Технологийн, ялангуяа Хиймэл Оюун Ухааны (ХОУ) хөгжил нь хүний нийгмийн бүхий л салбарт томоохон өөрчлөлтүүдийг авчирч байна. Барилгын салбар ч энэхүү өөрчлөлтөөс ангид үлдэх боломжгүй. ХОУ нэвтэрснээрээ салбарын үйл ажиллагааг үр дүнтэй, хэмнэлттэй, найдвартай болгоход өөрийн хувь нэмрээ оруулах боломжтой. Гэсэн хэдий ч энэхүү технологийн нэвтрүүлэлт нь зөвхөн сайн талыг авчрахгүй, зарим тохиолдолд сөрөг нөлөөллүүдийг ч бий болгох боломжтой. Энэхүү нийтлэлд барилгын салбарт хиймэл оюун ухаан гарцаагүй нэвтрэх шалтгаан, ойрын болон урт хугацааны өөрчлөлтүүд, давуу болон дутагдалтай талууд, мөн ирээдүйд салбарын мэргэжлийн ажилчид ХОУ-тай хэрхэн өрсөлдөх талаарх эргэцүүллийг авч үзэх болно. 

1. Яагаад ХОУ-тай зохицож ажиллахаас өөр аргагүй вэ?

Хэнд технологи байна, түүнд хожил байдаг. Үүнийг бид дэлхийн түүхээс төдийгүй өөрийн улсын хөгжлийн замналыг эргэн харахад ч тодорхой ажиглаж, сургамж авах боломжтой. Өнөөдөр хиймэл оюун ухаан (ХОУ) дэлхий нийтийг хамарсан томоохон давлагаа болж, шинэ боломжуудыг нээхийн зэрэгцээ олон сорилтыг авчирч байна. Энэ өөрчлөлтийн эрин үед бид дэлхийтэй ижил гараанаас ч эхэлж байгаа байж болох юм. Хэн хамгийн хурдан дасан зохицож, технологийг өөрийн хэрэгцээнд нийцүүлэн ашиглаж чадна, тэр өрсөлдөөнд тэргүүлэх боломжтой. Ядаж л хоцрохгүй байх нь амжилтад хүрэх эхний алхам болно. 

Барилгын салбар уламжлалт байдлаараа ихээхэн хөдөлмөр шаарддаг, хүний оролцоо өндөртэй салбар билээ. Монгол улсын хөгжлийн зарим хоцрогдол ч энэ салбарын бүтээмжийн сул байдал, үр ашиг муутай ажиллагаанаас улбаатай байж мэднэ. Тиймд бид цөөхөн хүн амтай орны хувьд энэ уламжлалт бэрхшээлүүдийг давтах бус, технологийн дэвшлийг өөрсдийн сул талаа нөхөх хэрэгсэл болгон ашиглах ёстой. ХОУ болон бусад ухаалаг технологийг зөв зохистой нэвтрүүлснээр барилгын салбарын үр ашгийг нэмэгдүүлж, хөгжлийн шинэ шатанд гарах бүрэн боломжтой. Тоо баримт харвал: 

Монгол улсын барилгын салбар нь эдийн засгийн өсөлт, хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг хэдий ч сүүлийн жилүүдэд хүний нөөцийн хомсдолтой тулгараад байна. 2024 оны байдлаар салбарт 15300 ажлын байрны эрэлт бий болсон нь нийт эрэлтийн 16 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд энэ эрэлтийг хангах боломжтой мэргэжилтнүүдийн тоо хангалтгүй байна. 

