Сурв: Сайн байна уу та? Таныг Ч гэдэг үү?

Ч: Сайн сайн байна уу, тийм би байна

Сурв: Аан ашгүй дээ, таныг ч ирэхгүй юм байх л гэж саналаа.

Ч: Ирэхүү, байхуу гэж  би ч бас их бодлоо л доо. /инээв/

Сурв: Юуны өмнө би бас барилгын салбарын хүн гэдгээ хэлэх хэрэгтэй байх. Тиймээс та бид хоёрын яриа танин мэдэхүйн гэхээсээ барилгын салбарт болж байгаа тэр дундаа барилгын талбай дээр өрнөж байгаа тэр халуун тогоон дотор өрнөдөг асуудлын талаарх яриа болох ёстой юм. Тэгээд өөрийгөө танилцуулахгүй юу.

Ч: Намайг Ч гэдэг. Баянзүрх дүүргийн 3 дугаар хороонд эхнэр, 2 хүүхдийн хамт амьдардаг. Барилгын салбарт 1999 оноос хойш хөл төвиад одоо 12 жилийн нүүр үзээд байгаа юмуу даа. Энэ хугацаанд олон ч газар, хаанаас нь хаалгачийг нь хүртэл хийж явж байгаад 2010 онд энэ байгууллагадаа ороод өдийг хүртэл угсралт хариуцсан бригадын даргаар ажиллаж байна даа. Нэг их төгссөн мундаг сургууль, авсан цаасгүй болохоор зах дээр наймаа хийж, такси барьж хэсэг явж байгаад барилга руу орсон нь энэ л дээ.

Сурв: Одоо ямар компанид ажиллаж байна?

Ч: Тэр дэмий байхаа, чи юу ч асуугаа билээ? Урт хэл хүзүү ороон гэдэг байхаа. Ер нь дүүгээс бас гуйх юм байна миний нэрийг ч гэсэн битгий гаргаарай. Тэгнэ гэвэл хоёулаа сайхан ярилцаж болж байна.

Сурв: Та үнэхээр надтай нээлттэй сайхан ярилцана гэвэл бололгүй яахав. Ингээд асуултаа тавъя. Барилгын салбар бол хүнд салбар ялангуяа яг талбай дээр хүнд хүчрийг нь хийдэг тань мэтийн улсуудад бол миний бодлоор бүр л хэцүү байдаг байх. Эсвэл би буруу бодож байна уу?

Ч: Би чинь энэ салбарт ороод л арматур, хэв, бетон гуравтай зууралдаж эхэлсэн хүн. Иддэггүй бас өмсдөггүй болохоор чинь энэ гуравтаа дурлаад байх нь ч хаашаа юм. Гэхдээ л олон жил ажиллаад энэ гурвийг чинь гартаа оруулаад ирэх үесд хайртай л болдог юм билээ. Анх ороод эхний 2-3 жил хэцүү байсан нуугаад яахав, инженер, дарга даамлууд загнана, хөөгдөнө, туугдана, халуунд хална, хүйтэнд хөрнө, өндрөөс чиг унаж бэртэж л байлаа... Одоо бол би энэ ажилгүйгээр амьдралаа төсөөлж чадахаа байсан. Цаг наргүй ажиллахийг л сүүлийн үед жаал төвөгшөөгөөд байх боллоо, 40 гараад ирэхээр чинь аргагүй ч юмуу даа.

Сурв: Би бас угсралт хариуцаж хийлгэж байсан, миний гайхаад байдаг зүйл манай монгол ажилчид юманд их сэтгэлгүй, харж л байхгүй бол халтуурдчихдаг гээд байдаг дээр нь залхуу, хулгайч. Яагаад ийм байнаа?

