У.Ёндон: Ашиглалтын хугацаа дууссан барилгуудаас сургууль цэцэрлэгүүдийг гаргахад өчнөөн зовлон бий
Нурах дөхсөн, нурчих магадлалтай сургууль цэцэрлэгийн барилга байгууламж нийслэл хотод хэр олон байгаа талаар албан ёсны тоо баримтыг тодруулахаар Нийслэлийн Мэргэжлийн Хяналтын Газрыг зорьлоо.
НМХГ-аас 2010 онд нийслэл хот төрийн өмчит барилга байгууламжид хяналт шалгалт хийн, ашиглалтын хугацаа дууссан барилгуудын нэрсийг харьяа агентлагууд, төрийн удирдах байгууллагуудад албан тоот бичгээр хүргүүлжээ. Үүнээс хойш ямар ажлууд хийгдэж байгаа талаар У.Ёндон байцаагчтай ярилцсан юм.
-Уншигчдад сануулах үүднээс 2010 онд хийсэн шалгалтынхаа үр дүнгийн талаар юуны өмнө ярихгүй юу?
- 4 жилийн өмнө манай байгууллагаас хийсэн шалгалтанд төрийн өмчийн ерөнхий боловсролын 110 сургуулийн 128 барилга, 160 цэцэрлэгийн 169 барилга, эрүүл мэнд, эмнэлгийн 46 байгууллагын 129 барилга, соёл урлаг үзвэр үйлчилгээний 13 байгууллагын 17 барилга байгууламж хамрагдсан. Үүнээс 1970 оноос өмнө ашиглалтанд орсон, газар хөдлөлтийн норм дүрмийг болон ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нийтийн зориулалттай орон сууцны 208 барилга, нэн түрүүнд зайлшгүй буулгах шаардлагатай ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн 12 байр, спорт заал 2 байна гэж үзсэн. Мөн хүүхдийн цэцэрлэгийн зориулалттай 31 барилга байгааг тогтоосон. Түүнчлэн одоогийн мөрдөгдөж байгаа газар хөдлөлтийн бүс нутагт барилга төлөвлөх барилгын норм ба дүрмийн шаардлага хангахгүй, газар хөдлөлтөнд тэсвэргүй нь тогтоогдсон 26 сургуулийн 29, цэцэрлэгийн 51, эрүүл мэнд, эмнэлгийн зориулалттай 38 барилга байгааг тогтоосон. Мэдээж шалгалт дууссаны дараа харьяа агентлаг, НЗДТГ, нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газар гэх мэт байгууллагуудад албан тоот хүргүүлсэн. Үүний үр дүнд шат дараалсан арга хэмжээнүүд авагдаад явж байгаа.
-Барилгын ашиглалтын хугацаа дуусах нь барилгын насжилттай холбоотой. Ер нь нийслэлийн ашиглах боломжгүй болсон барилгууд хэдэн “настай” вэ?
- Ашиглалтын хугацаа дууссан барилгад 1970 оноос өмнө ашиглалтанд орсон барилга байгууламжууд орж байгаа юм. Тэр дундаа 50,60-аад оны барилгууд.
Манай улс 1962 онд анх удаа барилга барихад доорх газрын хөдлөлтийг тооцох хэрэгтэй гэж үзээд тухайн үеийн ЗХУ-ын газар хөдлөлтийн нормыг шууд орчуулан хэрэглэсэн. 1968 онд шинэчлэн хэрэглэж байгаад 2002 онд анх удаа Үндэсний нормыг баталсан. Үндэсний нормыг 2006 онд дахин шинэчилснийг одоо баригдаж байгаа барилга байгууламжид мөрдөж байна. Тэгэхээр 1950-1960 онд баригдсан одоо ашиглагдаж байгаа барилгууд газар хөдлөлтийн ямар ч тооцоогүйгээр боссон гэсэн үг.
-Тэгвэл ийм хуучин барилгууд нийслэл хотод хэр олон байдаг вэ?