Барилгын тухай хуулийн 66 хувийг өөрчлөн найруулах шаардлагатай, барилгын техникийн зохицуулалтыг шинээр боловсруулж байгаа, ОХУ-ын норм, стандартууд өөрчлөгдсөнтэй холбоотой норм нормативын тогтолцоог шинэчлэн найруулж байгаа зэргээс харахад бид барилгын салбарын шаардлагатай баримт бичиг, мэдээллүүдийг нийтэд нь өөрчлөн найруулж, бүхий л ойлголтуудад маань тодорхой хэмжээгээр үл ойлголцол, буруу жишиг тогтсон гэж үзэж болно. Салбарынхны үл ойлголцол, дуусашгүй маргааныг нэг талд нь гаргах, цаашлаад шаардлагатай тогтолцоогоо зөвөөр бүрдүүлэхэд ХОУ хамгийн ихээр түлхэц өгөх боломжтой. 

Барилгын салбар нь олон талт төлөвлөлт, нарийн гүйцэтгэл шаарддаг учир хүний хүчин зүйлээс үүдэлтэй алдаа ихээр гардаг. Судалгаанаас үзэхэд дэлхийн хэмжээнд барилгын төслийн 98% нь анхны төлөвлөгөөний дагуу дуусдаггүй бөгөөд, хугацаа хэтрэлт, төсөв хэтрэлт, чанарын доголдол ихээр тохиолддог. (Mckinsey &Company, 2020). 

Монгол Улсын хувьд ч энэ асуудал ажиглагддаг. Барилгын Хөгжлийн Төвийн судалгаагаар Монгол Улсад хэрэгжиж буй нийт барилгын төслүүдийн 40-50% нь зураг төслийн алдаанаас, 30-40% нь гүйцэтгэлийн хяналт хангалтгүй байгаагаас, 10-20% нь хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж стандартын шаардлага хангахгүй байна. 

Дээрх асуудлууд нь ихэнх тохиолдолд хүний хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Бид өөрсдөө шийдэх нөөц бололцоогүй, зарим тохиолдолд маш их хугацаа зарцуулах асуудлыг хүний оролцоогүйгээр шийдэх бүрэн боломжтой цаг үе ирээд байна. Тиймд шаардлагатай ажил, үйлчилгээг ХОУ-аар орлуулан гүйцэтгүүлэх, дээрх технологийн боломжуудыг цааш нарийвчлан судлах нь зохилтой.   

2. Барилгын салбар дахь хүнээс хамааралтай ямар үйл ажиллагааг ойрын хугацаанд ХОУ орлон гүйцэтгэх вэ?

Сүүлийн жилүүдэд ХОУ (AI), робот технологи (IoT), машин сургалт (ML) зэрэг ухаалаг системүүд барилгын салбарт томоохон өөрчлөлт авчирч байна. 

McKinsey & Company (2021)-н судалгаанаас үзэхэд ХОУ ашигласан барилгын төслүүдийн бүтээмж 20-25 хувиар өсөж, зардал 15-20% буурсан байна. Энэ нь технологийн дэвшил хүний хүчин зүйлээс үүдэлтэй алдаа, үргүй зардлыг багасгаж, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх чухал үр нөлөөтэй болохыг харуулж байна.  

ХОУ ба ухаалаг төлөвлөлт 

Хиймэл оюун ухааныг зураг төсөл боловсруулах, бүх төрлийн төлөвлөгөөг нарийвчлах, барилгын төсөвт өртгийг оновчтой болгоход ашиглаж эхэлсэн. 

BIM (Барилгын Мэдээлэлтэй Загварчлал) технологи нь зураг төслийн алдаа, давхцал, материалын үр ашиггүй хэрэглээг илрүүлж, төслийн зардлыг бууруулахад чухал үүрэгтэй. 

BIM (Барилгын Мэдээлэлтэй Загварчлал)

Үүн дээр ХОУ-д суурилсан программууд барилгын төслийн салхины урсгал, гэрэлтүүлэг, сүүдэрлэл, ашигтай талбайн хуваарилалт, нарны тусгал зэрэг олон төрлийн тооцоог хийж, хурдан, оновчтой төлөвлөлт гаргадаг. Түүнчлэн ХОУ-д суурилсан программууд нь барилгын газар хөдлөлт, тогтвор, бүтээцийн динамик тооцоог ч хийх чадамжтай болжээ.

