Иргэдийн орон сууцтай болох гэсэн хэрэгцээн дээр дөрөөлөн ашиглалтын  талбайн хэмжээг дутааж олон иргэдийг хохироосон барилгын компаниуд цөөнгүй. Иймээс орон сууцны талбайг хэмжих ямар норм, дүрэм хэрэгжиж байгаа, барилгын норм стандартын талаар Стандарчилал хэмжилзүйн газрын ахлах мэргэжилтэн, зөвлөх инженер, ISO-ийн сургагч багш Т.Энхтуултай ярилцлаа.  
 

• Барилгын зарим компаниуд орон сууцныхаа ашиглалтын талбайг дутааж олон иргэдийг хохироосон.  Манай улсад  барилга, орон сууцны ашиглалтын талбайг хэмжих ямар норм стандарт мөрдөж байгааг албаны хүний хувьд тодорхой хэлж өгөөч.

Орон  сууц, барилгын ашиглалтын талбайг тооцох Монгол Улсын стандарт норм, дүрэм гэж бий.  

• 2009 онд батлагдсан MNS 6058,
• Барилгын норм ба дүрэм 31-09-07 Нэг айлын орон сууцны барилгын төлөвлөлт, угсралт
• Барилгын норм ба дүрэм 30-01-01 Орон сууцны барилгын зураг төсөл төлөвлөх норм дүрэм ба дүрэм гэсэн эдгээр норм дүрмүүд улсын хэмжээнд мөрдөгдөж байгаа.

Дээрх норм дүрмэнд орон сууц барилгын ашиглалтын талбайг хэмжихдээ бүрэн засал чимэглэл хийсний дараа дотор талын хананаас хэмжилт хийнэ гэсэн заалт бий. Эдгээр стандарт, норм дүрмийг иргэний хөдөлгөөн, БХБЯ манай байгууллага хамтран 2009 онд гаргасан.

• Манай барилгын зарим компаниуд ханын  голоос хэмжилтээ хийсэн гээд байгаа шүү дээ?

 MNS 6058 стандартад тусгаснаар тагтыг 0,5 илтгэлцүүрээр тооцож байгаа, гал зуухны өрөө, хүүхдийн өрөө, агуулахын өрөө зэргийг ашиглалтын талбайд тооцож оруулаад байхад барилгын компаниуд хэрэглэгчдийг хохирсоор байна.  Барилгын зураг төслийг хийхдээ тэнхлэгээс хийдэг. Энэ нь бүр олон улсын стандарттай. Барилгын захиалагч, гүйцэтгэгч хоёр тал барилгын зураг төслийнхөө дагуу хэдий хэрийн зузаантай карказ босгох вэ гэдгээ төлөвлөж, худалдан борлуулах талбайг тооцохдоо бодит талбайгаа энэ стандартын дагуу бодож гаргах ёстой. Ингэж тооцоолоогүйгээс үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээ авчихдаг, дараа нь хоёрдогч хүнд худалдах болоод хэмжилт хийлгэсэн ч хэмжээндээ хүрдэггүй.  Ингээд маргаан үүсдэг. Анхнаасаа зөв явсан бол иймэрхүү үзэгдэл гарахгүй байсан.  
  Барилга орон сууцыг улсын комисс МХЕГ-ийн байцаагч нар дээрх норм, дүрэм, стандартыг барин ажиллах ёстой. Хэрвээ орон сууцны хэмжээ нормондоо хүрээгүй бол гарын үсэг зурахгүй, тухайн барилгыг хүлээн авахгүй байх хэрэгтэй. Эхнээсээ ийм алдаатай үйлдэл хийснээрээ олон иргэдийг хохироосон.
Стандартад заасны дагуу зураг төслийн компани гурван удаагийн хэмжилт авна, гурван төлөөлөл байлцана, захиалагч, гүйцэтгэгч болон хулдалдан авагч гэх зэрэг доод тал нь гурван хүн байж хэмжилтийг хийж маргааныг таслах ёстой.

