Энэ удаагийн VIP ярилцлагадаа евро стандартаар эрдэс чулуун хөвөн дулаалга үйлдвэрлэж буй Евро базальт компанийн гүйцэтгэх захирал Ц.Алтаннавчийг урьж ярилцлаа. Тэрээр ажлын гараагаа Тэсо группээс эхэлсэн бөгөөд Тэсо Пропертис ХХК-ийн маркетинг борлуулалтыг газрыг хариуцан ажиллаж байсан туршлагатай бөгөөд 2024 оноос эхлэн тус үйлдвэрийн дэд захирлаар томилогдон,  үйлдвэрийн бүтээн байгуулалт, үйл ажиллагааг хариуцан ажиллаж байгаа юм байна. 

Монгол Улсад дулаалгын материал үйлдвэрлэдэг үйлдвэрүүд цөөнгүй байгаа. Зах зээлийн ийм нөхцөлд яагаад энэхүү үйлдвэрийг барихаар шийдсэн бэ?  

 Тэсо групп нь аж үйлдвэржилтийн шинэ үеийн давалгаанд нэгдэж, барилгын материал үйлдвэрлэлийн чиглэлээр импортыг орлох дотоодын зах зээлд өрсөлдөхүйц "ЕВРО" стандартыг үйлдвэрүүдийг байгуулах зорилгоор 2023 онд "Тэсо Индастриал Парк"-ийг дэд группээ болгон үүсгэн байгуулсан. Энэхүү аж үйлдвэрийн паркийн эхний төслөөр “Евро Базальт" дулаалгын материалын үйлдвэрийг ашиглалтад оруулаад байгаа юм. Энэхүү үйлдвэрээ барих болсон хэд хэдэн шалтгаанууд бий. 

Нэгдүгээрт, Монгол Улс барилгын материалынхаа 70 хувийг импортоор оруулж ирдэг бөгөөд дотоодын үйлдвэрлэгчдийн эзлэх хувь маш бага байна. Тиймээс дотоодын дулаалгын материалын салбарт чанар стандартыг хангасан чулуун хөвөнгөөр хангах, цаашлаад гадаад зах зээлд экспортлох зорилготой ажиллаж байгаа. 

Хоёрдугаарт, манай улс байгалийн баялаг арвин нөөцтэй боловч түүхий эдээ боловсруулалгүйгээр гадагш гаргадаг. Нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнээ эргээд өндөр үнээр худалдан авч байгаагийн улмаас эдийн засгийн үр ашиггүй байна. Тиймээс бид эх орныхоо түгээмэл тархацтай базальт чулууг боловсруулан чанартай дулаан тусгаарлагч материал үйлдвэрлэх нь стратегийн ач холбогдолтой гэж үзсэн.

Гуравдугаарт, Монголын барилгын салбар сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй хөгжиж байгаа нь тогтвортой эрэлтийг бий болгож байна. Жил бүр ойролцоогоор 20 мянган айлын орон сууц буюу 100 гаруй шинэ төсөл ашиглалтад орж байгаа нь зах зээлд тасралтгүй хэрэгцээ байгааг илтгэнэ. Ялангуяа сүүлийн жилүүдэд ногоон барилга барих хандлагад шилжиж байгаа учраас байгаль орчинд ээлтэй дулаалгын материалын эрэлт өсөхөөр байна. 

Жилд хэчнээн тонн материал үйлдвэрлэх хүчин чадалтай вэ?

Манай үйлдвэр нь жилдээ 16,000 тонн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай бөгөөд 40-160кг/м3 нягттайгаар, 2-18см хүртэлх зузаантайгаар захиалагчийн хүсэлтийн дагуу үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Үйлдвэр маань бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах үед чулуун хөвөн дулаалгын материалын зах зээлийн 50%-ийг хангах боломжтой. 

Зах зээлд эзлэх байр сууриа хэрхэн харж байна вэ?