Тиймд хүний оролцоотойгоор зураг төсөл боловсруулах, өөрчлөх үйл явцыг орлон гүйцэтгэх боломжтой болсон. Өөрөөр хэлбэл бүхий л зураг төслийн мэргэжилтнүүдийг орлох боломжтой.  Мөн төсвийн тооцоолол, төсвийн шинжилгээг хамгийн оновчтойгоор боловсруулж чадах буюу төсөвчний орон тоог орлох боломжтой болсон. 

Робот технологи ба автоматжуулалт 

Барилгын салбарын нэг томоохон сорилт бол ажиллах хүчний хомсдол бөгөөд үүнийг робот техник, автомат машинуудаар орлуулах боломжтой. Японы барилгын компаниуд 3D хэвлэх технологи, робот экскаватор, автоматжуулсан гүйцэтгэлийн системүүдийг ашиглаж, ажлын бүтээмжийг 1.5-2 дахин нэмэгдүүлж байна. (Construction Robotics, 2022). 

Жишээ нь: 

SAM100 (Semi-Automated Mason): Тоосго өрөх ажлыг 3 дахин хурдан гүйцэтгэж, хөдөлмөрийн зардлыг 50%-р бууруулсан.

HRP-5P (Japan's Advanced Industrial Science and Technology Institute): Барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэх чадамжтай хүнтэй төстэй роботуудыг бүтээсэн. 

Dubai Future Foundation ХОУ-д суурилсан 3 хэмжээст хэвлэх технологийг ашиглан, барилгын ажлын хугацааг 60%, материалын хаягдлыг 30%-р бууруулжээ.

Тиймд ердийн барилга угсралтын бүх төрлийн ажлыг хиймэл оюун ухаан ашиглан, роботын тусламжтайгаар гүйцэтгэх боломжтой болсон байна. 

IoT Ба ухаалаг хяналтын систем 

Барилгын талбайн аюулгүй байдал, тоног төхөөрөмжийн ашиглалт, материал зарцуулалтыг IoT мэдрэгч, ХОУ-д суурилсан хяналтын системүүд хянаж байна. Bosch IoT платформ, Smart Construction Ai (Komatsu) зэрэг системүүд нь барилгын талбайн температур, чийгшил, материалын чанар, хөдөлмөрийн бүтээмжийг бодит цагийн горимоор хянадаг. 

Эдгээр хяналтын системүүд нь дараах давуу талуудтай байдаг. Үүнд: 

• Барилгын талбай дээрх аюултай бүс, ажилчдын хөдөлмөр хамгаалалтын хэрэгслийн хэрэглээг автоматаар хянах; 
• ХОУ анализ системүүд нь ажилчдын үр ашигтай хөдөлгөөн, ажлын цагийг хянаж, хурд, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх шийдэл гаргадаг. 
• ХОУ нь эрчим хүчний хэрэглээг оновчтой болгох, байгалийн гэрэлтүүлгийг тооцоолох, агааржуулалтын системүүдийг автоматаар тохируулах боломжтой. 

Тиймд: 

• Барилгын талбайн хяналт; 
• Ажлын гүйцэтгэлийн мониторинг; 
• Барилгын эрчим хүчний удирдлага зэрэг ажил, үйлчилгээг бүрэн хариуцаж, гүйцэтгэх чадамжтай болсон. 

Барилгын чанарын хяналт, засвар үйлчилгээ

ХОУ-д суурилсан дрон (Doxel AI), робот (Spot The Robot), мэдрэгч системүүд барилгын хэв гажилт, ан цав, материалын элэгдэл, засвар үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагатай хэсгүүдийг илрүүлэхэд ашиглаж байна. 

Doxel AI

 Spot The Robot

Тиймд дээрх системүүд нь барилгын чанарын хяналт инженер, мэргэжилтэн, техникийн үзлэг хийх ажилчдын үйл ажиллагааг орлон гүйцэтгэх боломжтой юм. 