• Барилгын норм, стандартуудыг улс орон даяараа мөрдөн хэрэгжүүлж чадаж байна уу?

Барилгын салбарт дагаж мөрдөх норм дүрэм, стандартууд хангалттай гарч байна. Хаалга, цонхны норм стандарт, цэвэрлэх байгууламжийн норм, дүрэм гарсан. Энэ бүхний хэрэгжилт муу байна.  Барилгын компаниуд эдгээр норм дүрмийг л сайн хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Бас сурталчилгаа, мэдээлэл дутагдаж байгаа нь үнэн.
 Зарим барилга орон сууцны шатны талбай, гишгүүрүүд нь зөрүүтэй байх жишээтэй. Шатны гишгүүрийн хэмжээнд тавигдах олон улсын стандарт хүртэл бий.   Үйлдвэрийн барилгын шат, орон сууцны барилгын шат, цэцэрлэгийн барилгын шат гээд бүгд тус тусдаа хэм хэмжээтэй.
Манай улсад олон улсад ISO 9001 чанарын удирдлагын тогтолцоог нэвтрүүлсэн цөөн барилгын компаниуд байгаа. Гэхдээ чанаргүй гүйцэтгэж байгаа нь олон. Тиймээс барилгын инженерүүд норм дүрэм, стандартаа сайн судлах хэрэгтэй байна.

• Барилгын норм стандарт боловсруулах тал дээр мэргэжлийн төрийн бус байгууллагын оролцоо хэр байна вэ?

Барилгын салбарын зарим төрийн бус байгууллагууд стандарт боловсруулах үйл ажиллагаа руу орж эхэлсэн. Зарим нь иргэний хяналт тавих ажил руу ч  орсон. “Зураг төсөл зохиогчдын холбоо”, “Хаалга цонх” үйлдвэрлэгчдийн холбоо гэсэн хоёр холбоо өөрсдийн гишүүн байгууллагууддаа холбогдох норм дүрэм, стандартаа шинэчилж, тэдгээр норм стандартаа бусад гишүүн байгууллагууддаа сайн танилцуулж, хяналтаа тавих үүргээ авч явахаар болсон.  
  Барилгын стандарт, норм норматив тодорхой тогтолцоогүй байгаа учраас зарим чиг үүргээ төрийн бус байгууллагууд нь аваад явбал зөв байх гэж үзэж байна.
    Жишээлбэл, “Өргөн тээвэрлэх машин, төхөөрөмж үндэсний холбоо” олон улсын өргөх машин механизмын стандартыг нэвтрүүлээд үндэсний хэмжээний болгоод дуусаж байна. Энд чинь урсдаг шат, цахилгаан шат, барилгажилтын үед хэрэглэдэг өргөгч цамхаг /кран/ зэрэг эдгээр өргөгч машин механизмуудад мөрдөгдөх олон улсын стандартуудыг /ISO/ тусгаж байгаа. Тэгэхээр бид орон сууцны лифт ашиглах дүрмээ шинэчлэх хэрэгтэй болж байна.

• Барилгын дэвшилттэй шинэ технологууд манайд ихээр нэвтэрч байна. Тэдгээр шинэ технологийн ажиллагаанд тохирсон стандарт, норм, дүрэм манайд хангалттай бий юу? 

Барилгын материалын шинэ дэвшилтэт технологийг барилгын компаниуд ихээр оруулж ирж байна. Манай зүгээс тэдний ажлыг хурдан эхлүүлэх үүднээс 14 хоногоос сарын дотор шинэ техник, технологоо ашиглах норм стандартыг үнэдсэний сатндартын нэгжгүй тохиолдолд тухайн улсын стандартыг түр хэрэглэхээр зөвшөөрч байгаа. Олон улсын чанарын шаардлагыг хангасан барилгын материал техник, технологийг оруулж ирж байгаа барилгын компаниудад талархаж явдаг. Цаашлаад евро кодыг хэрэглэе гэсэн санал тавьж байгаа компаниуд бий.
2008, 2010 оны Засгийн газрын тогтоолын дагуу Монгол улсад евро стандартыг  нэвтрүүлэх CEN буюу CENELEC-ийн байгууллагын түншлэлийн хэмжээнд хамтран ажиллах, гүйцэтгэх үүргийг Стандартчилал, Хэмжил Зүйн газарт өгсөн.

