дэлхий нийтэд чөлөөт бүсийн гол 4 үзүүлэлт зорилт байдаг. Үүнд: 1. Гадны хөрөнгө оруулалт татах, 2. Ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, 3. Экспортын нэр төрлийг нэмэгдүүлж, импортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, 4. Шинэ технологи инноваци нэвтрүүлэх 4 үндсэн зорилтын хүрээнд ажилладаг. Зах зээлээр нь авч үзвэл өнөөдөр БНХАУ-ын зах зээлд 1400 орчим нээлттэй чөлөөт бүс үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээр чөлөөт бүсийн 80 гаруй хувь нь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж эдийн засаг нь маш хурдацтайгаар сэргэж байгаа юм. Бид ч чөлөөт бүсээ дагасан үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх бүрэн боломжтой. Чөлөөт бүс хөгжсөнөөр олон улсад тоглох боломж нээгдэж, зах зээлээ илүү өргөн хүрээнд авч үзнэ.
Алтан булаг чөлөөт худалдааны бүс нь 500 га орчим газрыг хамардаг. Энэхүү газарт олон улсын жишигт нийцсэн худалдаа үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, казино, амралт зугаалгын бүс хөгжсөн боомт хот болгон хөгжүүлж, Монгол улсын эдийн засагт ихээхэн түлхэц болно гэж үзэж байгаа юм.
- Хөрөнгө оруулагчдын зүгээс манай зах зээлийг хэр сонирхож байна ?
Хөрөнгө оруулагчид ирээдүйг нь харж хөрөнгө оруулалт хийдэг. Өнгөрсөн 7 хоногт БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны бизнес эрхлэгчдийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалтын үеэр ӨМӨЗО-ны Ардын Засгийн Газрын хилийн боомтын албан газрын дарга Гө Гантай хамтын ажиллагааны санамж бичигт гарын үсэг зурсан.
Уг хамтын ажиллагааны санамж бичигт Алтанбулаг чөлөөт бүсэд хөрөнгө оруулалт хийх, худалдаа бизнес, үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхлэн явуулахад зориулсан бизнес мэдээллийн төв байгуулах, чөлөөт бүсийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, бизнес эрхлэгчдийн харилцаа холбоог өргөжүүлэн хөгжүүлэх зорилгоор олон улсын үзэсгэлэн худалдаа, хурал чуулган, бизнес уулзалт бусад арга хэмжээг тогтмол зохион байгуулах, тээвэр ложистикийн төв байгуулах зэргийг тусгасан нь Алтанбулаг чөлөөт бүс дэх худалдааны урсгалыг нэмэгдүүлж, бизнес эрхлэгчдийг дэмжих, хөгжлийг хурдасгах чухал ач холбогдолтой гэрээ болсон.
Мөн ОХУ-ын тэргүүн баян Руслан манай төслийг ихээр сонирхож албан ёсны уулзалт хийх тов зарласан байгаа. Түүнчлэн Япон, Польш, зэрэг улсын хөрөнгө оруулагчид хамтарч ажиллах сонирхолтой байна.
Бид дотоодын болон гадаадын хөрөнгө оруулалтын балансийг тэнцвэржүүлж байх хэрэгтэй. Мэдээж хэрэг бидэнд том хэмжээний хөрөнгө оруулалт татах боломж байна уу гэвэл байна. Дотоодынхоо хөрөнгө оруулалтыг илүү татсанаар хувь эзэмших тал дээр манайхан түлхүү хувьцаа эзэмшинэ. Иймд хөрөнгө оруулалтын балансийг тохируулж тэнцвэртэй байдлыг хадгалж үлдэх нь оновчтой. Хөрөнгө оруулалт орж ирэхээр мэдлэг мэдээлэл, менежмент, ажлын байр олон улсын томоохон тоглогч болоход ойртоно.
- Алтан булаг чөлөөт бүсийн бүтээн байгуулалтын ажил хэрхэн өрнөж байна ?