3. Ямар мэргэжил, ур чадварыг ойрын хугацаанд ХОУ-аар орлуулан гүйцэтгэж чадахгүй вэ?  

Дэлхий даяар барилга, бүтээн байгуулалтын салбарт ХОУ-ыг ашиглан бүтээмж нэмэгдүүлэх, алдааг бууруулах, зардлыг хэмнэхэд анхаарч байна. ХОУ-ны тусламжтайгаар зураг төсөл боловсруулах, материалын тооцоолол хийх, барилгын талбайн менежмент, эрсдэлийн үнэлгээ хийх зэрэг олон чиглэлд дэвшил гарч байгаа. Гэвч энэ технологи нь бүх ажлыг бүрэн орлох хэмжээнд хараахан хүрээгүй. Ялангуяа хүний мэдрэмж, туршлага шаардсан зарим ур чадварууд ХОУ-тай хосолсон чухал хүчин зүйл хэвээр үлдэх болно. 

Барилгын салбарт ХОУ орлох боломжгүй ур чадваруудын голлох чиглэлүүд нь хэлний бэрхшээл ба олон улсын стандартын нэвтрүүлэлт, бүтээлч сэтгэлгээ ба архитектурын шийдэл, хүн хоорондын харилцаа ба удирдлагын ур чадвар, нарийн мэргэжлийн шийдвэр гаргалт юм. 

Хэлний бэрхшээл ба олон улсын стандартын нэвтрүүлэлт 

Хэлний бэрхшээл нь монголын барилгын салбарыг дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөх чадварыг хязгаарлаж байна. Олон улсын стандарт, норм дүрэм, шинэ технологийн баримт бичиг, судалгааны материалууд нь ихэвчлэн англи, хятад, орос зэрэг хэл дээр байдаг тул барилгын инженер, архитектор, менежерүүд нь мэдээллийг шууд ашиглах боломж хомс байдаг. 

ХОУ хэлний орчуулгад тодорхой хэмжээнд туслах боломжтой боловч техникийн нарийн мэдээлэл, мэргэжлийн нэр томьёог үнэн зөв хөрвүүлэх, тухайн орчин нөхцөлд тохируулан боловсруулах нь туршлагатай мэргэжилтнүүдийн оролцоог шаардсаар байна. Жишээлбэл АНУ-ын UFGS (United Facilities Guide Specification) техникийн шаардлага нь монголын нөхцөлд шууд хэрэглэхэд тохирохгүй бөгөөд боловсруулалтад туршлагатай мэргэжилтнүүдийн асар олон цагийн хөдөлмөр зарцуулалт шаардах болно. 

Мөн Монгол Улсад барилгын материалын 60% нь импортоор орж ирдэг бөгөөд стандарт, техникийн шаардлагуудыг эх хэлээрээ ойлгох шаардлага тулгардаг; шинэ технологи нэвтрүүлэхэд дунджаар 3-5 жилийн хугацаа зарцуулж байгаа талаарх Барилгын Хөгжлийн Төвийн нийтлэл зэргээс үзэхэд ойрын хугацаанд мэргэжлийн орчуулагч, олон улсын стандарт боловсруулах, нутагшуулах чадвартай инженер, архитекторууд үнэ цэнтэй хэвээр байх болно. 

Бүтээлч сэтгэлгээ ба архитектурын шийдэл 

Архитектор, интерьер дизайнерын шийдэл нь дан ганц тооцооллоос хамаарахгүй, бүтээлч сэтгэлгээ, гоо зүйн мэдрэмж шаарддаг. ХОУ загварчлал, тооцооллыг хөнгөвчилж болох боловч урлаг, соёлын онцлогийг шингээсэн өвөрмөц шийдэл гаргах чадвар дутмаг хэвээр байна. 