-Сая чамд ашиглалтын хугацаа дууссан барилгууд гээд баахан тоо хэлсэн дээ. Энэ барилгуудыг бараг бүгдээрээ гээд ойлгочиход болно. Бидний сайн мэдэх 40, 50 мянгатын байр, Байгалийн түүхийн музей, Спортын төв ордон гээд нэлээд олон тооны барилга ашигалтын хугацаа хэдийнээ хэтэрсэн ч дотор нь хүн амьдарч, үйл ажиллагаа явуулсаар байгаа юм. 40, 50 мянгат гэхээр хүмүүст ганц нэгхэн барилга мэт сонсогддог. Гэтэл энэ нь орон сууцны 70 барилга шүү дээ. Ер нь манай 1970 оноос өмнөх барилгууд давхар дундын болон адрын модон хучилттай, шувуу нуруутай, төмөр дээвэртэй байшингууд байдаг. Эдгээрийн үндсэн хийц бүтээц нь борооны ус болоод сан техникийн шугамын алдагдлаас болж илжирч, ялзарсан, холбоос бэхэлгээнүүд нь суларч муудсан, ямар нэг байдлаар газар хөдлөхөд барилга бүхлээрээ задарч унах магадлалтай болчихсон.
-Мэргэжлийн байгууллагаас ашиглах боломжгүй гэсээр байтал өнөөг хүртэл үйл ажиллагаагаа явуулсаар байгаа сургууль цэцэрлэгүүд олон байна. Үүн дээр ямар нэгэн арга хэмжээ авах боломжтой юу?
-Шалтгаан их байна. Үүнийг нь харгалзан үзэхгүйгээр шууд акт тавиад “Одоо та нар маргааш энэ барилгаас гар” гэхэд хэцүү. Сурч боловсорч байгаа олон хүүхдийг яах билээ. Өөр сургууль руу шилжүүлэх гэхээр бусад сургуулиуд мөн адил ачааллаа даахаа больсон. Бүгд хувийн сургуульд явах боломжгүй. Цэцэрлэгийн хувьд бол бүр хэцүү. Хүрэлцээ ямар байгаа билээ. Манай эцэг эхчүүд хүүхдээ цэцэрлэгт өгөх гээд хонон өнжин дугаарладаг шүү дээ. Гэтэл арай гэж олдсон цэцэрлэгийг нь нураагаад хаячих хэцүү. Хэдий тийм ч алсдаа хүний амь насны асуудал яригдах учир яаралтай бүр зайлшгүй хуучин барилгуудыг шинэчлэх шаардлагатай. Тартагтаа тулсныг нь манайхаас акт тавиад үйл ажиллагааг нь зогсоосон байгаа.
Эдгээр барилгыг нураагаад шинээр барихад хамгийн хэцүү нь хөрөнгө мөнгөний асуудал. Улсаас тэр бүр ийм олон барилга барих боломжгүй. Яахав зарим нэг сургуулиуд барилгынхаа ашиглалтын хугацааг уртасгах зорилгоор “Жайка”, “Дэлхийн зөн”, “Өвсний үндэс” зэрэг сайн дурын байгууллагуудтай хамтран засвар шинэчлэлийн ажлуудыг хийж байгаа юм билээ. Мөн засч янзлах ямар ч аргагүй газрууд бий. Бараг хуучин байрандаа их засвар хийснээс шинээр байшин барих нь өртөг хямд тусч мэдэхээр. Энэ бүгдийг нэг хоёрхон жилийн дотор шийдэх боломжгүй учир төр засгаас шат дараалсан арга хэмжээ аваад явах байх.