Ч: Үнэн, үнэн нуугаад яахав, гэхдээ сүүлийн үеийн угсралтын бригадууд мундаг болсон ш дээ. Хужаа нар шиг л бараг долоо хоногт нэг давхар гаргаад ирж байгаа бригадууд байна. Тэр тулаас, хэв фанер, пумтай харьцаж байгаа энэ тэр бол яг робот шиг болсон сайхан залуучууд их байна. Хамгийн гол нь авдагийг нь сайн өгөөд, материалаар таслахгүй, ажиллах бололцоог нь гаргаад өгвөл Монгол хүн бол бужигнуулаад өгнө ш дээ. Тэгэхгүй сард нэг татганаж татганаж 500 цаас гар дээр нь тавьчихаад өглөө 8 цагаас орой нар шингэтэл махалж махалж, унаа тэрэг зогссон хойно алхаж харьж байгаа хөөрхий муу барилгачид яаж үр бүтээлтэй ажиллах вэ дээ. Нөгөө авсан хэдээрээ хол гэртэй улсууд чинь бараг таксидаад дуусгаж байгаа юм. Тэгээд мөнгөгүй болоод ирэхээр чинь хүн яахын хулгай хийнэ биз? Ер нь бол сайхан зөв зохион байгуулаад явбал ямар ч муу хүнтэй бригад барилгыг босгоод л ирнэ. Хичнээн ч мундаг хүмүүстэй байгаад зөнгөөр нь тавьчихвал чиний хэлсэн шиг л зүйл болно доо.

Сурв: Та хумсалж байсан уу?

Ч: За ганц нэг уут цемент нааш нь цааш нь болгож байсан үе бий бий. Чи нөгөө нэр ус нууцлахаа мартаваа. /инээв/ Хүн чинь ажиллаад авах ёстой цалингаа авч чадахгүй, авгай загнаад, хүүхэд өлсөөд ирэхээр тоншиж л орхидог юм билээ. Тэгээд бодохоор хулгай хийнэ гэдэг задарсан биш ядарсан хүний л хйигээд байгаа ажил юмуу гэж бодох юм. Бас нөгөө талаар бодохоор, тэгэхдээ тэргүй бороонд ил тавиад өчнөөн цемент чулуужиж хаягдаж байснаас хэрэг болох хүндээ хэрэг болж л байг л даа. Одоо гэхдээ тэгж хулгай хийдэг энэ тэр асуудал харьцангуй багассан шүү, цалин мөнгө ч гайгүй болж байна,хүмүүс ч ухамсартай болж дээ.

Сурв: Та доороо хэдэн хүн удирдаж ажилуулж байна.  Одооны залуучууд ажилд их л муу болсон шиг санагддаг.

Ч: Бүүр нэг унхиагүй юмнууд ирнээ ирнэ. Тэгээд л өөрөө л зугтчихгүй бол 3 сар нүдэхэд бас бие нь чангараад ажилд дөртэй болоод л ирдэг юм. Хамгийн гол нь "ажлын эв" гэж нэг юм байна. Хичнээн сайхан бие хаатай байгаад ажлын эв дүй байхгүй бол туслах л хийж байгаа юм даа. Би боддог юм бас нэг одооны залуучуудын энэ унхиагүй, ажилд их муу байдаг шалтгаан нь ерөөсөө л энэ сэтгэл санааны асуудал байна гэж...

Сэтгэлийн хатгүй ганц хоёр хатуу үг даахгүй, ядарсан ч гэсэн өөрийгөө сэргээгээд босгоод ирж чадахгүй, өлсөж, даарч үзээгүй, за тэгээд ганц цохиод авахаар уйлах нь холгүй залуучууд байх юмаа. Энэ чинь ерөөсөө л тухайн хүний сэтгэлзүй нь байдал нь нялхаараа байгаагийн л шинж. Тиймээс л энэ залуучуудыг бүүр заавал цэрэгт явуулж байх хэрэгтэй юм байна л гэж боддог болсон. Сургууль хүнд эрдэм хайрладаг бол цэрэгт хэрхэн эр хүн байх вэ гэдэгт сургадаг юм шүү дээ.

Бас би барилгын талбайг, барилгачдыг хагас цэрэгжсэн зохион байгуулалтай байх ёстой гэж боддог хүн.  Яагаад гэвэл бидний ажиллаж байгаа орчин аюулгүй биш, хийж байгаа ажил чанаргүй байж болохгүй тиймээс хүн бүр үүргээ сайн ойлгож, захирагдах, захирах ёсыг хүндэлж хэмээн барилга сайхан босно шүү дээ.

Сурв: Компаниуд ер нь өөрсөндөө үндсэн ажилчинтай байх сонирхолгүй болчихсон байна. Тэр олон хүмүүсийг жилийн 4 улирлын турш ажилтай байлгана гэдэг бас боломжгүй зүйл л дээ. Танайх яаж болгоод байнаа?

