Монгол Улсад сүүлийн жилүүдэд ногоон барилгын чиглэлээр санаачилгууд нэмэгдэж, олон улсын стандартад нийцсэн төслүүд бодитоор хэрэгжсээр байна. Тэдгээрийн нэг бол олон нийтийн зориулалттай, зочид буудлын чиглэлээр анхдагч ногоон барилга болох “Грийн Гоби” зочид буудал юм.

Тус зочид буудал нь Өмнөговь аймгийн Даланзадгад суманд баригдсан бөгөөд олон улсын EDGE стандартын шаардлагад нийцүүлэн төлөвлөгдсөн, эрчим хүч, ус, барилгын материалын хүлэмжийн хийг багасгасан анхны 4 одтой ногоон зочид буудал юм. Энэхүү төслийн гол онцлог нь, 

●    40-50 хувийн дулаан алдагдлыг багасгасан өндөр үр ашигтай дулаалга, 

●    А+ зэрэглэлийн цахилгааны хэмнэлттэй хөргөлтийн систем, 

●    АҮК-70% ERV агааржуулалтын төхөөрөмж

●    Хэрэглээний усаа почкидоо ашиглах  саарал усны систем

●    Цахилгааныхаа 20-30 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангахаар төлөвлөсөн байна. 

Аймаг, орон нутгийн нөхцөлд тохируулсан, байгаль орчинд ээлтэй шийдлүүдийг нутагшуулах, түгээн дэлгэрүүлэх анхдагч туршлага болж буй уг төслийг хэрхэн хэрэгжүүлсэн туршлагыг хуваалцлаа. 

ОУ-ын Пассив барилгын зөвлөх Н.Ганбаа: “Усны хэрэглээг 30%, эрчим хүчний хэрэглээг 40 орчим хувиар, барилгын материалд шингэсэн энергийг 24 хувиар хэмнэж чадсан” 

Олон улсад ногоон барилгын олон төрлийн гэрчилгээнүүд байгаа. Үүнээс яагаад EDGE гэрчилгээг сонгосон бэ? 

Ногоон барилгын гэрчилгээнүүдийн шалгуур үзүүлэлтүүд тухайн гэрчилгээний төрөл, шаардлагаас шалтгаалан өөр өөр байдаг. Жишээлбэл, EDGE гэрчилгээ нь эрчим хүч, ус, барилгын материалд шингэсэн энерги гэсэн үндсэн гурван үзүүлэлтийг тус бүр 20 хувийн хэмнэлтийг хангахыг шаарддаг бөгөөд эдгээр шалгуурыг биелүүлсэн тохиолдолд гэрчилгээ олгодог.

Манай төсөл EDGE гэрчилгээг сонгосон гол шалтгаан нь бусад ногоон барилгын гэрчилгээтэй харьцуулахад шалгуур үзүүлэлтүүд нь илүү барилга руугаа төвлөрсөн, зөвхөн барилгын хүрээнд эрчим хүчний хэмнэлт, усны хэрэглээ, материалын энерги шингээлт гэсэн үндсэн үзүүлэлтүүдийг хамардаг юм. Бусад гэрчилгээнүүд нь барилгаасаа гадна нийтийн тээврийн сүлжээнд ойр эсэх, хог хаягдлын менежмент зэрэг барилгын хүрээнээс хальсан ногоон концепцийн олон шаардлагыг тавьдаг бөгөөд энэ нь манай улсын өнөөгийн нөхцөлд хэрэгжүүлэхэд төвөгтэй, нарийн зохицуулалт шаарддаг юм. Иймд манай төсөлд EDGE гэрчилгээ нь хамгийн оновчтой хувилбар гэж үзсэн.  

Энэхүү гурван үзүүлэлтийг хэдэн хувиар хэмнэж чадсан бэ? 