Жишээлбэл: Заха Хадид, Фрэнк Ллойд Райт зэрэг дэлхийн алдартай архитекторуудын бүтээлүүд нь зөвхөн инженерийн нарийвчлалаар бүтээгдээгүй, харин хүний сэтгэл хөдлөл, гоо зүй хотын орчинд хэрхэн зохицох болохыг анхааран гаргасан байдаг. 

Алдарт архитектор Заха Хадид “Heydar aliyev center” 

Мөн монголын уламжлалт гэр болон орчин үеийн барилгын уялдаа, цаг агаарын онцлогт тохирсон загварчлал гэх мэт асуудлуудыг зөвхөн өгөгдөлд тулгуурлан ХОУ-аар шийдвэрлэхэд хүндрэлтэй. 

Баримт дурдвал: Forbes сэтгүүлийн 2023 оны судалгаагаар архитекторуудын 85% нь ХОУ бүтээлч сэтгэлгээний оронд туслах хэрэгсэл болохоос бүрэн орлож чадахгүй гэж үзсэн байна. MIT Technology Review-ийн тайланд ХОУ архитекторын шийдлийг санал болгож чадна, гэхдээ хүний сэтгэлгээний уян хатан байдал, гоо зүйн мэдрэмжийг орлох хэмжээнд хараахан хүрээгүй гэж дүгнэжээ.  

Хүн хоорондын харилцаа ба удирдлагын ур чадвар 

Барилгын төслүүд нь олон талын оролцогчдыг нэгтэн ажилладаг тул багийн ажиллагаа, харилцааны ур чадвар, удирдлагын мэдрэмж онцгой чухал байдаг. ХОУ тодорхой хэмжээнд төслийн менежментийн өгөгдлийг боловсруулж, шийдвэр гаргахад туслах хэдий ч хүний харилцааны ур чадварыг бүрэн орлох боломжгүй. 

Барилгын төслийн менежер нь инженер, архитектор, гүйцэтгэгч, захиалагч гэх мэт олон талтай хамтран ажиллаж, санал зөрөлдөөн, маргаан, асуудлуудыг шийдвэрлэх шаардлагатай байдаг. ХОУ энэ бүх оролцогчдын соёл, хувь хүний онцлог, багийн уур амьсгалд тохируулан харилцах боломжгүй. 

McKinsey & Company-ийн судалгаагаар барилгын төслийн амжилтын 50-с дээш хувь нь багийн ажиллагаа, зохион байгуулалтаас хамаардаг гэж үзсэн байна. Барилга угсралтын ажлын 70%-д хүний харилцааны ур чадварын дутагдлаас болж хоцрогдол, төсвийн хэтрэлт үүсдэг. (PwC судалгаа, 2022).

Нарийн мэргэжлийн шийдвэр гаргалт ба бодит нөхцөл байдалд дасан зохицох чадвар 

Барилгын талбай дээр ажлын аргачлал болон урьдчилан тодорхойлсон технологиос өөрчлөлт гарах, бодит нөхцөл байдал стандарттай нийцэхгүй байх тохиолдол түгээмэл гардаг. ХОУ нь өгөгдөлд суурилсан шийдвэр гаргах боломжгүй боловч бодит туршлага шаардсан нөхцөлүүд нь хүнээс хамаарсан шийдвэр, ур чадварыг шаарддаг. 

Жишээ нь газар шорооны ажил гүйцэтгэх явцад хөрсний бүтэц тодорхой хэсэг газарт зураг төсөлд тусгаснаас өөр байвал туршлагатай инженер газар дээр нь шинэ шийдэл гаргах шаардлагатай болдог. Мөн цаг агаарын урьдчилан таамаглах боломжгүй өөрчлөлтөөс үүдэлтэй асуудлыг шийдвэрлэхэд ХОУ одоогоор хангалттай уян хатан бус байна.   