Нийслэл хотын газар хөдлөлтийн бүс сүүлийн жилүүдэд байнга эрчимжиж байгаа нь сэтгэл хамгийн их түгшээж байгаа. Тухайлбал: 2005 онд нийслэл хот орчмын бүсэд газар хөдлөлт 308 байсан бол 2009 онд 508 удаа, 2012 онд 542 удаа гэх мэтээр тогтмол өсч байна. Энэ судалгааг Газар хөдлөл, гео физик судалгааны төвөөс гаргадаг. Би маш энгийн жишээ хэлье. Дундговь аймгийн Дэрэн, Дэлгэрцогт суманд газар хөдлөхөд Улаанбаатарт 190 секундын дараа шууд мэдэгдэнэ. Энэ бол маш богино хугацаа. Яахав голомтот бүсээс тодорхой зайнд болохоор хүч нь арай сул байгаа юм. Газар хөдлөлтийн хүчийг хэмждэг балл, магнутыг энгийн хүмүүс сайн мэдэхгүй байж болно. 8 баллаар газар хөдлөхөд ууланд нуралт болж газрын гадаргууд олон тооны ан цавууд үүсдэг. Нийслэл хот орчимд газар хөдлөлтийн улмаас үүссэн томоохон ан цавууд нэлээн хэд бий. Гэтэл бид хоёрын яриад байгаа барилгууд юун 8 балл түүнээс бага баллд яваад өгч мэдэхээр байгаад л асуудал байгаа юм. Ямар нэг муу юм бүү болоосой л гэж найддаг. Японы цунами, Гайтын газар хөдлөлт гэдэг шиг дэлхий нийтийг түгшээсэн байгалийн гамшиг бидэнд ч бас ирэхгүй гэх газаргүй л дээ.
- Танай байгууллагаас сүүлийн үед ямар газруудаар хяналт шалгалтаар явж байна. Ажлынхаа сонин хачнаас бидэнд хуваалцаач?
-Биднийг хянаж шалгахаас илүүтэй зөвлөн туслах ажлыг хийх хэрэгтэй гэдэг болсон шүү дээ. Тийм болохоор энэ ажлаа хийж байгаа. Он гарсаар хэд хэдэн газруудад очиж барьж буй барилга нь норм стандарт, чанарын шаардлага хэрхэн хангах талаар зөвлөгөө өгсөн. Ер нь бол манайхаас зөвлөгөө авахыг хүссэн иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад ямар ч үнэ төлбөр, хураамжгүй үйлчилгээ үзүүлдэг.
НМХГ-аас 2010 онд нийслэл хот төрийн өмчит барилга байгууламжид хяналт шалгалт хийн, ашиглалтын хугацаа дууссан барилгуудын нэрсийг харьяа агентлагууд, төрийн удирдах байгууллагуудад албан тоот бичгээр хүргүүлжээ. Үүнээс хойш ямар ажлууд хийгдэж байгаа талаар У.Ёндон байцаагчтай ярилцсан юм.
-Уншигчдад сануулах үүднээс 2010 онд хийсэн шалгалтынхаа үр дүнгийн талаар юуны өмнө ярихгүй юу?
- 4 жилийн өмнө манай байгууллагаас хийсэн шалгалтанд төрийн өмчийн ерөнхий боловсролын 110 сургуулийн 128 барилга, 160 цэцэрлэгийн 169 барилга, эрүүл мэнд, эмнэлгийн 46 байгууллагын 129 барилга, соёл урлаг үзвэр үйлчилгээний 13 байгууллагын 17 барилга байгууламж хамрагдсан. Үүнээс 1970 оноос өмнө ашиглалтанд орсон, газар хөдлөлтийн норм дүрмийг болон ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нийтийн зориулалттай орон сууцны 208 барилга, нэн түрүүнд зайлшгүй буулгах шаардлагатай ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн 12 байр, спорт заал 2 байна гэж үзсэн. Мөн хүүхдийн цэцэрлэгийн зориулалттай 31 барилга байгааг тогтоосон. Түүнчлэн одоогийн мөрдөгдөж байгаа газар хөдлөлтийн бүс нутагт барилга төлөвлөх барилгын норм ба дүрмийн шаардлага хангахгүй, газар хөдлөлтөнд тэсвэргүй нь тогтоогдсон 26 сургуулийн 29, цэцэрлэгийн 51, эрүүл мэнд, эмнэлгийн зориулалттай 38 барилга байгааг тогтоосон. Мэдээж шалгалт дууссаны дараа харьяа агентлаг, НЗДТГ, нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газар гэх мэт байгууллагуудад албан тоот хүргүүлсэн. Үүний үр дүнд шат дараалсан арга хэмжээнүүд авагдаад явж байгаа.