EDGE гэрчилгээний тооцооллыг хийх зориулалттай тусгай аппликейшн байдаг. Энэ нь эрчим хүч, усны хэмнэлт болон бусад үзүүлэлтүүдийг нарийвчлан тооцоолох боломжийг олгодог. Жишээ нь, усны хэмнэлтийг тодорхойлохдоо тухайн барилга доторх ариун цэврийн өрөөний тоног төхөөрөмжүүдийг аппликейшн руу оруулснаар ямар хэмжээний ус хэмнэж болохыг нарийвчлан тооцоолно. Энэ тооцооллын үндсэн дээр санхүүгийн хувьд хамгийн боломжит хэр нь  хамгийн багадаа 20 хувийн усны хэмнэлттэй байх технологийг сонгон, зураг төсөлдөө тусгасан. 

Зочид буудал нь ус болон эрчим хүчний өндөр хэрэглээтэй  тул хөргүүр, халаагуур, шүршүүрийн ус халаагч зэрэг томоохон эрчим хүч, усны зарцуулалтын асуудлаа онцгойлон судалж, үүнийг хэрхэн хэмнэх боломжтой вэ гэдэг дээр хоорондоо ярилцаад, хамгийн бодитой, шинэлэг, цаашдаа түгээн дэлгэрүүлж болох шийдлүүдийг зураг төсөлдөө  тусгасан.

Одоогоор манай тооцооллоор усны хэрэглээг 30%, эрчим хүчний хэрэглээг 40 орчим хувиар, барилгын материалд шингэсэн энергийг 24 хувиар хэмнэж чадсан. Гэхдээ эцсийн үр дүнг олон улсын байгууллагын мэргэжлийн экспертүүд ирж, аудит хийнэ. Тиймээс энэ тоо бага зэрэг хэлбэлзэнэ гэж бодож байна. 

Барилгын материалд шингэсэн энергийг хэрхэн багасгасан бэ? 

Материал бүрийн үнэ, олдоц, чанар болон хүлэмжийн хийн ялгаралтын үзүүлэлтүүдийг нарийвчлан авч үзсэн. Барилгын материалыг үйлдвэрлэх явцад гарч буй хүлэмжийн хийнээс гадна түүнийг тээвэрлэх явцад машинаас их хэмжээний хүлэмжийн хий ялгарч байдаг. Тиймээс аль болох ойр газраас тээвэрлэх нь барилгын материалд шингэсэн энергийг багасгах чухал үзүүлэлт болж, ногоон барилгын шалгуурт нийцэх нэг үзүүлэлт болдог. 

Мөн цемент ба арматур нь хүлэмжийн хийн ялгаруулалтын гол эх үүсвэрүүдийн нэг. Тиймээс цементийн орцыг бага хэмжээгээр бууруулахад л хүлэмжийн хийн ялгарлыг эрс багасгадаг. Жишээлбэл, цементийн орцыг багасгаад оронд нь цахилгаан станцын үнсийг холиход л хүлэмжийн хий багасаж байдаг бөгөөд “ногоон цемент” гэж яригдаад байгаагийн цаана ийм л процесс явагдаж байдаг. 

Дотоод засалд дахин боловсруулсан, хог хаягдал багатай ногоон барилгын материал ашиглах нь зөв хэдий ч эдгээр материал нь өндөр өртөгтэй тул төсөвт хүндрэл үүсгэдэг. Тиймээс одоогийн байдлаар манай нөхцөлд материалын хүлэмжийн хийг бууруулахад илүү үр дүнтэй арга нь давхар дундын хучилт, тасалгааны ханын материал зэрэг их хэмжээгээр ашигладаг материалдаа анхаарал хандуулж хэмнэлт хийх юм. Үүний үр дүнд 24 хувийн хэмнэлт гаргаж чадсан. 

Эрчим хүчний хэмнэлтийг бий болгохын тулд дулаалга дээрээ онцгой анхаарсан байх. Энэ тал дээр ямар шийдлийг гаргасан бэ? 

