Хоосон орон зай бол мэдрэмжийн тайлбар, ухаарлын эхлэл. Энэ үгс бол зөвхөн уран илэрхийлэл биш. Энэ бол архитектор Тадао Андогийн бүтээлийн мөн чанар, сэтгэлгээний төв цэг юм.

Тадао Андо бол орчин үеийн архитектурын тайван боловч хүчирхэг дуу хоолой. Японы Осака хотод 1941 онд мэндэлсэн тэрээр архитектурын албан ёсны боловсролгүй ч, өөрийн хичээл зүтгэл, судалгаа, сонирхлоороо дэлхийн хамгийн нэр хүндтэй архитекторуудын нэг болж чадсан онцгой хувь хүн юм. Боксчны амьдралаас бүтээлч сэтгэгчийн зам руу эргэлт хийсэн түүний амьдрал бол өөрөө уран зохиол шиг өгүүлэмжтэй.

Тадао Андогийн бүтээлүүдийг анхааралтай ажиглавал, хамгийн түрүүнд гөлгөр цутгамал бетоны хэрэглээ онцгой мэдрэгддэг. Харахад хүйтэн, хатуу мэт энэ материал түүний бүтээлд уянгалаг, төвлөрсөн, ухаарал төрүүлсэн орон зайг бүрдүүлдэг. Андогийн архитектур “бага дүрслэл, их мэдрэмж” гэх минимал үзэл санаанд суурилсан хэдий ч, энгийн мэт харагдах түүний хэлбэрүүд илүү гүн гүнзгий утга агуулгыг илэрхийлдэг.

Тадао Андогийн алдартай бүтээлүүд

●    Гэрэл ба сүүдрийн хэл — Church of the Light (1989, Осака)

Тадао Андо гэрлийг зүгээр нэг тусгал гэж хардаггүй, харин “орон зайн сүнс” гэж үздэг. Энэ гүн утга агуулсан үзлийг хамгийн тодорхой илэрхийлсэн бүтээл нь Church of the Light юм. 1989 онд Японы Осака хотод баригдсан энэ сүмийн бетон хананд сийлсэн загалмай хэлбэртэй нээлхийгээр гэрэл цацран орох тэр мөч нь архитектурын шүлэг мэт сэтгэл хөдөлгөсөн мэдрэмжийг төрүүлдэг. Гэрэл нь орчныг гэгээтэй болгож зогсохгүй, хүний сэтгэлийг ч мөн гэгээлэг болгож байдаг. Андогийн нарийн тооцоолол, орон зайн ухаалаг зохион байгуулалт нь зөвхөн барилгын хийц бус, харин сэтгэлийн гүн рүү чиглэсэн дуугүй яриа, гэгээтэй бясалгал болж хувирдаг. Гэрэл ба сүүдрийн уусмал нь орон зайн утга учрыг гүн гүнзгий мэдрүүлж, тухайн орон зайг сүнслэг, амьдралтай болгож өгдөг.

●    Хотын дунд байрлах байгаль - Azuma House буюу Row House (1976, Осака) 

Хотын төвд байрлах энэ бүтээл нь байгаль болон хотын амьдралыг уялдуулсан анхны орон сууц юм. Хоёр том бетон ханаар хүрээлэгдсэн байшингийн голд задгай хашаа байрлаж, гэрэл, салхи, тэнгэрийн мэдрэмжийг хотын дунд амьдралд шингээдэг. Энэ нь хүний өдөр тутмын амьдрал болон байгалийн холбоог тодотгож, дотоод орон зайд амар тайван уур амьсгал бий болгодог өвөрмөц шийдэл юм. Азумагийн энэхүү архитектурын шийдэл нь оршин суугчдад хотын төвд байгаагаа мартаж, байгальтай ойр байж чадах боломжийг олгож, орчныг дотогш татах нээлттэй байдлыг бий болгодог нь онцлог юм. Түүнчлэн, задгай хашааны байрлал, хэмжээ нь гэрлийн хөдөлгөөн, салхины урсгалыг зохицуулан, дотоод орчныг амьдралын эрч хүчээр дүүргэдэг. Энэ бүтээл нь Тадао Андогийн байгалийг хүний дотоод ухааралтай холбосон архитектурын философийн илэрхийлэл билээ.