Бид хөрөнгө оруулалтын хүрээнд энэ оны 6 сарын 9-нд “Шинэ наймаачин” худалдааны төв төслийн гэрээнд гарын үсэг зурлаа. Энэхүү төслийн бүтээн байгуулалтыг энэ жилдээ багтааж ашиглалтанд оруулахаар ажиллаж байна. “Шинэ наймаачин” худалдааны төв баригдсанаар манай улсын бараа бүтээгдэхүүний хангалтыг маш хямдаар гаалийн болон нэмүү өртгийн татвар бага, өргөн хэрэглээний бүх төрлийн импортын бүтээгдэхүүнийг дотоодоосоо худалдан авах боломж бүрдэнэ. Мөн бид өөрсдөө дотоодынхоо бараа бүтээгдэхүүнийг олон улсад гаргах боломжийг нээж өгнө. Нэг ёсондоо олон улсын зах зээлд холбох гүүр нь болж өгөх юм.
- Бид гаднаас бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл түлхүү оруулж ирэхээсээ илүү өөрсдөө гадны зах зээлд өрсөлдөх хэмжээний болох хэрэгтэй юм шиг.
Яг зөв. Орчин үед бренд шилжүүлэх гэсэн ойлголт бий болсон. Бид өнөөдөр гадны томоохон брендүүд болох самсунг, хайер зэрэг томоохон үйлдвэрүүдэд захиалга өгөөд л өөрсдийн бренд үүсгэх бололцоотой болсон. Хөгжингүй орнууд ч тийм замналаар явж өөрсдийн брендийг бүтээж байна. Тиймээс бид өөрсдийн брендийг олон улсад гаргах бүрэн боломж байгаа. Манайх хэдийгээр жижиг зах зээлтэй ч гадны өндөр хөгжилтэй орны технологийн дэвшлийг ашиглаж , өөрсдийн брендийг бий болгосноор дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх боломж нээлттэй.
Жишээ нь: Дэлхийд борлуулалтаараа тэргүүлж буй Австралийн бренд “ЮЖЖ”-г Ази, Европ тэр чигээрээ хэрэглэж байна. Манай улсад энэ төрлийн бренд гаргахад мал аж ахуйгаа дагасан түүхий эд нь хангалттай байна шүү дээ. Бидэнд иймэрхүү төрлийн бренд бий болгох бүрэн бололцоо байгаа. Аливаа зүйлийг зөвхөн хайрцган дотороо харж сэтгэх биш илүү томоор харах нь амжилт дагуулдаг. Иймд манай төслийн хувьд зөвхөн дотоодын зах зээл рүүгээ харах биш олон улсад тоглох тоглогчдыг бий болгох нь том ахиц дэвшил юм.
- Манайхан зах зээлээ судлаагүйгээс болж, нэгэнт ханасан зах зээл рүү орох нь их байдаг. Чөлөөт бүсийн худалдаа зах зээлээ хэрхэн төрөлжүүлэх вэ?
Хувийн хэвшлүүд аль зах зээлрүү яаж довтлохоо өөрсдөө л шийддэг. Чөлөөт бүс дээр бол яаж хооронд нь уялдуулах вэ, манай зах зээлийг гадаадын зах зээлтэй холбож өгөх шинэ төрлийн маркетинг руу орно. Дэлхийн брендүүдийн албан ёсны төлөөлөгчдийг ихээр оруулах, зөвхөн урд хөрш гэлтгүй олон улсын зах зээлд суурилсан томоохон чөлөөт худалдааны бүсийг бий болгох нь чухал. Чөлөөт бүс байгаа оронд хөрөнгө оруулагчид хөрөнгө оруулах маш сонирхолтой байдаг.
Чөлөөт бүс байгаа газарт эдийн засаг болоод улс орны нийгмийн хөгжил дэвшил хурдацтай хөгждөг. Ямар ч улс орон харьцангүй давуу талын онолоор явдаг. Манай улсын харьцангүй давуу талын онол юу вэ гэдэг дээр анхаарч зах зээлд нийлүүлэх бараа бүтээгдэхүүн брендийг бий болгодог.
- Алтан булаг чөлөөт бүс үндэсний үйлдвэрлэгчдэд хөрөнгө оруулалт хийж, бренд бий болгох боломжтой юу?
