Л.Шагдаррагчаа:Барилгын зөвлөх үйлчилгээг нэвтрүүлэхэд хууль эрх зүйн гацаа байхгүй
- Барилгын зөвлөх үйлчилгээг нэвтрүүлснээр ямар ач холбогдолтой юм бэ?
Барилгын бүх шатны үйл ажиллагааг салбарын өндөр мэргэжлийн хяналтын тогтолцоонд шилжүүлнэ гэсэн үг. Ингэснээр мэргэжлийн үндсэн дээр барилга байгуулалтын ажил үйлдвэрлэл явагдах юм. Мэдээж барилгын салбарын үйл ажиллагааны болон техник технологийн удирдлагад эргэлтийн шинжтэй томоохон өөрчлөлт гарна. Төрөөс барилгын мэргэжлийн хяналтын талаар хүлээх үүрэг хариуцлага ихээхэн багасч, хувийн хяналт буюу тухайн барилга бариулж байгаа хөрөнгө оруулагч буюу өмчийн эзний эрсдэлд суурилсан төлбөртэй, хариуцлагатай, мэргэжлийн өндөр түвшний хяналтанд шилжих юм.
Ингэснээр хяналт сайжрана, муу хяналт хийвэл өөрийн баталгаа даатгал, нэр хүндээрээ хохирол хариуцлагаа хүлээнэ, танил тал харах, шударга бусаар ор нэрийн төдийн хянадаг асуудал эцэс болно.
Улсын мэргэжлийн хяналт, яамд тусгай газруудын захиалагч нэртэй нүсэр орон тоо шаардлагагүй болж,төсөв зардал хэмнэгдэнэ. Хамгийн гол нь хувийн хэвшлийн үйл ажиллагаанд төр оролцож хянаж шалгах буруу арга барил үгүй болж, жинхэнэ үүрэг хариуцлага гэрээний үндсэн дээр ажиллах зөвлөх компани, баг, өндөр мэргэжилтнүүдийг татан оролцуулах өргөн боломж нээгдэнэ.
Барилгын зөвлөх үйлчилгээ нь зураг төслийн экспертизээр зогсохгүй төсөл боловсруулах, ТЭЗҮ хийх, техник технологийн баримт бичиг боловсоруулах, барилга байгууламж, Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээний чанарт хянан баталгаажуулалт хийх, салбарын норм норматив боловсруулах, хүсвэл нарийн мэргэжлийн зөвлөлгөө өгч дэмжиж туслах үүрэгтэй. Гагцхүү энэ үйл ажиллагааг салбарын зөвлөх тэргүүлэх мэргэжилтнүүд, эрдэмтэд, олон жилийн ажил амьдралын туршлагатай хүмүүсээр хийлгэвэл зохино. Салбарын хяналт, мэргэжлийн үнэлэмжид сэтгэлгэээний том өөрчлөлт гарна. Монголд л ганц төрийн хяналт байгаа болохоос зах зээлийн бусад орнуудад эдгээр ажлууд эхлэхээсээ аваад бүгд төлбөр гэрээ захилагаар зөвлөхүүдээс сонголт хийж ажилладаг нийтлэг жишиг шүү дээ.
- Барилгын салбарт зөвлөх үйлчилгээг үзүүлэхэд тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэх ямар арга зам байна вэ?
-Барилгын зөвлөх үйлчилгээг нэвтрүүлж түүнд шилжих хууль эрх зүйн гацаа саад огт байхгүй “Барилгын тухай” хуулинд хяналтыг хийлгэхээр хуульчилж, Засгийн газраас 2010 онд 185 дугаар тушаалаар “Барилгын зөвлөх үйлчилгээний дүрмийг” батлан гаргасан байгаа. Барилгын зөвлөх үйлчилгээ нэвтэрснээр чанаргүй,хагас дутуу зураг төслөөр хяналтгүй мэргэжлийн бус удирдлагаар олон арван барилга байгууламж барих, чанаргүй барилгын материал хэргэлэх, мэргэжлийн бус хяналт хийж,эцэст нь аюул осол гаргах, асар их хохирол сүйтгэл үүсэх явдал арилна. Муу хяналт хийсэн зөвлөх этгээд хохирлыг өөрөө хариуцах болж, улсаас хохиролоо нөхүүлдэг зэрэг тулгамдсан асуудлууд шийдэгдэнэ.
Хамгийн гол асуудал нь зөвлөх этгээд нь өндөр мэргэжлийн чадамжтай байхын зэрэгцээ өөрийн үүрэг хариуцлагаа ухамсарласан, мэргэжлийн батламж, хариуцлагын баталгаатай байх явдал их чухал юм.
- Зөвлөх үйлчилгээ эрхлэгчийг яам, агентлаг бүртгэх ёстой гэж Засгийн газрын 185 дугаар тогтоолоор баталсан журамд байгаа энэ ямар учиртай вэ? Яагаад бүртгэхгүй саатуулаад байгаа юм бэ? Бүртгэлгүй зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?
