Монгол Улсын барилга, бүтээн байгуулалт, хүнд аж үйлдвэрлэлийн салбарын мэргэжилтнүүд, ханган нийлүүлэгчид, хэрэглэгчид цугларч, шинэ технологи, тогтвортой хөгжил, салбарын өнөөгийн нөхцөл байдал, олон улсын шилдэг практик туршлага, чанар стандарт зэрэг сонирхолтой сэдвүүдийн талаар хэлэлцэх, харилцан туршлага солилцох зорилгоор зохион байгуулагдаж буй “CEMENT EXPO 2025” болж байна. Тус арга хэмжээг цемент үйлдвэрлэгчид хамтран зохион байгуулж буйгаараа онцлог болж байна. 

Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Суццжуулалтын яамны Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн хэлтсийн дарга Д.Батзориг,  Монгол Улсад өнөөдрийн байдлаар барилгын цементийн долоон төрлийн үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээр үйлдвэрүүд нь 4 сая 530 мянган тонн цемент үйлдвэрлэх суурилагдсан хүчин чадалтай. 2024 онд 2,2 сая орчим тонн цемент зах зээлд нийлүүлснээс 300 мянган тонн орчим цемент импортоор татсан. 2021 онд манай улсын цементийн импорт 4 мянган тонн байсан нь Ковидын үед барилгын цементийн импорт тэг хувьд хүрсэн гэсэн үг. Үүнээс манай улс барилгын цементийн дотоодын хэрэглээг 2021 онд бүрэн хангасан гэсэн статистик баримт байгаа. Ковидоос хойш барилгын цементийн үйлдвэрүүдэд тодорхой нөлөө бий болсон. Жишээлбэл, гаднын ажиллах хүч, импорт экспорт, тээвэр логистик мөн эрэлт нийлүүлэлтээс шалтгаалан үнийн төлөв байдал хэлбэлзэж байсан. Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам болон Засгийн газраас өнгөрсөн жил хэсэг хугацаанд импортын албан татварыг 5 хувь болгож бууруулсан. Ингэснээр дотоодын эрэлт нийлүүлэлт, зах зээлд борлуулагдаж буй цементийн үнийг бууруулж чадсан. Энэ жилийн хувьд эрэлт нийлүүлэлт боломжийн байна гэж харж байна. 

Импортоор орж ирж буй цементэд ямар шалгуур тавьдаг вэ? Хэрхэн хянадаг вэ? 

Хилээр цемент орж ирэхээс өмнө хяналт шалгалт хийдэг байхын тулд Замын-Үүд болон Алтанбулаг боомтуудад барилгын материалын сорилт шинжилгээний лаборатори байгуулна. Эдгээр лабораторууд нь 2025 онд тоног төхөөрөмж нь суурилагдаад үйл ажиллагаа нь эхэлнэ. Тогтмол цемент нийлүүлэгч компаниудаас урьдчилсан байдлаар бүтээгдэхүүний дээжээс авч шинжлэн шаардлага хангаагүй тохиолдолд буцаах тогтолцоо руу шилжинэ. Мэдээж цемент хэрэглэж буй хэрэглэгчид ч мөн үүнд хяналт тавих ёстой. Барилгын материалтай холбоотой хууль дүрэм, норм стандартад зааснаар заавал шинжилгээнд хамрагдсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх ёстой байдаг. 

Ховдцемент үйлдвэрийн санхүүгийн хэлтсийн дарга Н.Хаянхярваа, 2024 онд манай улсын цементийн хэрэглээ 2,2 сая орчим тонн хэрэглээ байсан. Одоогийн нөхцөл байдлаар цементийн хэрэглээг дотооддоо үйл ажиллагаа явуулж буй үйлдвэрүүд бүрэн хангах хүчин чадал байна. Гэтэл бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж чадахгүй гаднаас цемент импортолж байгаа нь татвар тарифын бодлого болон төрөөс хэрэгжүүлж буй арга хэмжээнүүдтэй холбоотой гэж харж байна. Энэ онд 14 мега төсөл хэрэгжүүлэхээр зарлалаа. Эдгээр төслүүдийг цементийн үйлдвэрүүд дотооддоо хангах боломжтой гэж харж байгаа. Гол нь ямар хэмжээний хэрэгцээг дотоодын үйлдвэрлэгчид ямар хуваарийн дагуу явах вэ гэдгээ нэг бодлого дор нэгтгэж чадвал уг төсөлд шаардлагатай цементийн хэрэглээг дотооддоо бүрэн хангах боломжтой гэж харж байна. 