Хөрөнгийн бирж дээр хувьцаагаа гаргаж, төслөө үе шаттай хэрэгжүүлж гадны хөрөнгө оруулалт татах тал дээр нь маркетинг хийхэд дэмжлэг үзүүлнэ. Олон улсад холбох гүүр нь болж өгөх юм. Тэрнээс бид төрийн байгууллага учраас хөрөнгө оруулалт хийх боломжгүй.
Хөрөнгө оруулагчид ирээдүйг нь харж хөрөнгө оруулалт хийдэг. Алтан булаг чөлөөт бүсийн өрсөлдөх чадвар Ази, Европ руу гарах газарзүйн байрлалын хувьд таатай, татвар, визний хөнгөлөлт, чөлөөлөлт зэрэг бизнесийн эрх зүйн таатай орчин нөхцлийг бүрдүүлж байгаа учраас хөрөнгө оруулагчдын хандлага сайн байна.
Бид нэгдүгээрт “шинэ наймаачин” худалдааны төвийн бүтээн байгуулалтыг дуусгаж, ашиглалтанд оруулснаар жилийн 4 улиралд зохион байгуулагдах боломжтой олон улсын үзэсгэлэн яармаг, экспо, шинэ төсөл хөтөлбөрүүдийг санаачилж цайны зам, торгоны зам зэрэг том том төслүүдээ эхлүүлж хөрөнгө оруулалтыг татах бүхий л боломжийг бүрдүүлнэ.
- Монголын эдийн засгийн хөгжилд томоохон түлхэц болохуйц Алтанбулагийн чөлөөт худалдааны бүсийн талаар танилцуулахгүй юу?
Чөлөөт бүсийн талаар ард түмэн ойлголт бага байгаа байх. Манай улсад албан ёсоор Алтан булаг, Замын-Үүд, Цагаан нуур гэж 3 чөлөөт бүс бий. Эдгээр 3 чөлөөт бүс өөр өөрийн гэсэн хуультай байсан. Алтан булаг чөлөөт бүсийн шинэчилсэн хуулийг 2015 оны 2 сарын 12-нд их хурлаар шинэчлэн батласан. Одоо бол нэгдсэн нэг хуультай болсон.
Энэ хуулиар хөрөнгө оруулалтыг татах эрх зүйн таатай орчин бүрдүүлэх, эдийн засгийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, шинэ төсөл хөтөлбөр санаачлах зэрэг манай улсын эдийн засагт чухал ач холбогдолтой. Дэлхий нийтэд чөлөөт бүсийн гол 4 үзүүлэлт зорилт байдаг. Үүнд: 1. Гадны хөрөнгө оруулалт татах, 2. Ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, 3. Экспортын нэр төрлийг нэмэгдүүлж, импортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, 4. Шинэ технологи инноваци нэвтрүүлэх 4 үндсэн зорилтын хүрээнд ажилладаг. Зах зээлээр нь авч үзвэл өнөөдөр БНХАУ-ын зах зээлд 1400 орчим нээлттэй чөлөөт бүс үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээр чөлөөт бүсийн 80 гаруй хувь нь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж эдийн засаг нь маш хурдацтайгаар сэргэж байгаа юм. Бид ч чөлөөт бүсээ дагасан үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх бүрэн боломжтой. Чөлөөт бүс хөгжсөнөөр олон улсад тоглох боломж нээгдэж, зах зээлээ илүү өргөн хүрээнд авч үзнэ.
Алтан булаг чөлөөт худалдааны бүс нь 500 га орчим газрыг хамардаг. Энэхүү газарт олон улсын жишигт нийцсэн худалдаа үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, казино, амралт зугаалгын бүс хөгжсөн боомт хот болгон хөгжүүлж, Монгол улсын эдийн засагт ихээхэн түлхэц болно гэж үзэж байгаа юм.
- Хөрөнгө оруулагчдын зүгээс манай зах зээлийг хэр сонирхож байна ?