Энэ бол үндсэндээ барилгын дулаан алдагдлыг багасгах стратеги юм. Өөрөөр хэлбэл, ханыг хэт зузаан барих нь өөрөө үр дүн биш. Хамгийн гол нь барилгын бүх элементэд дулааныг жигд тархаах, аль болох дулааны гүүр үүсгэхгүйгээр битүүмжлэл сайтай дулаалалга хийх нь чухал юм. Жишээлбэл, дулаалга нь зөвхөн ханаар хязгаарлагдахгүй. Барилгын суурь, шалан доогуур, подвалын ханууд, дээвэр хүртэл бүх хэсгийг битүүлэх шаардлагатай. Хэдийгээр 30–40 см зузаантай дулаалгатай хана барьсан ч цонх нь дулаан алдагдалтай байвал нийт дулааны үр ашигт сөрөг нөлөөтэй. Иймд цонхны дулаан дамжуулалтын үзүүлэлт (U-value), нарны тусгал шингээлт зэрэг үзүүлэлтүүдийг нарийн тооцож, чанартай, өндөр үзүүлэлттэй цонх ашиглах хэрэгтэй.

Энэ төсөл дээр дулаалга болон битүүмжлэлийг тусгайлан анхаарсан. Өрлөг хийгдээд шавардлага хийхийн өмнө дулааны камераар шалгаж,  сайжруулалтыг хийсний дараа шавардаж, дараа нь дахин дулааны камерт шалгаж баталгаажуулсан. Цонхны хувьд гурван давхар шиллэгээтэй, Low-E түрхлэгтэй, дулаан дамжуулалт багатай, гаднаас орж ирэх хүйтэн, халууныг хязгаарлаж, дотор температурыг тогтвортой барих цонхыг сонгосон. Үүний үр дүнд дулаан алдагдлыг 60% багасгасан. 

“Аглут” ХХК - ийн барилгын инженер М.Мөнгөншагай: “Шүршүүрийн усыг цэвэршүүлэн, почкины усандаа ашиглах саарал усны системийг төлөвлөж, 40 хувийн усны хэмнэлттэй болсон”

Говийн бүсэд зочид буудалд ирдэг жуулчид хамгийн түрүүнд шүршүүрт ордог тул усны хэмнэлттэй систем зайлшгүй шаардлагатай. Тиймээс усны хэрэглээг оновчтой зохицуулах зорилгоор саарал усны дахин боловсруулалтын систем төлөвлөж, хэрэгжүүлсэн. Энэхүү системийн гол цөм нь цагт 2–3 м³ ус цэвэршүүлэх хүчин чадалтай төхөөрөмж бөгөөд үүний үр дүнд нийт усны хэрэглээний 30 хувийг хэмнэх боломжтой болсон.

Сонгосон төхөөрөмж нь 4 шатлалт шүүлтүүрийн системтэй, усны бохирдлын ангилал (ахуйн хэрэглээ, саарал ус, бохир ус) тус бүрт тохирсон нарийн технологийн шийдлүүдийг багтаасан. 

Үүний тулд дараах шийдлүүдийг төлөвлөсөн:

●    Шүршүүрийн усыг дахин ашиглах систем: Зочдын ашигласан шүршүүрийн усыг бохиртой холихоос өмнө тусгаарлан авч, саарал усны цэвэршүүлэх системээр боловсруулж, 50–60%-ийг нь суултуурын почкад буцаан ашиглаж байна. Тодруулбал, 40 өрөөтэй зочид буудлын 22 өрөөнөөс саарал ус авч, нөөцийн сав руу хадгалаад, бохирын усаа түүнээсээ татдаг гэсэн үг. Энэ нь өдөр тутмын усны хэрэглээг мэдэгдэхүйц хэмжээгээр бууруулсан.

●    Усны дулааны эрчим хүчийг дахин ашиглах: Зочид 30–40°C халуун усаар шүршүүрт ордог. Худгийн хүйтэн усыг шууд 40°C хүртэл халаахад ихээхэн цахилгаан зарцуулдаг. Үүнийг багасгах үүднээс шүршүүрт ашиглагдсан халуун усаар энергийг ашиглан, хүйтэн усыг урьдчилан 20°C хүртэл дулаацуулах уур дамжуулах систем төлөвлөсөн. Энэ нь ус халаагчийн ачааллыг бууруулах, эрчим хүчний хэрэглээг хэмнэхэд чухал үүрэгтэй.