Танай компанийн хувьд жилд хэдэн тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай вэ? 

Манай компани жилд 300 мянган тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Улирлын шинж чанараас шалтгаалан үйлвэрлэл түр зогсдог ч өвлийн улирлаас үл хамааран 300 мянган тоон үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Баруун бүсийн хувьд өнгөрсөн жил 160 мянган тонн орчим цементийн хэрэглээ үүссэн. Манай үйлдвэрийн хувьд баруун бүсийн цементийн хэрэглээг бүрэн хангах боломжтой. 

Хятад улстай харьцуулахад манай улсын цемент үйлдвэрлэл 50 хувь илүү зардалтай гэж ярьж байсан. Энэ талаар яривал…

Цементийн өртөгийн дийлэнх хувийг үндсэн түүхий эд материалын зардал, ажилчдын цалин, тээврийн зардал, эрчим хүч дэд бүтэц гэх мэт урсгал зардалууд эзэлдэг. Сая Хятадын цемент үйлдвэрийн төлөөлөгчийн ярьснаас үзэхэд эрчим хүч дэд бүтцийн тал дээр төрөөс дэмжих бодлого баримталдаг юм байна. Тэр утгаараа Хятад улсын цемент үйлдвэрлэл өртөгийн хувьд хямд байгаа байх. Хоёрдугаарт, 2500 тонноос доош чулуунцар үйлдвэрлэх хүчин чадалтай жижиг үлйдвэрүүдээ хаагаад массын үйлдвэрлэл явуулах нь тогтмол зардал бууруулах боломжтой гэж харж байна. 

Монцемент ХХК үүсгэн байгуулагч Ц.Гарамжав, цемент гэдэг бол барилгын салбарын талх гэж яригддаг үндсэн бүтээгдэхүүн. Гаднын улс орны хөгжлөөс харахад цементийн үйлдвэр байгуулснаар зам талбай, барилга байгууламжууд ч сүндэрлэсэн байдаг. 2015 онд Монцемент үйлдвэр байгуулагдснаас хойш өнөөдрийг хүртэл туулсан бэрхшээл, уялдаа холбоо, саад тотгор шийдвэрлэх асуудлаа ярьж байна. Бусад улс орон хүнд аж үйлдвэрээ хөгжүүлэхийн тулд бодлогоор дэмждэг юм байна. Яагаад гэвэл үйлдвэрээ барихын тулд гаднын хөрөнгө оруулалт зээл авчихсан зээлийн хүүгийн дарамтад байхад нь нэмээд инфляци, тогтмол зардал зэргээс шалтгаалаад үйлдвэрүүд нь бий болсон сууриндаа бат зогсож чадахгүй дампуурах хандлагатай болдог тул улс орнууд үйлдвэрүүдээ бодлогоор дэмждэг юм байна. Гаднын улсын хөгжил дэвшил, туршлага, өөрийн орны саад бэрхшээл ,шийдвэрлэх асуудал, гарц шийдэл хайсан хэлэлцүүлэг болж байна. 

Өнөөдрийн гол бэрхшээлүүдийг харахад хууль эрх зүйн орчны тогтворгүй байдал  хүнд үлйдвэрүүдэд нөлөөлж байна. Жишээлбэл, манай улсын цементийн хэрэглээ 2,2 сая тонн байхад гаднаас цемент импортолж оруулж ирснээр үндэсний үйлдвэрлэгчид цементээ борлуулж чадахгүй хүнд нөхцөл байдал үүсэж байгаа нь төрийн бодлого шийдвэр хувийн хэвшилийн үйл ажиллагаатай уялдаж чадахгүй байгаагийн нэг илрэл.