Зөвлөхийн дүрмэнд зөвлөх этгээдийг албан ёсоор бүртгэх эрхийг ГХБГЗЗГ-т (агентлагт) хариуцуулсны дагуу 14 этгээдийг 2011 онд анх бүртгэж баталгаажуулсан тушаал гаргасан. Түүнээс хойш хэдэн зөвлөхийг бүртгэснийг мэдэхгүй байна. Нэгэнт агентлаг татан буугдаж энэ эрх яаманд ирсэн тул одоо яам л бүртгэх ёстой.
Бас зөвлөх этгээдийг бүртгээд яамны цахим мэдээллийн сан үүсгэж сурталчлах үүрэг яаманд байгаа. Гэтэл энэ ажлыг сүүлийн жилүүдэд хийхгүй, бүртгүүлэхээр хүргүүлсэн материал баримт бичгийг аваад дарчихдаг ойлгомжгүй байдал байгаа.
Харин ямарч эрх зөвшөөрөлгүй “Барилгын хөгжлийн төв” хэмээх улсын үйлдвэрийн газар зөвлөхүүдийн өмнөх бүртгэлийг хүчингүй гэсэн бичиг тарааж, өөрөө зөвлөх үйлчилгээ, зураг төслийн экспертизийг монополдож хийх ашиг сонирхлын ноцтой зөрчил гаргаж байгаа.
Ийм эрх тэр төвд байхгүй бөгөөд нэг ч эксперт, зөвлөх мэргэжилтэнгүй байж, хувийн зөвлөх этгээдүүдийг шахан хавчих замаар төрийн нэрээр биенес хийх сонирхол байгааг яам мэдэж байгаа боловч ямар ч арга хэмжээ авахгүй, барилгын компани, зураг төслийн хүмүүсийг чирэгдүүлж, амандаа орсон хөлс төлбөр нэхээд байгааг зогсоохгүй байгаа нь хачирхалтай.
Албан ёсны бүртгэлтэй зөвлөх этгээд л зөвлөх үйлчилгээ экспертиз хийх ёстой. Бүртгэлгүй этгээдээр экспертиз хийлгэж, зөвлөх үйлчилгээ аваад түүнээсээ болоод хохирол хүлээвэл хариуцлагыг зөвлөх этгээдийг сонгож авсан Хөрөнгө оруулагч-эзэн өөрөө хариуцах журамтай. Үүнийг л “эзэн-хөрөнгө оруулагчийн эрсдэлд суурилсан” хяналтын тогтолцоонд шилжинэ гээд байгаа юм.
Эсрэг тохиолдолд зөвлөх этгээд өөрийн мэргэжлийн баталгаа, санхүү эдийн засгийн баталгаагаараа өөрөө болон давхар баталгаа гаргагчийн зардлаар хариуцлага хохирлоо хариуцна шүү дээ.
Барилгын бүх шатны үйл ажиллагааг салбарын өндөр мэргэжлийн хяналтын тогтолцоонд шилжүүлнэ гэсэн үг. Ингэснээр мэргэжлийн үндсэн дээр барилга байгуулалтын ажил үйлдвэрлэл явагдах юм. Мэдээж барилгын салбарын үйл ажиллагааны болон техник технологийн удирдлагад эргэлтийн шинжтэй томоохон өөрчлөлт гарна. Төрөөс барилгын мэргэжлийн хяналтын талаар хүлээх үүрэг хариуцлага ихээхэн багасч, хувийн хяналт буюу тухайн барилга бариулж байгаа хөрөнгө оруулагч буюу өмчийн эзний эрсдэлд суурилсан төлбөртэй, хариуцлагатай, мэргэжлийн өндөр түвшний хяналтанд шилжих юм.
Ингэснээр хяналт сайжрана, муу хяналт хийвэл өөрийн баталгаа даатгал, нэр хүндээрээ хохирол хариуцлагаа хүлээнэ, танил тал харах, шударга бусаар ор нэрийн төдийн хянадаг асуудал эцэс болно.
Улсын мэргэжлийн хяналт, яамд тусгай газруудын захиалагч нэртэй нүсэр орон тоо шаардлагагүй болж,төсөв зардал хэмнэгдэнэ. Хамгийн гол нь хувийн хэвшлийн үйл ажиллагаанд төр оролцож хянаж шалгах буруу арга барил үгүй болж, жинхэнэ үүрэг хариуцлага гэрээний үндсэн дээр ажиллах зөвлөх компани, баг, өндөр мэргэжилтнүүдийг татан оролцуулах өргөн боломж нээгдэнэ.
Барилгын зөвлөх үйлчилгээ нь зураг төслийн экспертизээр зогсохгүй төсөл боловсруулах, ТЭЗҮ хийх, техник технологийн баримт бичиг боловсоруулах, барилга байгууламж, Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээний чанарт хянан баталгаажуулалт хийх, салбарын норм норматив боловсруулах, хүсвэл нарийн мэргэжлийн зөвлөлгөө өгч дэмжиж туслах үүрэгтэй. Гагцхүү энэ үйл ажиллагааг салбарын зөвлөх тэргүүлэх мэргэжилтнүүд, эрдэмтэд, олон жилийн ажил амьдралын туршлагатай хүмүүсээр хийлгэвэл зохино. Салбарын хяналт, мэргэжлийн үнэлэмжид сэтгэлгэээний том өөрчлөлт гарна. Монголд л ганц төрийн хяналт байгаа болохоос зах зээлийн бусад орнуудад эдгээр ажлууд эхлэхээсээ аваад бүгд төлбөр гэрээ захилагаар зөвлөхүүдээс сонголт хийж ажилладаг нийтлэг жишиг шүү дээ.