Чулуун хөвөн дулаалгын материалын зах зээл нь барилгажилтын жилээс хамаарч жилд дунджаар 50–60 тэрбум төгрөгийн хэмжээтэй байна. Бид эхний ээлжид зах зээлийн 40-50 хувийг эзлэх зорилготой ажиллаж байна. Өрсөлдөгчдөө зөвхөн дотоодын үйлдвэрүүд гэж үзэхээс илүүтэй, гол өрсөлдөөнийг импортын бүтээгдэхүүнтэй хийхээр чиглэж ажиллаж байна.

Технологийн хувьд ямар онцлог давуу талтай вэ?

  Манай үйлдвэрийн гол онцлог нь Европын технологи, стандартыг нэвтрүүлсэнд оршиж байна. Анхны ТЭЗҮ болон судалгааны ажлаас эхлэн байгальд ээлтэй үйлдвэрлэлийг төлөвлөж, Европын хамгийн өндөр стандартад нийцсэн Итали улсын Gamma Meccanica SpA компанитай хамтран тоног төхөөрөмжөө Европоос сонгосон.

Энэхүү үйлдвэр нь Хятадын тоног төхөөрөмжөөс өндөр өртөгтэй байсан ч бидний хувьд чанар, стандарт, байгальд ээлтэй үйлдвэрлэл нь үнэ өртгөөс илүү чухал байсан.

Европын технологийг нэвтрүүлснээр манай үйлдвэр нэгдүгээрт байгальд ээлтэй үйлдвэрлэлийг хэрэгжүүлж байна. Тухайлбал, үйлдвэрлэлд ашигласан усыг дахин шүүж үйлдвэрлэлийн процесст ашигладаг.

Хоёрдугаарт, үйлдвэр бүрэн автоматжсан тул аюулгүй ажиллагаа өндөр, эрсдэл багатай. Чулуу хайлуулах, хөвөн ээрэх, хатаах, хөрөөдөх зэрэг өндөр эрсдэлтэй үе шатыг автоматжуулснаар ажилтны аюулгүй байдлыг хангаж, хүнээс шалтгаалсан алдааг багасгадаг.

Мөн бүрэн автоматжуулалт нь жигд, тасралтгүй үйлдвэрлэлийг хангаж, эцсийн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд стандартын дагуу хүргэх боломжийг баталгаажуулдаг нь давуу тал юм.

Чулуун хөвөн үйлдвэрлэхэд ямар түүхий эдүүд ордог вэ? Түүхий эдийнхээ хэдэн хувийг импортоор авдаг вэ? 

Чулуун хөвөнгийн үйлдвэрлэлд базальт чулуу, шохойн чулуу, кокс гэсэн үндсэн гурван түүхий эд ордог. Базальт чулуу болон шохойн чулуугаа дотоодоос бүрэн хангаж байгаа нь үйлдвэрлэлийн зардлын хамгийн том хувийг эзэлдэг тул дотоод эх үүсвэр нь стратегийн ач холбогдолтой. Харин коксыг одоогоор импортолж байна. Монгол Улсад коксыг үйлдвэрлэх боломж бий боловч одоогоор дотоод үйлдвэрлэлгүй байна. Гэсэн хэдий ч технологи, инновац, инженерийн мэдлэгээ хөгжүүлснээр удахгүй коксыг дотооддоо үйлдвэрлэх боломжтой болно гэж бид итгэж байна. 

Үйлдвэрлэлд тохирсон базальт чулууг дотоодоос авч байгаа гэсэн энэ базальт чулуу маань хэр олдоц ихтэй вэ? 

Базальт чулуу нь түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын ангилалд ордог. Хэдийгээр түгээмэл тархацтай хэдий ч үйлдвэрлэлийн технологиос шалтгаалж түүхий эдийн химийн нэгдэл нь маш чухал бөгөөд бид маш олон орд газрын судалгааг хийсэн. Түүхий эдийн чанараас эцсийн бүтээгдэхүүний чанар шууд хамааралтай тул бид базальт чулууныхаа чанарт маш өндөр ач холбогдол өгч судалгааг хийж үйлдвэрлэлийн явцад тогтвортой хангах орд газрыг олсон.  