-Барилгын ашиглалтын хугацаа дуусах нь барилгын насжилттай холбоотой. Ер нь нийслэлийн ашиглах боломжгүй болсон барилгууд хэдэн “настай” вэ?
- Ашиглалтын хугацаа дууссан барилгад 1970 оноос өмнө ашиглалтанд орсон барилга байгууламжууд орж байгаа юм. Тэр дундаа 50,60-аад оны барилгууд.
Манай улс 1962 онд анх удаа барилга барихад доорх газрын хөдлөлтийг тооцох хэрэгтэй гэж үзээд тухайн үеийн ЗХУ-ын газар хөдлөлтийн нормыг шууд орчуулан хэрэглэсэн. 1968 онд шинэчлэн хэрэглэж байгаад 2002 онд анх удаа Үндэсний нормыг баталсан. Үндэсний нормыг 2006 онд дахин шинэчилснийг одоо баригдаж байгаа барилга байгууламжид мөрдөж байна. Тэгэхээр 1950-1960 онд баригдсан одоо ашиглагдаж байгаа барилгууд газар хөдлөлтийн ямар ч тооцоогүйгээр боссон гэсэн үг.
-Тэгвэл ийм хуучин барилгууд нийслэл хотод хэр олон байдаг вэ?
-Сая чамд ашиглалтын хугацаа дууссан барилгууд гээд баахан тоо хэлсэн дээ. Энэ барилгуудыг бараг бүгдээрээ гээд ойлгочиход болно. Бидний сайн мэдэх 40, 50 мянгатын байр, Байгалийн түүхийн музей, Спортын төв ордон гээд нэлээд олон тооны барилга ашигалтын хугацаа хэдийнээ хэтэрсэн ч дотор нь хүн амьдарч, үйл ажиллагаа явуулсаар байгаа юм. 40, 50 мянгат гэхээр хүмүүст ганц нэгхэн барилга мэт сонсогддог. Гэтэл энэ нь орон сууцны 70 барилга шүү дээ. Ер нь манай 1970 оноос өмнөх барилгууд давхар дундын болон адрын модон хучилттай, шувуу нуруутай, төмөр дээвэртэй байшингууд байдаг. Эдгээрийн үндсэн хийц бүтээц нь борооны ус болоод сан техникийн шугамын алдагдлаас болж илжирч, ялзарсан, холбоос бэхэлгээнүүд нь суларч муудсан, ямар нэг байдлаар газар хөдлөхөд барилга бүхлээрээ задарч унах магадлалтай болчихсон.
-Мэргэжлийн байгууллагаас ашиглах боломжгүй гэсээр байтал өнөөг хүртэл үйл ажиллагаагаа явуулсаар байгаа сургууль цэцэрлэгүүд олон байна. Үүн дээр ямар нэгэн арга хэмжээ авах боломжтой юу?
-Шалтгаан их байна. Үүнийг нь харгалзан үзэхгүйгээр шууд акт тавиад “Одоо та нар маргааш энэ барилгаас гар” гэхэд хэцүү. Сурч боловсорч байгаа олон хүүхдийг яах билээ. Өөр сургууль руу шилжүүлэх гэхээр бусад сургуулиуд мөн адил ачааллаа даахаа больсон. Бүгд хувийн сургуульд явах боломжгүй. Цэцэрлэгийн хувьд бол бүр хэцүү. Хүрэлцээ ямар байгаа билээ. Манай эцэг эхчүүд хүүхдээ цэцэрлэгт өгөх гээд хонон өнжин дугаарладаг шүү дээ. Гэтэл арай гэж олдсон цэцэрлэгийг нь нураагаад хаячих хэцүү. Хэдий тийм ч алсдаа хүний амь насны асуудал яригдах учир яаралтай бүр зайлшгүй хуучин барилгуудыг шинэчлэх шаардлагатай. Тартагтаа тулсныг нь манайхаас акт тавиад үйл ажиллагааг нь зогсоосон байгаа.
