Барилгын байгууллагууд 2024 онд 19.8 мянган айлын 1.8 сая м2 талбай бүхий орон сууцны барилга ашиглалтад оруулжээ. Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд 184.2 мянган айлын сууц бүхий орон сууц ашиглалтад оруулсан байна.

Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар (УБЕГ)-ын мэдээллээр, 2013 оноос хойш улсын хэмжээнд шинээр ашиглалтад орсон нийт 176907 орон сууц эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгэгдсэний 145829 буюу 82.4%-ийг Улаанбаатар хотод, үлдсэн 17.6 хувь нь хөдөө орон нутагт бүртгэжээ (Зураг 14). 

2024 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар, Улаанбаатар хотод нийт 5840 айлын хаус төсөл хэрэгжиж байгаагаас 2865 айлын төсөл захиалга авч, 2554 айлын төсөл ашиглалтад орсон байна.

2024 оны 4-р улирлын байдлаар 

Хаус нийлүүлэлтийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал, захиалга авч буй төслүүд 36.3 хувиар, хаусыг ашиглалтад оруулсан төсөл 23.8 хувиар тус тус буурч, захилгаа зогсоон төслийн тоо 7.8 хувиар нэмэгджээ (Зураг 15). 

Нийт захиалга авч байгаа төслийн 55.9 хувь нь Хан-Уул дүүрэгт байгаа бол Налайх дүүрэгт хамгийн бага буюу 1 хувь байна. Нийт нийлүүлэлтийн дийлэнх буюу 43.6 хувь нь дундаж зэрэглэлийн төсөл, 22.3 хувь нь өндөр зэрэглэлийн төсөл байна. 

“Улаанбаатар хотын үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээл 2024” судалгааны тайлангаас харахад, 2024 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар хаусны 1 м.кв талбайн дундаж үнэ 5.23 сая төгрөг болсон бөгөөд Хан-Уул дүүрэгт хамгийн өндөр буюу 5.68 сая төгрөг байна. Энэ нь өмнөх улирлаас 0.26 хувиар буурч, өмнөх оны мөн үеийнхээс 8.7 хувиар нэмэгджээ. Түүнчлэн Баянзүрх дүүрэгт стандарт зэрэглэлээс бусад зэрэглэлийн хаус илүү өндөр үнэтэй байгаа бол Хан-уул дүүрэгт стандарт зэрэглэлийн хаус хамгийн үнэтэй буюу 1 м.кв нь 3.1 сая төгрөгийн үнэтэй байна. 

Тэнхлэг зууч ХХК-ийн судалгаанаас харахад, анхдагч зах зээл дээр 40-60 м.кв талбайтай орон сууц хамгийн өндөр эрэлттэй байна. 2024 оны 4 дүгээр улирлын байдлаар Улаанбаатар хотод нийт 57619 айлын орон сууц баригдаж байгаагаас 68 хувь буюу 39149 айлын төсөл захиалга авч, 30 хувь нь ашиглалтад орсон байна. Нийлүүлэлтийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулбал нийт хэрэгжиж буй төслүүд 18 хувиар, идэвхтэй захиалга авч байгаа төслүүд 33 хувиар тус тус буурсан бол захиалгаа зогсоосон төслүүд 68 хувиар нэмэгдсэн байна. 

2025 оны 4 дүгээр сард шинэ орон сууцны 1 метр квадрат талбайн дундаж үнэ 4.52 сая төгрөг болж, Сүхбаатар дүүрэгт хамгийн өндөр буюу 5.20 сая төгрөгийн үнэтэй байна.

Хуучин орон сууцны 1 метр квадрат талбайн дундаж үнэ 4.52 сая төгрөг болж, Сүхбаатар дүүрэгт хамгийн өндөр буюу 5.52 сая төгрөгийн үнэтэй байна (Зураг 19). Шинэ орон сууцны үнэ 2025 оны 4 дүгээр сард 2024 оны мөн үеэс 11.5 хувиар, өмнөх сараас 1.4 хувиар өссөн бол хуучин орон сууцны үнэ өмнөх оны мөн үеэс 16.0 хувиар, өмнөх сараас 0.3 хувиар тус тус өссөн байна. 