• Гаднаас барилгын шинэ нэр төрлийн материал ихээр орж ирж байна. Тэдгээрийг нарийн судлаж шинжлэх лаборатор тэр хэрээр хангалттай бий юу?

Энэ тал дээр ажиллах хүчин, техник технологийг сайжруулах хэрэгтэй байгаа. Одоогоор БХБЯ-ны дэргэд шинэ лаборатори байгуулагдсан. Барилгын салбарын итгэмжлэгдсэн 6-аас 7 лаборатори байгаа.  Манай байгууллага тэдгээрт ISO/IEC 17025 стандартын дагуу итгэмжлэл олгодог. Барилгын лаөораторууд 2-оос 3 жилийн дотор үйл ажиллагаа нь тогтвортой явагдсан бол дээрх олон улсын стандартын дагуу магадлан итгэмжлэл авч болно. Жишээ нь, БХБЯ-ны дэргэдэх лаборатори, Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбооны лаборатори гэх мэт байна. Эдгээр лабораторууд итгэмжлэлийнхээ хүрээний зүйл ангийг өргөтгөх хэрэгтэй. Мөн манай барилгын салбарт бүтээгдэхүүн баталгаажуулалтын тогтолцооны албыг нэн яаралтай бий болгох хэрэгтэй. Одоогоор ийм алба ганцхан “Барилга архитектур корпораци”-ийн дэргэд ажиллаж байна.Иймд 4-өөс 5 төрөлжүүлсэн бүтээгдэхүүн баталгаажуулалтын албыг бий болгох шаардлагатай байна.
Энэ тогтолцоо руу бид хүссэн хүсээгүй шилжих хэрэгцээ шаардлагатай. Учир нь олон улсын жишгийн дагуу хөрш зэргэлдээ улс орнуудад ийм хэмжээний бүтээгдэхүүн баталгаажуулалтын албууд үйл ажиллагаагаа идэвхтэй явуулж байна.  
Лабораторийн боловсон хүчнийг мэргэшүүлэх, техникийн шинжээч нарыг олон улсын стандарт, дүрмийн дагуу сорилт, туршилт хийдэг болгох ба бэлтгэх хэрэгтэй байна. Олон улсын ISO/IEC 17025 сорилтын лабораторийг итгэмжлэх стандартын дагуу техникийн шинжээчдийг бэлтгэх хэрэгтэй. Өнөөдөр импортоор барилгын шинэ материал техникүүд ихээр орж ирж байхад бидэнд тэдгээрийг шинжлэх лабораторууд цөөхөн байна. Үндсэн физик, механик чанарыг шалгах, турших аргын лабораторууд бий.
Хуванцар хоолой, хуванцар холбогчууд, цахилгааны хоолой холбогчууд, агаар салхивчны хэрэгсэл гэх мэт шинэ материал, техникүүдийг турших лабораторууд нэн шаардлагатай байна.

• Шинээр гэр хорооллын дахин төлөвлөлт хийгдэж байна. Сургууль, цэцэрлэгийн барилгын норм, стандарт өөрчлөгдөж байгаа байх?

Нийслэл хот 1 сая гаран хүн амтай болчихлоо. Хуучин цагийн норм стандартын дагуу сургууль, цэцэрлэгийн барилгыг барьж болохгүй болж. 2013 онд ЭЗХЯ-ны “Шинэ сум” төсөл дээр ажилласан. Төслийн хүрээнд улсын 33 суманд цэцэрлэг, сургууль барихаар яригдсан. Ер нь бол БНбД-д  нэг хүүхдэд ногдох зай, талбайг тооцоолон гаргасан байдаг.