●    Борооны ус болон илүүдэл усыг цуглуулах систем: Илүүдэл болон борооны усыг нөөцийн сав, цөөрөмд хуримтлуулж, 4000 м² талбайд моджуулалт, зүлэгжүүлэлт хийхэд ашиглаж байна. Цаашид энэ нөөцийг нэмэгдүүлэн цэцэрлэг, ногоон байгууламж услах саарал усны хангамжийн тогтолцоог бүрэн бүрдүүлэхээр зорьж байгаа.

Усны хэрэглээний хэмнэлттэй тоноглолууд ямар онцлогтой вэ? 

Суултуурын (почка) системийг хэмнэлттэй загвараар шийдсэн. Стандарт суултуурт нэг удаа ус татахад 6–8 литр ус зарцуулагддаг бол манай төсөлд 3–5 литр ус зарцуулах тохиргоотой системийг ашиглаж байна. Усны хэрэглээ багассантай уялдуулан усны даралтыг нэмэгдүүлж, ашиглалтын үр ашиг, тухтай байдлыг хадгалах нөхцөлийг бүрдүүлсэн.

Эрсдэлүүдийг яаж тооцсон бэ? Жишээ нь нөөцийн саванд ус хуримтлагдахгүй бол яах вэ? 

Системийг бүрэн автоматжуулсан бөгөөд усны хомсдол болон илүүдэлтэй холбоотой эрсдэлүүдийг нарийвчлан тооцсон. Жишээлбэл: Хэрэглэгчид шүршүүрт орохгүй, зөвхөн суултуураа хэрэглэж байвал систем автоматаар үндсэн цэвэр усны хангамжаас нөөц усаа авах горимд шилждэг. Харин эсрэг тохиолдолд, буюу саарал усны нөөцийн сав дүүрвэл, автомат мэдрэгчүүд илүүдэл усыг цөөрөм рүү хаядаг, хэрэв цөөрөм ч дүүрвэл бохирын систем рүү хязгаарлагдмал хэмжээгээр ус зайлуулах байдлаар хоёр үе шаттай хамгаалалт төлөвлөсөн. Бүх систем мэдрэгч, хяналтын автомат хавхлага бүхий ухаалаг удирдлагын системтэй, хэрэглээ, нөөц, аюулгүй байдал зэргийг төвлөрсөн байдлаар хянаж, удирдах боломжтой.

Ер нь бол цэвэршүүлсэн саарал усыг уух зориулалтаас бусад бүх хэрэглээнд бүрэн ашиглах боломжтой гэсэн үг. 

Ийм шийдлийн өртөг өндөр үү? 

Саарал усны системийг төлөвлөхдөө саарал усны шугам, бохир усны босоо шугам зэрэг бүх инженерийн шугам сүлжээг давхар суурилуулах шаардлагатай болдог. Үүний улмаас анхны хөрөнгө оруулалтын өртөг нэмэгдэж байгаа ч, системийг ашиглалтын явцад өгөөж өндөртэй, урт хугацаанд усны хэрэглээний зардлыг мэдэгдэхүйц бууруулах шийдэл гэж үзэж байна.

“Аглут” ХХК - ийн захирал А.Дөл: “Ашиглалтын зардлыг 40-50% бууруулна“

Ногоон зочид буудал барих шийдвэрт юу нөлөөлсөн бэ? 

Манай компани барилга угсралтын чиглэлээр 2007 оноос хойш үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Бид барилга байгууламж бүрийг дахин давтагдашгүй, өвөрмөц архитектурын шийдэлтэй байлгахыг гол зорилгоо болгон ажилладаг учраас төсөл бүр дээрээ шинэлэг, онцгой шийдэлтэй бүтээн байгуулалтыг барихыг зорьдог.  Жишээлбэл хамгийн сүүлд Өмнөговийн музей, Хүүхэд, залуучуудын театр зэрэг барилга байгууламжуудын гүйцэтгэлийг хийсэн. 

Шинэлэг шийдлүүдийг эрэлхийлдэг маань ногоон барилга руу хөтөлсөн гэж хэлж болно. Зочлох үйлчилгээний барилга учраас олон улсын жуулчдын хандлага, хэрэглээний соёлыг судалсан. Дэлхий нийт ногоон хөгжлийг эрхэмлэж,  эко, ногоон, байгаль орчинд ээлтэй орчныг эрхэмлэдэг аялагчид нэмэгдэж, байгальд сөрөг нөлөөгүй, хариуцлагатай аяллыг эрхэмлэх болсон нь бидний шийдвэрийг улам бататгасан. 