Хэрхэн үйлдвэрлэдэг талаар тайлбарлавал. Базальт бусад чулуунаас юугаараа ялгаатай байна вэ? 

Базальт нь галт уулын гаралтай хамгийн түгээмэл эрдэс чулуу юм. Өөрөөр хэлбэл, галт уул дэлбэрэх үед гарч ирээд хөрж хатсан чулуу гэсэн үг. Базальт нь цахиурын давхар исэл багатай, харин магни болон төмрөөр баялаг бөгөөд кристал бүтцийн онцлогтой. Үүний ачаар базальт маш өндөр температурт (1000–1200°C) хайлдаг ба галд өндөр тэсвэртэй байдаг. Базальт чулууг дулааны боловсруулалтад оруулж, зууханд 1500°C хүртэл хайлуулдаг. Хайлсан чулуу нь яг л лаав шиг урсаж, эргэлдэж буй спиннер машин руу унадаг. Машин дахь эргэлтэд цацарч буй “лаав”-ыг хүчтэй агаараар үлээлгэхэд базальт сэмэрдэс болон хөвөн материал болж хувирдаг. Үүний дараа хөвөнг хэвэнд оруулж, шахаж, хатаагаад савлах замаар эцсийн бүтээгдэхүүн болох чулуун хөвөнг үйлдвэрлэдэг. 

Бүтээгдэхүүний чанарын стандартын хувьд юуг онцлох вэ?

Чулуун хөвөн дулаалгын материалын хувьд Монголын стандарт MNS EN 13162:2011 нь тодорхой тооны үндсэн үзүүлэлтүүдийг хамардаг. Харин Европын стандарт MNS EN 13162:2012 + A1:2015 нь галд үзүүлэх хариу урвал, дуу шингээх чадвар, сэмэрдэсийндиаметр зэрэг 20 гаруй үзүүлэлтийг хамруулсан бөгөөд бүтээгдэхүүний чанарыг илүү дэлгэрэнгүйгээр үнэлдэг. Бид эхний ээлжид бүтээгдэхүүнээ Монголын стандартын шаардлагад нийцүүлэн үйлдвэрлэж, цаашдаа Европын стандартад бүрэн нийцүүлэхээр хичээнгүйлэн ажиллаж байна. Ингэснээр хэрэглэгчид олон улсын жишигт нийцсэн, чанарын баталгаатай бүтээгдэхүүн авах боломжтой болох ба цаашдаа бүтээгдэхүүнээ экспортод гаргах боломж нээгдэнэ. 

Үйлдвэрт хэчнээн хүн ажиллаж байна вэ? Нарийн мэргэжлийн инженерүүдээ хэрхэн бэлтгэсэн бэ?

2023 оноос эхлэн бид Италийн 20 гаруй инженерийг урьж ажиллуулсан. Тэдгээр мэргэжилтнүүд угсралтын шатнаас эхлээд үйлдвэрлэлийн бүх процессыг монгол инженерүүдтэй хамт хэрэгжүүлж, ажлын явцдаа сургалтуудыг зохион байгуулж байна. Монголд өмнө нь Европын бүрэн автомат чулуун хөвөнгийн үйлдвэрлэл огт байгаагүй учраас зөвхөн тоног төхөөрөмж, технологи төдийгүй мэдлэгийн хувьд ч бүх зүйл шинээр нутагшиж байна.

Үйлдвэр нь бүрэн автомат учраас цөөн хүн ажилладаг уу?

Манай үйлдвэр бүрэн автомат тул нэг ээлжид дунджаар 12–15 хүн ажиллаж байна. Цаашид ажилчид туршлагажихын хэрээр энэ тоог багасгах боломжтой бөгөөд ирээдүйд нэг ээлжийг найман хүнээр бүрэн ажиллуулах төлөвтэй. Үйлдвэр маань 24/7 горимоор ажилладаг учраас одоогоор гурван ээлжийн зохион байгуулалттайгаар, нийтдээ үйлдвэрлэл дээр 45 орчим ажилтан ажиллаж байна. 

