Газрын хөрсөнд агуулагдаж, газрын гадаргаас доош байрлах хэсэгт чөлөөтэй урсаж байдаг урсац бүхий усыг Хөрсний ус гэх бөгөөд энэ нь хөрсний нүх сүв, ан цав, чулуулгийн хооронд хуримтлагдсан байдалтай оршиж байдаг. 

Хөрсний ус нь доорх хэдэн төрлөөр байгаль дээр байрладаг.

1. Чөлөөт ус (Free water)

Хөрсний гүнд чөлөөтэй урсах урсац ус юм. Энэ ус нь гүний усны түвшингээс доод хэсэгт байрлах ба барилгын сууринд хамгийн их нөлөөлөл үзүүлж байдаг.

2. Капилляр ус (Capillary water)

Хөрсний жижиг нүх сүв, ан цав, заадсаар нэвчин гүний усыг даган шилжиж байдаг усны дусал бүхий хэлбэр. Энэхүү ус нь барилгын подвал зоорины давхрын хана шалыг хамгийн их чийгтүүлэх нөлөөлөл үзүүлдэг.

3. Хуурай хөрсний чийг (Hygroscopic water)

Хөрсний мөхлөгүүд дээр шингэн байрлаж барилгын бүтцэд харьцангуй бага нөлөөлөл үзүүлж байдаг усны чийг бүхий хэлбэр юм.

Хөрсний ус нь барилгын чанарт дараах байдлаар сөрөг нөлөөлөл үзүүлдэг.

• Барилгын насжилт багасах,

• Барилгын суурь, хана эвдрэх , хана, шал цуурах

• Барилгад суулт өгөх

• Барилгын дотор хэсэгт байнга чийгтэй орчин бий болсноор мөөгөнцөр үүсэх, эвгүй үнэр гарах гэх мэт

Зураг 1. Хөрсний ус нэвчсэн байдал 

Хөрсний ус тусгаарлалт хийснээр:

• Барилгын бүтээцийг чийг, уснаас хамгаалах

• Суурь, хана, шалны эдэлгээний хугацааг уртасгах

• Дотоод орчны чийгийн түвшинг тогтвортой байлгах

• Мөөгөнцөр, эвдрэл гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх  зэрэг олон ач холбогдолтой 

Хүснэгт 1. Ус тусгаарлах арга технологиуд ба түүний давуу, сул тал

Ус тусгаарлах материал 

Ус тусгаарлах материалын нэр төрөл олон янз бөгөөд өнөө үед шинэ шинэ аргууд гарч улам бүр нэмэгдсээр байна. Материалын үзүүлэлтүүд болон тэдгээрийг хэрэглэх дэлгэрэнгүй зөвлөмж, зааврыг үйлдвэрлэгчээс гаргадаг. 

Барилга байгууламжийг гадна талаас ус тусгаарлах ажил гүйцэтгэх

Барилга, байгууламжийг гадна талаас ус тусгаарлахад  “Барилгын суурь болон ханыг бүтэн өлгийдөх технологи”  - ийг олон улсад өргөн ашигладаг. Уг арга нь барилгын суурь болон ханаа тусгай зориулалтын материалаар бүрэн ороож, гаднын нөлөөнөөс ххамгаалдаг бөгөөд ус, чийг, дулаан тусгаарлалтыг нэгэн зэрэг шийдсэн олон давхар систем юм.

Давуу тал: 

Барилгын суурь болон ханыг бүтэн өлгийдөж хөрстэй харьцаж байгаа бүх хэсэгт ус тусгаарлах ажил бүрэн хийгдэнэ.

Анхаарах зүйлс:     

• Ажил гүйцэтгэж байгаа талбайг маш сайн цэвэрлэж бэлдэх.

• Ус тусгаарлах ажил дууссан дараа мембран гэмтэхээс хамгаалж, дараагийн  үе шатны ажлыг шууд гүйцэтгэх шаардлагатай.

• Ажлыг +5 - аас багагүй температур гүйцэтгэнэ.

Барилга байгууламжийг дотор талаас ус тусгаарлах ажил гүйцэтгэх

Барилга байгууламжийг дотор талаас ус тусгаарлах систем нь барилгын гадна талаас ус тусгаарлах боломжгүй нөхцөлд, эсвэл дотоод орчинд усны нэвчилтээс хамгаалах шаардлагатай үед ашиглагддаг арга юм. Ус аль хэдийн гаднаас барилгын хийцэд нэвтэрч орж ирсэн тохиолдолд, тухайн усыг дотоод орон зай руу нэвтрэхээс хамгаалах боломжтой. 

Давуу тал : Барилга байгууламжийн аль ч хэсэгт хэрэглэх боломжтой

Сул тал:    

• Өртөг өндөр нэмэлт ажил ихтэй

• Дотор орон зай багасна

• Ус шүүрэх – Гадаргуунаас болон ханаар дамжин ус нэвчих 
•  Ханын ан цав – Хананд үүссэн ан цав нь ус нэвчих гол зам болдог
  Ханын завсар – Хана болон дотоод бүтцийн хоорондох завсраар ус урсаж болзошгүй
  Бетоныг хуулаад, дараа нь буцаан хийх – Ус зайлуулах систем суурилуулахын тулд бетон зүсэж, дараа нь дахин хийдэг.
  
• Ус тусгаарлагч шал (брэнд: SUPERSEAL) – Шалны доорх ус тусгаарлагч мембран
  
• Шал 
  
• Суурийн бетон шал – Барилгын үндсэн суурь бетон хавтан
  
• Усыг насос эсвэл шалны ус зайлуулах хоолой руу холбож,  урсгах
• Дайрга чулуу / ус шүүгч чулуу – Гадаргуу дээрх усыг доош шингээх зориулалттай чулуулаг давхарга

Энэ систем дараах байдлаар ажилладаг:

1. Шалны бетоныг хэсэгчлэн авсны дараа ус зайлуулах хоолой суурилуулж, улмаар усыг шалны усны зайлуулах хоолой эсвэл насос руу дамжуулдаг.
   

2. Усны эсрэг хамгаалалт хийхийн тулд SUPERSEAL гэх мэт ус тусгаарлагч тавьж өгөөд шалаа тавьдаг.
   

3. Drainstone буюу дайрга чулуу нь гаднаас ус нэвчихийг сааруулж, ус зайлуулах хоолой руу чиглүүлнэ.

Үе шат:

 - Гадна хана болон шалны хөрстэй харьцаж байгаа хэсэгт бүрхүүл үүсгэх

 - Хана шалны зааг хэсэгт чигжээс хийх

 - Хөрсжүүлэгч түрхэх

 - Мембран наах

 - Мембран гэмтэхээс сэргийлэх

Дүгнэлт 

Хөрсний ус тусгаарлах ажлыг барилгын зураг төслийн үе шатнаас эхэлж ашиглалтад орох хүртэлх бүхий л үе шатанд  мэргэжлийн байгууллагаар хяналт тавиулж ажил гүйцэтгүүлснээр дараа нь гарч болох олон эрсдэлээс хамгаалж чадна.

Манай улсын барилга байгууламжид  хөрсний ус тусгаарлах ажлыг хийх батлагдсан норм, стандарт одоогоор байхгүй бөгөөд цаашид стандартжуулж барилгын зураг  төсөлд дэлгэрэнгүй тусгах  зайлшгүй шаардлага үүсээд байна.

Нийтлэл бичсэн: “Бүрэн трейд девелопмент” ХХК-ийн Ерөнхий инженер, Мэргэшсэн инженер Ц.Дөлгөөн