Тиймээс бидний баримталж буй шинийг эрэлхийлэх зорилго, байгальд ээлтэй байх зарчим, архитектурын өвөрмөц шийдэл хайх зэрэг хүчин зүйлсийн нэгдэл нь ногоон барилга гэсэн зорилгын дор нэгтгэсэн гэж хэлж болно. 

Уламжлал барилгатай харьцуулахад төсөвт өртгийн хувьд хэр зөрүүтэй баригдсан  бэ? 

Уламжлалт барилгатай харьцуулахад манай барилга төсвийн хувьд 15-20 хувиар өндөр зардал гаргасан хэдий ч ашиглалтын зардал нь  маш бага байна. Жишээ нь, 2400 м² ашиглалттай талбай бүхий барилга өвлийн улиралд дулаанд дунджаар 8-10 сая төгрөг төлдөг бол манай барилга энэ зардлаа 4-5 сая төгрөг төлнө. Энэхүү ашиглалтын зардлын хэмнэлт нь хөрөнгө оруулалтын илүү зардлыг богино хугацаанд нөхөх боломжийг бүрдүүлж байна гэж үзэж байна.

Усны хэрэглээний хувьд ч ижил үр дүнтэй хэмнэлт гарна гэж тооцоолж байна. Хэрэв одоогоор сард 1 сая төгрөгийн усны төлбөр төлж байгаа бол, шүршүүрийн усыг дахин ашиглах технологийг нэвтрүүлснээр усны төлбөрийн зардлаа 40 хувиар бууруулах боломжтой гэж үзэж байна.  Дараа жилийн өдийд яг бодит хэмнэлтүүд тодорхой гарна. 

Хөрөнгө оруулалтын хувьд ямар эх үүсвэрээр санхүүжсэн бэ? Ногоон барилга барихад олон улсын сангуудаас бага хүүтэй зээл авах боломж байна уу? 

Худалдаа хөгжлийн банкны ногоон зээлээр санхүүжилт авч хэрэгжүүлсэн. Одоогийн байдлаар банкууд ногоон санхүүжилтийг идэвхтэй татан төвлөрүүлж, энэ чиглэлд хөрөнгө оруулалтын боломжийг өргөжүүлж байгаа нь ногоон барилгын шийдлүүд рүү хөрөнгө оруулалт хийх гол шалтгаан, нөхцөл болж байна. Ногоон зээлийн хүүгийн хэмжээ энгийн зээлтэй харьцуулахад бараг ялгаагүй боловч, ногоон зээл олгох процесс нь илүү хялбар, түргэн шуурхай олгогдох боломжтой гэдгээрээ гол давуу тал болж байна. 

Олон улсад бага хүүтэй ногоон санхүүжилтүүд байдаг ч төслийн хэмжээ,  шаардагдах мөнгөн дүнгээс шалтгаалаад өөр өөр байдаг. Жишээлбэл, 10 сая ам.доллараас дээш хэмжээний томоохон төсөлд олон улсын байгууллагаас шууд санхүүжилт олгодог бол, үүнээс доош дүнтэй төсөлд арилжааны банкуудаар дамжуулан олгох санхүүжилтийн тогтолцоо хэрэгждэг.

Төлөвлөлт

Байршил: Өмнөговь, Даланзадгад 

Төслийн нийт талбай:  2684м²

Барилгын өндөр:  21.95м

Давхар: Зоорьтой, 6 давхар

Тэнхлэг: 31.8м х 13м

Интерьер 

Онцлох технологийн шийдлүүд: 

ERV агааржуулалтын систем 

Усны хэмнэлт: 

●    Саарал усны систем: Зочид буудлын 20 өрөөний хэрэглээний усыг цэвэршүүлэн, буцаан ашиглах саарал усны системтэй. 

●    Борооны усыг хураах, саарал ус дахин ашиглах систем - 40 тонны нөөцийн савтай