Эдгээр барилгыг нураагаад шинээр барихад хамгийн хэцүү нь хөрөнгө мөнгөний асуудал. Улсаас тэр бүр ийм олон барилга барих боломжгүй. Яахав зарим нэг сургуулиуд барилгынхаа ашиглалтын хугацааг уртасгах зорилгоор “Жайка”, “Дэлхийн зөн”, “Өвсний үндэс” зэрэг сайн дурын байгууллагуудтай хамтран засвар шинэчлэлийн ажлуудыг хийж байгаа юм билээ. Мөн засч янзлах ямар ч аргагүй газрууд бий. Бараг хуучин байрандаа их засвар хийснээс шинээр байшин барих нь өртөг хямд тусч мэдэхээр. Энэ бүгдийг нэг хоёрхон жилийн дотор шийдэх боломжгүй учир төр засгаас шат дараалсан арга хэмжээ аваад явах байх.
Нийслэл хотын газар хөдлөлтийн бүс сүүлийн жилүүдэд байнга эрчимжиж байгаа нь сэтгэл хамгийн их түгшээж байгаа. Тухайлбал: 2005 онд нийслэл хот орчмын бүсэд газар хөдлөлт 308 байсан бол 2009 онд 508 удаа, 2012 онд 542 удаа гэх мэтээр тогтмол өсч байна. Энэ судалгааг Газар хөдлөл, гео физик судалгааны төвөөс гаргадаг. Би маш энгийн жишээ хэлье. Дундговь аймгийн Дэрэн, Дэлгэрцогт суманд газар хөдлөхөд Улаанбаатарт 190 секундын дараа шууд мэдэгдэнэ. Энэ бол маш богино хугацаа. Яахав голомтот бүсээс тодорхой зайнд болохоор хүч нь арай сул байгаа юм. Газар хөдлөлтийн хүчийг хэмждэг балл, магнутыг энгийн хүмүүс сайн мэдэхгүй байж болно. 8 баллаар газар хөдлөхөд ууланд нуралт болж газрын гадаргууд олон тооны ан цавууд үүсдэг. Нийслэл хот орчимд газар хөдлөлтийн улмаас үүссэн томоохон ан цавууд нэлээн хэд бий. Гэтэл бид хоёрын яриад байгаа барилгууд юун 8 балл түүнээс бага баллд яваад өгч мэдэхээр байгаад л асуудал байгаа юм. Ямар нэг муу юм бүү болоосой л гэж найддаг. Японы цунами, Гайтын газар хөдлөлт гэдэг шиг дэлхий нийтийг түгшээсэн байгалийн гамшиг бидэнд ч бас ирэхгүй гэх газаргүй л дээ.
- Танай байгууллагаас сүүлийн үед ямар газруудаар хяналт шалгалтаар явж байна. Ажлынхаа сонин хачнаас бидэнд хуваалцаач?
-Биднийг хянаж шалгахаас илүүтэй зөвлөн туслах ажлыг хийх хэрэгтэй гэдэг болсон шүү дээ. Тийм болохоор энэ ажлаа хийж байгаа. Он гарсаар хэд хэдэн газруудад очиж барьж буй барилга нь норм стандарт, чанарын шаардлага хэрхэн хангах талаар зөвлөгөө өгсөн. Ер нь бол манайхаас зөвлөгөө авахыг хүссэн иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад ямар ч үнэ төлбөр, хураамжгүй үйлчилгээ үзүүлдэг.