- Барилгын салбарт зөвлөх үйлчилгээг үзүүлэхэд тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэх ямар арга зам байна вэ?
-Барилгын зөвлөх үйлчилгээг нэвтрүүлж түүнд шилжих хууль эрх зүйн гацаа саад огт байхгүй “Барилгын тухай” хуулинд хяналтыг хийлгэхээр хуульчилж, Засгийн газраас 2010 онд 185 дугаар тушаалаар “Барилгын зөвлөх үйлчилгээний дүрмийг” батлан гаргасан байгаа. Барилгын зөвлөх үйлчилгээ нэвтэрснээр чанаргүй,хагас дутуу зураг төслөөр хяналтгүй мэргэжлийн бус удирдлагаар олон арван барилга байгууламж барих, чанаргүй барилгын материал хэргэлэх, мэргэжлийн бус хяналт хийж,эцэст нь аюул осол гаргах, асар их хохирол сүйтгэл үүсэх явдал арилна. Муу хяналт хийсэн зөвлөх этгээд хохирлыг өөрөө хариуцах болж, улсаас хохиролоо нөхүүлдэг зэрэг тулгамдсан асуудлууд шийдэгдэнэ.
Хамгийн гол асуудал нь зөвлөх этгээд нь өндөр мэргэжлийн чадамжтай байхын зэрэгцээ өөрийн үүрэг хариуцлагаа ухамсарласан, мэргэжлийн батламж, хариуцлагын баталгаатай байх явдал их чухал юм.
- Зөвлөх үйлчилгээ эрхлэгчийг яам, агентлаг бүртгэх ёстой гэж Засгийн газрын 185 дугаар тогтоолоор баталсан журамд байгаа энэ ямар учиртай вэ? Яагаад бүртгэхгүй саатуулаад байгаа юм бэ? Бүртгэлгүй зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?
Зөвлөхийн дүрмэнд зөвлөх этгээдийг албан ёсоор бүртгэх эрхийг ГХБГЗЗГ-т (агентлагт) хариуцуулсны дагуу 14 этгээдийг 2011 онд анх бүртгэж баталгаажуулсан тушаал гаргасан. Түүнээс хойш хэдэн зөвлөхийг бүртгэснийг мэдэхгүй байна. Нэгэнт агентлаг татан буугдаж энэ эрх яаманд ирсэн тул одоо яам л бүртгэх ёстой.
Бас зөвлөх этгээдийг бүртгээд яамны цахим мэдээллийн сан үүсгэж сурталчлах үүрэг яаманд байгаа. Гэтэл энэ ажлыг сүүлийн жилүүдэд хийхгүй, бүртгүүлэхээр хүргүүлсэн материал баримт бичгийг аваад дарчихдаг ойлгомжгүй байдал байгаа.
Харин ямарч эрх зөвшөөрөлгүй “Барилгын хөгжлийн төв” хэмээх улсын үйлдвэрийн газар зөвлөхүүдийн өмнөх бүртгэлийг хүчингүй гэсэн бичиг тарааж, өөрөө зөвлөх үйлчилгээ, зураг төслийн экспертизийг монополдож хийх ашиг сонирхлын ноцтой зөрчил гаргаж байгаа.
Ийм эрх тэр төвд байхгүй бөгөөд нэг ч эксперт, зөвлөх мэргэжилтэнгүй байж, хувийн зөвлөх этгээдүүдийг шахан хавчих замаар төрийн нэрээр биенес хийх сонирхол байгааг яам мэдэж байгаа боловч ямар ч арга хэмжээ авахгүй, барилгын компани, зураг төслийн хүмүүсийг чирэгдүүлж, амандаа орсон хөлс төлбөр нэхээд байгааг зогсоохгүй байгаа нь хачирхалтай.
Албан ёсны бүртгэлтэй зөвлөх этгээд л зөвлөх үйлчилгээ экспертиз хийх ёстой. Бүртгэлгүй этгээдээр экспертиз хийлгэж, зөвлөх үйлчилгээ аваад түүнээсээ болоод хохирол хүлээвэл хариуцлагыг зөвлөх этгээдийг сонгож авсан Хөрөнгө оруулагч-эзэн өөрөө хариуцах журамтай. Үүнийг л “эзэн-хөрөнгө оруулагчийн эрсдэлд суурилсан” хяналтын тогтолцоонд шилжинэ гээд байгаа юм.
Эсрэг тохиолдолд зөвлөх этгээд өөрийн мэргэжлийн баталгаа, санхүү эдийн засгийн баталгаагаараа өөрөө болон давхар баталгаа гаргагчийн зардлаар хариуцлага хохирлоо хариуцна шүү дээ.