Ч: Зун, намарт нь каркасаа босгож авч битүүлж аваад л өвөлд нь дотор нь ороод нүдчихэж байгаа юм. Өвөл бол дулаан авчихсан барилга дотроо өнөө мундаг угсралтын бригад чинь хана, өрж, шавар зуурна, хог цэвэрлэсэн шиг л өнгөрөөнө шүү дээ. Бид баярладаг юм, байнгын ажилтай  байгаадаа, тэрнээс биш гадуур хувиараа ажил олдохоор нь хийдэг бригадууд бол зөндөө бий. Тэд нар бол бас л хэцүүднэ шүү дээ. Хэрвээ зундаа олигтой барилга дээр ажиллаж чадаагүй бол өвөл гэртээ нам суухаас л аргагүй болж байгаа юм. Гэхдээ уржнан өвөл манайхан ажилгүй байсан, дулааны шугам сүлжээний газраас нь бэлэн болоогүй барилгад дулаан өгөхгүй гэсэн гэнэ лээ. Тэгээд үндсэн цалин гээд жоохон мөнгөөрөө л давж гарч байлаа, үүн шиг тийм үе ирнээ ирнэ. Нэг их томорсон компани биш болохоор бас захиалга энэ тэр орж гарч байдаг бололтой юм шиг байгаан. Захиралдаа баярладаг л юм.

Сурв: Хятад, Монгол барилгачдын ялгаа юундаа байна?

Ч: За нэг нь байцаа иддэг, нэг нь мах иддэгээрээ ялгаатай юм болов уу /инээв/. Мэдээж ялгаа байлгүй яахав бараг хүүхэд байхаасаа шавар зуурч эхэлдэг улсуудын дэргэд манайхан гарын эв дүй дутуу байлгүй яахав. Гэхдээ барилгын ажилд гар нь дадаад ирсэн Монгол ажилчин бол Хятад барилгачнаас хамаагүй илүү л дээ. Ядаж л манайхан хоёр Хятадын ажлыг зэрэг хийчихдэг юм. Хятад бригадууд хүний олноор бас дээр нь хийх ажлаа сайн мэддэг болохоор дор дороо шулганалдаад хийчихэж байгаа юм. Манайхан бол хоёр дахин цөөн хүнтэй байж л зэрэг л уралдаад байна шүү дээ. Чанарын хувьд ч манайхан л илүү байгаад байх шиг байгаад байна. Цутгалт дуусаад хэв авахад цутгалтын дефектүүд гарч ирдэг л дээ, тэгээд засаж болохоор жижиг дефектүүдийг манайхан засчихдаг юм, их ч гарахгүй л дээ. Харин Хятад барилгачид орой, эсвэл шөнө авна, тэгээд шөнөжингөө л баахан шавар нялаад суучихна шүү дээ. Бушуу туулай борвиндоо баастай л гэж тэрийг хэлээд байгаа байх даа. Тэгээд бодохоор манайхан арай өөриймсөг сэтгэлтэй хийдэг юмуу даа.

Сурв: Дефект ер нь их гаргаж байв уу?

Ч: /Бодов.../ Би одооны энэ компанидаа ороод удаагүй байсан юм. Тэгээд нэг шөнө цутгалт хийхээр болоод шинэ бетончин залуудаа найдаад өөрөө унтаад өгөхгүй юу. Тэгсэн чинь дараа нь хэвээ авах гээд шалгаад явж байсан чинь нэг дам нуруу, баганын уулзварын армутар дээр том хайрга тээглээд бетон ороогүй хөндий байдаг юм байна. Тас нуучихсан, тэр хэсэг хэвийг нв авахгүй л байгаад байлаа, инженер ч мэдэж байгаа юм алга. Дэмий л дотроо санаа зовоод сүүлдээ бүүр унтаж ч чадахаа байлаа. Тэгээд дараагийн давхарын цутгалт эхлэхээс өмнө инженертээ үнэнээ хэлий, яавал ч яаг гэж бодоод явж ороод уучлал гуйгаад, хэлээд л тавьчлаа. Манай хүн ч п..дагаа дуудаа гараад явсан, тэгсэн ашгүй одоо чинь технологи мундаг хөгжчихсөн ч юм байна, мань эр ч туршлагатай хүн тулдаа бетоны цавуу, адил маркийн бетоноор буцаагаад бүүр нэг анхнаасаа цул цутгачихсан юм шиг янзалж чадсан шүү. Тэгэхэд сэтгэл бүүр нэг сайхан болж билээ. Миний оронд Хятад ажилчин байсан бол яах байсан бол? гэхээр бас л сонин санагддаг юм.