●    Дотоод амар амгалан - Water Temple (1991, Хиого муж)

Усан орон зайг ухаалгаар ашигласан энэхүү сүм нь байгальтай нягт уялдсан архитектурын гайхамшиг юм. Ус нь сүмийн орон зайд тайван, ариун мэдрэмжийг авчирч, дотоод амар амгалан, гүн ухааныг бэлгэддэг. Усны орчин нь сүмийн дотоод болон гадаад орчныг нэгтгэж, зочдыг тайвшруулан, бясалгалд уриалдаг өвөрмөц орон зайг бүрдүүлдэг. Энэ бүтээл нь Тадао Андогийн байгалийн элементүүдийг орон зайд ухаалгаар шингээх ур чадварыг тодотгож, архитектурын болон сэтгэл зүйн нөлөөг илэрхийлдэг.

●    Гэгээ, Ус, Хөдөлгөөн - Modern Art Museum of Fort Worth (2002, Техас, АНУ)

Гэрэл, ус, орон зайн харилцан үйлчлэлийг нарийн тооцоолсон музей. Байгалийн гэрэл болон усан орчинтой уялдсан энэ бүтээл нь орон зайд хөдөлгөөн, амьдрал нэмдэг бөгөөд модерн урлагийн бүтээлүүдийг үзэгчдэд илүү гүн мэдрэмжээр хүргэдэг.

●    Урлагийн Тэнцвэр - Hyogo Prefectural Museum of Art (2002, Хиого муж)

Хөгжиж буй орчин, байгальтай ууссан музей. Гэрэл ба сүүдрийн нарийн зохион байгуулалттай бөгөөд орон зайд ухаалаг дүрслэл, тайван байдлыг бүрдүүлж, үзэгчдийг урлаг, байгаль хоёрын дунд аялалд уриалдаг.

●    Чимээгүйхэн гайхамшиг -   Chichu Art Museum (2004, Наошима арал)

Энэ музей нь газрын хөрсөн доор нууцлагхан оршдог бөгөөд байгальтай төгс эвсэл үүсгэсэн архитектурын гайхамшиг юм. Хиймэл гэрэл огт хэрэглэдэггүй бөгөөд зөвхөн нарны гэрэл, сүүдэр, цаг хугацааны урсгалаар уран бүтээлүүдийг “амьдруулдаг”. Музейд Клод Моне, Жэймс Таррелл, Уолтер де Мария нарын бүтээлүүд байгалийн гэрэлтэй харилцан амилдаг.

Ухаарлын орон зай

Тадао Андогийн бүтээл бүр хүний сэтгэлийг хөдөлгөж, дотоод ертөнц рүү аялуулдаг. Тэр барилгыг зүгээр нэг “орон сууц” гэж хандахгүй, харин хүний оюун санаанд хүрэх зам гэж үздэг. Орчин, орон зай нь сэтгэл зүйн гүүр болдог учир түүний бүтээлүүд зөвхөн барилга биш, хүний сэтгэлийн толь гэж хүлээн зөвшөөрдөг. Ийм утга учраас Андо 1995 онд архитектурын салбарын хамгийн нэр хүндтэй шагнал болох Pritzker Prize-ыг хүртсэн билээ.Энэ шагнал нь архитектурын салбарт Нобелийн шагналтай ижил утгатай юм.Шагналын комисс түүнийг “амьдралын гүн ухаан, орон зайн утга учрыг гэрэл, материал ба байгальтай нягт холбоотойгоор илэрхийлдэг суут хүн” хэмээн өндрөөр үнэлсэн юм.

Эцэст нь...

Тадао Андо бол архитектурын яруу найрагч, орчин үеийн архитектурт чимээгүй хэр нь гүн гүнзгий хувьсгал авчирсан суут сэтгэгч юм.

Д.Болорцэцэг