Чулуун хөвөн дулаалгыг олон улсад хэр өргөн ашиглаж байна вэ?

Чулуун хөвөн нь XIX зуунаас хойш Европт үйлдвэрлэгдэж эхэлсэн, дэлхийд туршигдсан найдвартай дулаалгын материал юм. Өнөөдөр зөвхөн Италийн Gamma Meccanica компанийн тоног төхөөрөмжөөр гэхэд жил бүр сая гаруй тонн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгдэж байна. Сүүлийн арван жилд Хятадын зах зээлд эрэлт эрс нэмэгдэж, тэд дэлхийн хамгийн том хэрэглэгч, нийлүүлэгчдийн нэг болсон.

Ногоон барилгын чиг хандлага дэлхий даяар эрчимжиж буй энэ үед чулуун хөвөн нь байгальд ээлтэй, галд тэсвэртэй, эрчим хүчний өндөр үр ашигтай материалаар тодорч, барилгын салбарт улам бүр чухал байр суурь эзэлж байна. Монголд ч энэ чиг хандлагын хүрээнд чулуун хөвөн онцгой ач холбогдолтой гэж бид харж байна.

Чулуун хөвөн бүтээгдэхүүн нь яагаад ногоон барилгын стандартад нийцдэг вэ?

Нэгдүгээрт, чулуун хөвөн нь байгалийн гаралтай түүхий эдээр хийгддэг тул ашиглалтын хугацаанд болон хэрэглэсний дараах хаягдал нь хөрсөнд хор нөлөөгүйгээр шингэдэг. Энэ нь байгаль орчинд эерэг нөлөөтэй.

Хоёрдугаарт, чулуун хөвөн дулаалга нь 50-иас дээш жилийн ашиглалтын хугацаатай бөгөөд ашигласны дараа ч байгальд хоргүйгээр задарч, хөрсний экосистемд сөрөг нөлөө үзүүлдэггүй.

Гуравдугаарт, чулуун хөвөнг хиймэл хөрсний зориулалтаар ашиглан ургамал, хүнсний ногоо ургуулах боломжтой. Энэ нь бүтээгдэхүүнийг эхлэлээс нь төгсгөл хүртэл экологийн цэвэр, байгальд ээлтэй болгож, ногоон барилгын стандартад бүрэн нийцүүлдэг.

Мөн үйлдвэрлэлийн явцад үүсэх хүлэмжийн хийг орчин үеийн технологийн шийдлээр хамгийн бага түвшинд барьж чаддаг.

“Тэсо Индастриал Парк” аж үйлдвэрлэлийн парк цаашдаа ямар ямар үйлдвэрүүдийг бий болгох вэ?

“Тэсо Индастриал Парк” нь нийт 20 га талбайд  барилгын материалын үйлдвэрлэлийн чиглэлээр импортыг орлох, дотоодын зах зээлд өрсөлдөхүйц “ЕВРО” стандартын үйлдвэрүүдийг байгуулах, дэд бүтэц, агуулах зэрэг томоохон байгууламжууд багтаж байна. 

Бид 2028–2029 он гэхэд “Евро Базальт 2” үйлдвэрийн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэхээр зорьж байгаа. Цаашид дулаалгын материалын нэр төрлийг нэмэгдүүлж гадна труба хоолой дулаалга, хөнжил, мөн базальт арматур, базальт утасны үйлдвэр зэрэг бүтээн байгуулалтыг төлөвлөж байна.

Товчхондоо, барилгын материалын салбарт шинэ аж үйлдвэрийн парк нэгээр нэмэгдэж байна. 

Тэсо Пропертис компанийн томоохон төслүүд дээр ажилласан хүний хувьд төслөөрөө дамжуулан ямар өөрчлөлт шинэчлэлтийг авчирсан гэж боддог вэ?