Ипотекийн зээл

    2024 оны эцсийн байдлаар 123.0 мянган хүн ипотекийн зээлд хамрагдаж, иргэдэд олгосон олгосон ипотекийн зээл 9.4 их наяд төгрөгт хүрсэн байна.

Ипотекийн зээлд хамрагдсан иргэдийн 77.3 хувь нь 25-45 насны залуус эзэлж байна.

Ипотекийн зээлд хамрагдсан иргэдийн дийлэнх буюу 90.9 мянга нь Улаанбаатар 

хотод оршин сууж байна. Ипотекийн зээлд хамрагдсан иргэдийн дийлэнх нь 40-60 метр квадрат талбайтай орон сууцыг зээлээр авсан байгаа бөгөөд энд нийслэл, орон нутгийн ялгаа байхгүй байна. 

Орон сууцны эрэлт хэрэгцээ, орон сууц авах боломж

Жайкагийн Монгол дахь төлөөлөгчийн газрын хийсэн судалгаагаар, Улаанбаатар хотын орон сууцны эрэлт, нийлүүлэлтийн зөрүү 2027-2030 онд тэнцвэржинэ гэж таамаглаж байна. Энэ хүртэл орон сууцны эрэлт, нийлүүлэлтийн зөрүү жил бүр боломжит 20.9-68.9 мянга байна гэж үзжээ. Түүнчлэн Тэнхлэг зууч ХХК-ийн судалгаанаас харвал Улаанбаатар хотод 45 мянга орчим түрээсийн орон сууцны эрэлт хэрэгцээ байна. 

2024 оны жилийн эцсийн байдлаар нийт 14.2 мянган хос гэрлэлтээ бүртгүүлсэн байна. Сүүлийн 5 жилийн дунджаар жилд 16 мянган хос гэрлэлтээ бүртгүүлсэн бөгөөд эдгээрийн 45 хувь нь өөрийн эзэмшлийн орон сууцгүй гэвэл жил бүр 7.2 мянга, 2025-2028 онд 29.0 гэр бүл орон сууцтай болох шаардлага үүсэж байна. Үүнээс гадна гэрт амьдардаг 342.4 мянган өрх, сууцны тусдаа байшин буюу төвлөрсөн болон бие даасан инженерийн бүрэн хангамжгүй 203.6 мянган өрх байна. 

Сууцны нөхцөл нь амьдрах орчны аюулгүй байдлыг тодорхойлох чухал хүчин зүйл юм. Стандарт хангаагүй сууцад амьдрах нь гэмт хэрэг, осол, эрүүл мэндийн эрсдэлд өртөх магадлал нэмэгдүүлдэг бол сайн нөхцөлтэй сууц нь иргэдийн амьдралын чанарыг дээшлүүлэх болон сэтгэл санааны тайван байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэх нь дамжиггүй юм.

ҮСХ-оос 2023 онд явуулсан “Гэмт хэрэгт хохирох эрсдэлийн судалгаа”-аас харахад амьдрах орчны таатай нөхцөл хангагдсан гэж үздэг эсэх нь өрхийн сууцны төрлөөс хамааран ялгаатай байна. Тухайлбал, бие даасан тохилог сууцад амьдардаг иргэдийн 83.3 хувь амьдрах орчны таатай нөхцөл нь хангагдсан гэж үзсэн бол орон сууцны байшин, гэр, сууцны тусдаа байшинд амьдардаг иргэдийн тал хувь нь буюу 52.3-55.3 хувь нь амьдрах орчны таатай нөхцөл хангагдсан гэж тодорхойлсон байна. Харин зориулалтын бус сууцад амьдардаг иргэдийн 77.4 хувийн амьдрах орчны таатай нөхцөл хангагдаагүй байна

Хүн амыг орон сууцаар хангахад хамгийн чухал асуудал нь орон сууцжуулах бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэх санжүүжилт, иргэдийн худалдан авах чадвар, боломж юм.