Хөрөнгө оруулагчид ирээдүйг нь харж хөрөнгө оруулалт хийдэг. Өнгөрсөн 7 хоногт БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны бизнес эрхлэгчдийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалтын үеэр ӨМӨЗО-ны Ардын Засгийн Газрын хилийн боомтын албан газрын дарга Гө Гантай хамтын ажиллагааны санамж бичигт гарын үсэг зурсан.
Уг хамтын ажиллагааны санамж бичигт Алтанбулаг чөлөөт бүсэд хөрөнгө оруулалт хийх, худалдаа бизнес, үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхлэн явуулахад зориулсан бизнес мэдээллийн төв байгуулах, чөлөөт бүсийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, бизнес эрхлэгчдийн харилцаа холбоог өргөжүүлэн хөгжүүлэх зорилгоор олон улсын үзэсгэлэн худалдаа, хурал чуулган, бизнес уулзалт бусад арга хэмжээг тогтмол зохион байгуулах, тээвэр ложистикийн төв байгуулах зэргийг тусгасан нь Алтанбулаг чөлөөт бүс дэх худалдааны урсгалыг нэмэгдүүлж, бизнес эрхлэгчдийг дэмжих, хөгжлийг хурдасгах чухал ач холбогдолтой гэрээ болсон.
Мөн ОХУ-ын тэргүүн баян Руслан манай төслийг ихээр сонирхож албан ёсны уулзалт хийх тов зарласан байгаа. Түүнчлэн Япон, Польш, зэрэг улсын хөрөнгө оруулагчид хамтарч ажиллах сонирхолтой байна.
Бид дотоодын болон гадаадын хөрөнгө оруулалтын балансийг тэнцвэржүүлж байх хэрэгтэй. Мэдээж хэрэг бидэнд том хэмжээний хөрөнгө оруулалт татах боломж байна уу гэвэл байна. Дотоодынхоо хөрөнгө оруулалтыг илүү татсанаар хувь эзэмших тал дээр манайхан түлхүү хувьцаа эзэмшинэ. Иймд хөрөнгө оруулалтын балансийг тохируулж тэнцвэртэй байдлыг хадгалж үлдэх нь оновчтой. Хөрөнгө оруулалт орж ирэхээр мэдлэг мэдээлэл, менежмент, ажлын байр олон улсын томоохон тоглогч болоход ойртоно.
- Алтан булаг чөлөөт бүсийн бүтээн байгуулалтын ажил хэрхэн өрнөж байна ?
Бид хөрөнгө оруулалтын хүрээнд энэ оны 6 сарын 9-нд “Шинэ наймаачин” худалдааны төв төслийн гэрээнд гарын үсэг зурлаа. Энэхүү төслийн бүтээн байгуулалтыг энэ жилдээ багтааж ашиглалтанд оруулахаар ажиллаж байна. “Шинэ наймаачин” худалдааны төв баригдсанаар манай улсын бараа бүтээгдэхүүний хангалтыг маш хямдаар гаалийн болон нэмүү өртгийн татвар бага, өргөн хэрэглээний бүх төрлийн импортын бүтээгдэхүүнийг дотоодоосоо худалдан авах боломж бүрдэнэ. Мөн бид өөрсдөө дотоодынхоо бараа бүтээгдэхүүнийг олон улсад гаргах боломжийг нээж өгнө. Нэг ёсондоо олон улсын зах зээлд холбох гүүр нь болж өгөх юм.
- Бид гаднаас бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл түлхүү оруулж ирэхээсээ илүү өөрсдөө гадны зах зээлд өрсөлдөх хэмжээний болох хэрэгтэй юм шиг.
Яг зөв. Орчин үед бренд шилжүүлэх гэсэн ойлголт бий болсон. Бид өнөөдөр гадны томоохон брендүүд болох самсунг, хайер зэрэг томоохон үйлдвэрүүдэд захиалга өгөөд л өөрсдийн бренд үүсгэх бололцоотой болсон. Хөгжингүй орнууд ч тийм замналаар явж өөрсдийн брендийг бүтээж байна. Тиймээс бид өөрсдийн брендийг олон улсад гаргах бүрэн боломж байгаа. Манайх хэдийгээр жижиг зах зээлтэй ч гадны өндөр хөгжилтэй орны технологийн дэвшлийг ашиглаж , өөрсдийн брендийг бий болгосноор дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх боломж нээлттэй.