Одоогоос 10 гаруй жилийн өмнө Монголд орон сууцны стандарт гэдэг ойлголт сул байсан. Тухайн үед барилга барьж буй хүн, хэрэглэгчид аль алиныг нь “байшин байхад хангалттай” гэж үздэг байсан бөгөөд барилгын чанар, ашигтай талбай, орчны зохион байгуулалт, хүн төвтэй шийдлүүдэд анхаарал бага хандуулдаг байв.

Өнөөдөр хэрэглэгчид ашигтай талбай, чанартай барилга, харууц, хүн төвтэй орчны шийдэлд илүү анхаарал хандуулах болсон. Манай төслүүд энэ ойлголтыг бий болгоход хувь нэмэр нөлөөг үзүүлсэн гэж үздэг.

Жишээ нь, 2013 онд хэрэгжсэн “Содон стандарт цогцолбор” төсөлд “стандарт+цогцолбор” гэсэн ойлголтыг барилгын салбарт анх удаа нэвтрүүлсэн. Хотхон дотроо хүүхдийн сургууль, цэцэрлэг, хүнсний дэлгүүр, үйлчилгээний төв, ахуйн бараа, сургалтын төв, хоолны үйлчилгээ зэрэг орчин нэг дор төвлөрч, амьдрахад тохиромжтой орчин бүрдсэн бөгөөд шинэчлэлийн нэг чухал хэсэг болсон.

Мөн  Sky Garden residence төсөл гэхэд “Winter garden” дөрвөн улирлын цэцэрлэгийн шийдэл, бүх барилгууд руу гадагш гарахгүйгээр нэвтрэх боломжийг бий болгосон гэх мэт хүн төвт олон шийдлүүдийг бодитоор хэрэгжүүлж, өөрчлөлт, шинэчлэлтийг бий болгосон гэж бодож байна. 

Тэсо Пропертис нь “хүн төвт” гэдэг үзэл баримтлалыг нэвтрүүлж, төсөл бүр дээрээ үүнийг чухалчилж ажилладаг гэдгийг хэрэгжүүлсэн төсөл бүрээс харах боломжтой гэж боддог. Одоо яармагт  “City zone” гээд шинэ төслийн хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгаа. 

Байгууллагын соёлын хувьд бусад барилгын компаниудад үлгэр жишээ болох ямар соёлыг бий болгосон байдаг вэ?

Манай байгууллагын соёлын гол онцлог нь сургалт, хөгжлийн бодлогыг жил бүр системтэй хэрэгжүүлдэгт оршино. Ажилтнуудын хэрэгцээ, сэтгэл ханамжид тулгуурлан дараагийн сургалт, хөгжлийн төлөвлөгөөг гаргадаг бөгөөд түлхүүр ажилтнуудаа сургалтад хамруулж, ирээдүйн удирдлагуудаа бэлтгэдэг нь онцлогтой.

Удирдлагууд ажилтнаа үргэлж дэмжиж, чадварыг нь хөгжүүлэх, шаардлагатай үед зөвлөн чиглүүлэх, ажлын үр дүнгээр шударгаар үнэлдэг. Мөн уян хатан ажлын цагийн зохицуулалт нь ажилтнуудад хувийн ажлаа санаа зовохгүй амжуулах боломжийг олгодог.

Мөн багийн гишүүдэд итгэл төрүүлж, чадварлаг ажилтнууд өөрийн нөөц боломжоо бүрэн гаргах нөхцөлийг бүрдүүлдэг бөгөөд чөлөөтэй ажиллах нөхцөлөөр хангадаг нь бидэнд илүү тав тухай ажиллах боломжийг бий болгодог. 

Бидний урилгыг хүлээн авч, өөрсдийн бүтээн байгуулалт, туршлагаасаа хуваалцсан танд баярлалаа. Цаашдын ажил хөдөлмөрт өндөр амжилтыг хүсье!