Барилгын гүйцэтгэлийн 30%-д гэнэтийн өөрчлөлт шаардлагатай болдог. (Dodge Data & Analytics, 2023). Мөн Forbes-н мэдээлснээр ХОУ зөвхөн өгөгдөл дээр тулгуурлан шийдвэр гаргадаг тул бодит нөхцөлд уян хатан дасан зохицох чадваргүй гэсэн дүгнэлт гаргасан.  

ДҮГНЭЛТ 

Хиймэл оюун ухаан нь барилгын салбарыг үндсээр нь өөрчлөх боломжтой технологи юм. Энэ нь маш олон боломжуудыг авчрах, хөгжил дэвшлийг бий болгох хэдий ч бүх хүнд, бүх нөхцөлд сайнаар нөлөөлөхгүй байх магадлалтай. Мэргэжлийн ажилчид, мэргэжилтнүүд ХОУ-тай зохицож ажиллахад бэлэн байх нь чухал юм. 

Хиймэл оюун ухаан нэвтэрсний давуу талууд 

Нөөцийн хэмнэлт, төсвийн үр ашигтай зарцуулалт: ХОУ нь төсөл хэрэгжүүлэх, ажил гүйцэтгэх хугацааг багасгаж, зардлыг бууруулдаг. 

Алдааг багасгах: Хүний хүчин зүйлээс шалтгаалсан алдааг багасгаж, чанар, нарийвчлалыг сайжруулах боломжтой. 

Аюулгүй байдал: Барилгын талбай дээрх аюулгүй байдлыг сайжруулах боломжтой. Мөн л хүний хүчин зүйлээс шалтгаалсан сэрэмж алдах, хариуцлагагүй байдал гэдэг зүйл нь машины хувьд давтагдах магадлал багатай. 

Өгөгдөлд суурилсан шийдвэр гаргалт: ХОУ нь өгөгдөлд тулгуурлан оновчтой шийдвэр гаргах боломжтой. Тиймд өгөгдлийн бааз нэмэгдэх тутамд тасралтгүй сайжирч, алдаа гарах магадлал болон дутагдалтай байдлаа биднээс ч хурдан хугацаанд засаж, сайжруулах чадвартай юм. 

Хиймэл оюун ухаан нэвтэрсний дутагдалтай талууд 

Ажлын байрны хомсдол: ХОУ нэвтэрснээс зарим ажлын байруудыг цомхотгох шаардлагатай болсон. Энэ нь хөдөлмөрийн зах зээлд сөрөг нөлөө үзүүлээд зогсохгүй, уламжлалт амьдралын хэв маягийг ихээхэн өөрчлөх юм. 

Технологийн хамаарал: Нэг талаасаа ХОУ-аас хэт хамааралтай байдлыг үүсгэх нь цаашлаад системээрээ доголдох, нуран унах магадлалыг бий болгоно. Хиймэл оюун ухаанд өгөгдөл оруулж, өгөгдлийг хурдан хугацаанд боловсруулснаар дээрх дэвшлүүдийг бий болгож байгаа билээ. Гэтэл өгөгдлийн баазад өөрчлөлт орох, буруу мэдээлэлд автах, мэдээллийн бааз устгагдах, мөн технологиос хэт хамааралтай мэргэжилтнүүд бие даан шийдвэр гаргах боломжгүй болох зэрэг дутагдалтай талууд ажиглагдаж болох юм. 

Хувийн нууц: Хиймэл оюун ухаан хэрэглэх явцад хэрэглэгчийн мэдээлэл, хувийн нууцыг хамгаалах асуудал хараахан бүрэн шийдэгдээгүй байна. Үйл ажиллагаанд хэт их ХОУ нэвтрэх нь цаашлаад дэлхийн хэмжээний шийдвэр гаргалтуудыг технологийн компаниудаас хараат болгох, улс орны хэмжээний аюулгүй байдлын асуудлууд хөндөгдөх нь ойлгомжтой. 

Цаашлаад барилгын салбарын нарийн мэргэжлийн ажилчид, мэргэжилтнүүд ХОУ-тай хэрхэн өрсөлдөх, ажлын байраа хадгалах вэ?