Жишээ нь: Дэлхийд борлуулалтаараа тэргүүлж буй Австралийн бренд “ЮЖЖ”-г Ази, Европ тэр чигээрээ хэрэглэж байна. Манай улсад энэ төрлийн бренд гаргахад мал аж ахуйгаа дагасан түүхий эд нь хангалттай байна шүү дээ. Бидэнд иймэрхүү төрлийн бренд бий болгох бүрэн бололцоо байгаа. Аливаа зүйлийг зөвхөн хайрцган дотороо харж сэтгэх биш илүү томоор харах нь амжилт дагуулдаг. Иймд манай төслийн хувьд зөвхөн дотоодын зах зээл рүүгээ харах биш олон улсад тоглох тоглогчдыг бий болгох нь том ахиц дэвшил юм.
- Манайхан зах зээлээ судлаагүйгээс болж, нэгэнт ханасан зах зээл рүү орох нь их байдаг. Чөлөөт бүсийн худалдаа зах зээлээ хэрхэн төрөлжүүлэх вэ?
Хувийн хэвшлүүд аль зах зээлрүү яаж довтлохоо өөрсдөө л шийддэг. Чөлөөт бүс дээр бол яаж хооронд нь уялдуулах вэ, манай зах зээлийг гадаадын зах зээлтэй холбож өгөх шинэ төрлийн маркетинг руу орно. Дэлхийн брендүүдийн албан ёсны төлөөлөгчдийг ихээр оруулах, зөвхөн урд хөрш гэлтгүй олон улсын зах зээлд суурилсан томоохон чөлөөт худалдааны бүсийг бий болгох нь чухал. Чөлөөт бүс байгаа оронд хөрөнгө оруулагчид хөрөнгө оруулах маш сонирхолтой байдаг.
Чөлөөт бүс байгаа газарт эдийн засаг болоод улс орны нийгмийн хөгжил дэвшил хурдацтай хөгждөг. Ямар ч улс орон харьцангүй давуу талын онолоор явдаг. Манай улсын харьцангүй давуу талын онол юу вэ гэдэг дээр анхаарч зах зээлд нийлүүлэх бараа бүтээгдэхүүн брендийг бий болгодог.
- Алтан булаг чөлөөт бүс үндэсний үйлдвэрлэгчдэд хөрөнгө оруулалт хийж, бренд бий болгох боломжтой юу?
Хөрөнгийн бирж дээр хувьцаагаа гаргаж, төслөө үе шаттай хэрэгжүүлж гадны хөрөнгө оруулалт татах тал дээр нь маркетинг хийхэд дэмжлэг үзүүлнэ. Олон улсад холбох гүүр нь болж өгөх юм. Тэрнээс бид төрийн байгууллага учраас хөрөнгө оруулалт хийх боломжгүй.
Хөрөнгө оруулагчид ирээдүйг нь харж хөрөнгө оруулалт хийдэг. Алтан булаг чөлөөт бүсийн өрсөлдөх чадвар Ази, Европ руу гарах газарзүйн байрлалын хувьд таатай, татвар, визний хөнгөлөлт, чөлөөлөлт зэрэг бизнесийн эрх зүйн таатай орчин нөхцлийг бүрдүүлж байгаа учраас хөрөнгө оруулагчдын хандлага сайн байна.
Бид нэгдүгээрт “шинэ наймаачин” худалдааны төвийн бүтээн байгуулалтыг дуусгаж, ашиглалтанд оруулснаар жилийн 4 улиралд зохион байгуулагдах боломжтой олон улсын үзэсгэлэн яармаг, экспо, шинэ төсөл хөтөлбөрүүдийг санаачилж цайны зам, торгоны зам зэрэг том том төслүүдээ эхлүүлж хөрөнгө оруулалтыг татах бүхий л боломжийг бүрдүүлнэ.