Сурв: Сүүлийн үед барилгын чанар их муудлаа гэж их ярьж байна. Энэ ер нь хийж байгаа ажилчнаасаа шалтгаалж байна уу, хийлгэж байгаа инженерээсээ шалтгаалж байна уу?

Ч: Барилгын чанар ч ганц мань хоёроос шалтгаалахгүй байнаа. Дан ганц мань хоёроос болно гэвэл бас  эндүүрэл гэж бодож байна. Сайн инженер шиг сэтгэдэг бригадын дарга байхад, муу туслахаас ч долоон доор инженер ч байх жишээний... За тэгээд барилгын материалын чанар, хөндлөнгөөс хяналт тавьж байгаа хүмүүс гээд л бүүр компаний захирлаас хүртэл хамаарна шүү дээ.

Одооны инженерүүд гэж жоохон жоохон хүүхдүүд ирэх болж тэгээд л ам л ажиллахаас гар ажиллахгүй юм даа. Туршлага байхгүй арматурынхаа диаметр, хэвнийхээ сайн мууг ч ялгахгүй хүүхдүүд их ирэх юм. Ямар сайндаа арматурын цэг уяа аваад ирээч гэхээр гантай төмөр утас аваад ирж байхав. Тэр сургуульд нь хүртэл олигтой юм заадаггүй бололтой юм. За сайн инженертэй байлаа гэж бодоход муу материал хүрээд ирвэл яаж сайн барилга барих билээ. Нэг савахад хугараад унаж байгаа арматурыг нь соль гэсний төлөө захиралдаа зодуулаад хөөгдөж байсан инженерийг ч харж л байлаа.

Ер нь бол барилгад хөндлөнгийн хяналт л сайн байх юм хэрэгтэй юм шиг байгаа юм. Хийж байгаа хүн чинь бас алдаагаа олж хардаггүй тал бий, бас хийлгэж байгаа хүн нь ч анзаарахгүй тал байна эсвэл алдаагаа мэдсэн ч тоохгүй өнгөрөөх гээд байх нь бий. Тиймээс гуравдахь нь , дөрөвдөх нь тэр алдааг нь олж харж, давхар давхар шалгаж, шаардаж байх хэрэгтэй юм билээ.

Сурв: Засгийн газраас 40 мянга, 100 мянга орон сууцны төслүүд дараалаад зарлагдаад байна. Засгаас энэ салбарт нэлээдгүй анхаарал хандуулдаг юм шиг санагддаг. Яг барилгын талбай дээр ажиллаж байгаа та нарт мэдэгдэж байна уу?

Ч: За сүүлийн үед мэргэжил сургалтын төвөөс ажиллах гэж ирж байгаа хүүхдүүд бага биш ч гэсэн цөөхөн цөөхөн ирээд байдаг болж. Ажлын дөр ч хамаагүй сайн юм. Өөрөөр ч нэг их мэдрэгдээд байх юм үнэндээ алга. Энэ барилгын салбар чинь Барилгын яамныхаа биш хэдэн барилгын компаниудын нуруун дээр л явж байна гэж би хэлнэ.

Сурв: Орон сууцтай юу?

Ч: Энэ компаниасаа авсан нэг өрөө байртай даа. Ажилгүй болвол тэгээд л буцаагаад авчих болохоор чинь байртай ч гэхэд хаашаа юм байргүй ч гэхэд хаашаа юм бэ дээ. 10 жилийн гэрээгээр авсан юм.

Сурв: Барьцаанд орчихсон юм бишүү?

Ч: Ажлаа сайн хийж байвал барьцаалуулах юу байхав дээ. Гэхдээ л байр авчихсан хүмүүс чинь эзний дуугуй зарц хийгээд явахаас өөр аргагүй болдог юм байна. Шинэ юм санаачилж болдоггүй, зоригтой дуугарч ч болдоггүй, буруу ч байсан захиралаа дагаад л тугаа мандуулаад байхаас өөр аргагүй л болдог юм байна. /инээв/

Сурв: Та их хөгжилтэй хүн юм.

Ч: Барилгын ажилчин хүн хөмсөг зангидаад байвал өөрөө ч стресдэнэ, өрөөлийг ч стресдүүлнэ. Тэр хэмжээгээр ажлаа ч унагана. Өөдөө босож байгаа ажлыг өөдрөг л хийх хэрэгтэй гэж боддог хүн дээ би.

Сурв: Баярлалаа, таньд ажлын амжилт хүсье.  /Б.Мөнхбаатар/