2015 оны 1-р улирлын эдийн засгийн тойм
Монгол улсын дотоодын нийт бүтээгдхүүн (ДНБ) 2015 оны 1-р улиралд өмнөх оны мөн үеэс 4.6%-иар өсчээ. Ийнхүү өсөхөд уул уурхайн салбарын салбар 14%-иар өссөн, ХАА салбар 9%-иар өссөн нь эерэг нөлөөлж, худалдааны салбарын 7%-ийн уналт, мөн бүтээгдхүүний цэвэр татвар 15%-иар буурсан нь сөргөөр нөлөөлжээ. Өөрөөр хэлбэл, уул уурхай, хөдөө аж ахуйн бус салбарын өсөлт тааруу байна. ДНБ-ий өсөлтийг эрэлт талаас нь харвал нийт эрэлт 4.4%-иар өсчээ.
Гадаад эрэлт буюу экспорт 25%-иар өссөн нь өсөлтөд эерэг нөлөө үзүүлж, дотоод эрэлт буурсан нь өсөлтийг буурууллаа. Өрхийн хэрэглээний өсөлт буурч 3.4% болсон, хөрөнгө оруулалт 62%-иар буурсан зэрэг нь импортыг 15%-иар бууруулах нөлөөллөө. Нөгөө талаас Оюу толгой уурхайн экспорт өсч, өсөлтөд эерэгээр нөлөөлж байгаа боловч ашгаасаа хөрөнгө оруулалтаас төлөх болсон тул гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт сөрөг болгож байна.
Ажил эрхлэлт 2015 оны 1-р улиралд өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 65 мянгаар нэмэгдэж 1120 мянгад хүрчээ. Сүүлийн жилүүдэд өсөлттэй байгаа ХАА, барилгын салбарт тус бүр 40 мянгаар, 10 мянгаар ажил эрхлэлт нэмэгджээ. Харин уул уурхайн салбарын ажил эрхлэлт 10 мянгаар буурчээ. Уул уурхайн салбарын хэдийгээр өндөр өсөлттэй байгаа боловч Оюу толгойгоос бусад уул уурхайн бүтээгдхүүний олборлолт, экспорт муу байгаа нь тус салбарын ажиллах хүчний эрэлтийг бууруулжээ. ХАА, Барилгын салбарын дундаж цалин 715-730 мянган төгрөг бол уул уурхайн салбарын дундаж цалин үүнээс хоёр дахин их 1480 мянган төгрөг байдаг нь ажил эрхлэлтээс бий болох орлогын нөлөөг бууруулж байна.
Улсын хэмжээнд өрхийн орлого 2015 оны 1-р улиралд өмнөх оны мөн үеэс 70 мянган төгрөгөөр нэмэгдэж 1050 мянган төгрөгт хүрсэн боловч Улаанбаатар хотд өрхийн орлого 55 мянган төгрөгөөр буурсан, орон нутагт орлого харин өсчээ. Орон нутгийн иргэдийн орлого өсөхөд сүүлийн жилд цаг агаарын таатай байдлаас үүдэлтэй мал аж ахуйн салбарын өсөлт чухал үүрэг гүйцэтгэлээ. Улсын хэмжээнд өрхийн зардал өмнөх оны мөн үеэс 94 мянган төгрөгөөр өсч 1071 мянган төгрөг болсон байна. Харин Улаанбаатар хотын өрхийн хувьд өрхийн зардал өмнөх оны мөн үес 6 мянган төгрөгөөр буурсан, өмнөх улирлаас 55 мянган төгрөгөөр буурчээ.
Энэ оны 1-р улирлын эцэст иргэдийн зээл 6.7 их наяд төгрөгт хүрч өмнөх оноос 1.5 их наяд төгрөгөөр өсчээ. Өмнөх оны мөн үед өрх гэрүүд дундажаар 7.2 сарын орлоготойгоо тэнцэх өртэй байсан бол 2015 оны 1-р улиралд 7.8 сарын орлоготойгоо тэнцэх хэмжээний өртэй болсон байна. Улаанбаатар хотын иргэд ипотекийн зээлд өргөнөөр хамрагдсан, мөн эдийн засгийн идэвхижил буурсанаар орлого нь буурсан зэрэг нь тэднийг зардлаа танахад хүргэж байна.
Төсвийн орлого, зардал 2015 оны эхний 4 сарын байдлаар өмнөх оноос бараг өөрчлөгдөөгүй байна.Төсвийн орлого өмнөх оны мөн үеэс бараг өөрчлөгдөөгүй 1.7 их наяд төгрөг байлаа. Төсвийн урсгал зардлыг өмнөх оны мөн үеэс 120 тэрбум, хөрөнгийн зардлыг 15 тэрбум төгрөгөөр нэмж нийт зардал 1.9 тэрбум төгрөг байлаа.
Мөнгөний бодлогын хувьд төгрөгийн өгөөжийг нэмэгдүүлж, эрэлтийг хумиж урсгал тэнцлийн алдагдлыг бууруулснаар ханш сулрах дарамтыг бууруулж, санхүүгийн болон макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах зорилгоор Монголбанк бодлогын хүүг 0.5 нэгж хувиар өсгөсөн. Өнгөрсөн оны эцсээс өнөөдрийг хүртэл (2015/05/17)3 хүрэхгүй хувиар төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш суларчээ.
Төлбөрийн тэнцлийн алдагдал энэ улиралд өмнөх оны мөн үеээс 100 гаруй сая ам.доллараар буусан боловч ханшинд үзүүлэх дарамт нь бүрэн арилаагүй байна. Гадаад валютын албан нөөц өнгөрсөн 2014 оны 1-р улиралын эцэст оны мөн үеэс 620 сая ам.доллараар буурч 1,3 тэрбум ам.долларт хүрчээ.
Ханшийн сулралт буурсан, өрхийн хэрэглээний өсөлт саарсан, импортын эрэлт буурсан зэрэг нь инфляцид ирэх дарамтыг бууруулахаар байна. Инфляци 2015 оны 4-р сарын байдлаар 8.8%-тай байна