ХОУ нь барилгын салбарт томоохон өөрчлөлт авчирч байгаа хэдий ч нарийн мэргэжлийн ажилчид, инженер, архитекторуудын ажлын байр бүрэн устахгүй. Харин бид ХОУ-тай хослон ажиллаж, онгой ур чадвараа нээж, хөгжүүлснээр өрсөлдөх чадвараа хадгалах боломжтой. Үүний тулд дараах стратегиудыг баримтлах нь чухал: 

1. Цахим технологи, ХОУ-г ойлгож, ашиглаж сурах 

• BIM (Барилгын Мэдээлэлтэй Загварчлал) системүүдийг ашиглах чадвараа хөгжүүлэх, үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх;
• ХОУ дээр суурилсан зураг төслийн программ (Revit, Rhino+Gasshopper, Autocad AI Assistant) ашиглах; 
• Төслийн менежментэд дүн шинжилгээ хийх, материалын оновчтой хэрэглээг тооцох, эрсдэлийг урьдчилан таамаглах чадвартай болох хэрэгтэй. 

2. Бүтээлч, шинийг санаачлагч сэтгэлгээгээ хөгжүүлэх 

• Архитекторууд ХОУ санал болгож чадахгүй уран сайхны мэдрэмж, хүний сэтгэлд нийцэх орон зайг бий болгох чадвар, арга барилаа хөгжүүлэх; 
• Барилгын материал, бүтээцийн шинэ шийдлүүдийг цаг ямагт судлах, байгальд ээлтэй, инновац бүхий технологи ашиглах; 
• Соёлын өв, байгаль орчны онцлогт суурилсан (онцгой) нөхцөлд төлөвлөлт, зохион байгуулалт хийж сурах шаардлагатай. 

3. Хүн хоорондын харилцаа, манлайллын ур чадвар 

• Олон талын оролцогчдыг нэгтгэх, уян хатан шийдвэр гаргах чадвараа хөгжүүлэх; 
• Багийн ажиллагааг дэмжих, олон улсын стандарт, гадаадын зах зээлд ажиллах боломжоо бүрдүүлэх; 
• ХОУ хэрэглэгчийн сэтгэл хөдлөлийг ойлгож чадахгүй учраас энэ сул талыг өөрийн давуу талаа болговол зохино. 

4. Насан туршийн боловсрол, мэргэжлийн ур чадвараа тасралтгүй хөгжүүлэх 

• ХОУ-ны хөгжил болон шинээр бий болгож буй технологиудыг тасралтгүй судлах; 
• LEED, PMP, Autodesk, AI driven design гэх мэт сургалтын хөтөлбөрүүдэд хамрагдаж, ур чадвар, арга барилаа хөгжүүлэх, олон талт ажлын чадвар бий болгох; 
• Барилгын салбарын инновацлаг чиг хандлагуудыг судалж хэвших гэх мэт тасралтгүй сурч, хөгжих хандлагыг бий болговол тохиромжтой. 

ХОУ нь барилгын салбарын олон процессыг автоматжуулж чадах ч бүтээлч сэтгэлгээ, мэргэжлийн нарийн мэдлэг, харилцааны ур чадвар шаардсан ажлуудад хүнийг бүрэн орлон ажиллаж чадахгүй. Тиймд инженер, архитекторууд болон нарийн мэргэжлийн ажилчид технологитой хослон ажиллаж, стратеги арга барилаа хөгжүүлэх замаар өрсөлдөх чадвараа хадгалах нь зайлшгүй шаардлагатай. ХОУ-той тэмцэлдэх, эсхүл тойрч зугтаахаас илүүтэй түүнийг ашиглаж чадсан мэргэжилтнүүд л ирээдүйд амжилттай ажиллах болно. 

Нийтлэл бичсэн: Массбетон барилгын чанарын холбооны гүйцэтгэх захирал М.Гандорж