Монголбанкны Мөнгөний бодлогын ээлжит хурлаар бодологын хүүг 2 нэгж хувиар өсгөн 12 хувьд хүргэхээр шийдвэрлэсэн. Ингэснээр Төв банк 2024 оны эхээс зөөлрүүлэх чиглэлтэй байсан мөнгөний бодлогоо өөрчилж, эргэн чангаруулж байна. Инфляц сүүлийн саруудад эрчимжин 9.6 хувьд хүрч, Төв банкны зорилтот түвшнээс давсан нь уг шийдвэрийг гаргахад голлон нөлөөлсөн талаар Монголбанкнаас мэдээллэсэн юм. Тэгвэл бодлогын хүү өссөнөөр барилгын салбар болон иргэдйин санхүүгийн амьдралд хэр нөлөөлөх талаар Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургуулийн Санхүүгийн тэнхимийн дэд профессор, эдийн засагч Ж.Дэлгэрсайханаас тодрууллаа. 

Монголбанкнаас бодлогын хүүг 2 нэгж хувиар нэмснийг Монголбанкны зүгээс тайлбарласан. Харин таны бодлоор энэ  нь  юутай холбоотой вэ?

Монголбанк бол мөнгөний бодлого хэрэгжүүлдэг бие даасан хараат бусаар ажилладаг байгууллага юм. Монголбанкны хувьд яагаад 2 нэгж хувь нэмж буйгаа тайлбарласан ч би хувьдаа, Монголбанкны хувьд эдийн засгийн нөхцөл байдал харьцангуй эрсдэлтэй хэмээн үзэж байгаатай холбоотой болов уу. Тиймээс энэ нь зөвхөн инфляциас хамаарсан гэж үзэж болохгүй юм. Инфляци 2-р сарын байдлаар 10 хувьд дөхөж Улаанбаатар хотод 10 хувь давсан нь үүнийг гол шалтгаан мөн л дөө. Гэхдээ эдийн засаг хүлээлтээс доогуур 4,9 хувийн гүйцэтгэлтэй гарсан эдийн засаг дахь мөнгөний хэмжээ, зээл нэлээд өсөлттэй, төсөв тэлсэн зэрэг олон эргэлзээтэй нөхцөл байдал 2024 оны эцэст ажиглагдсан. 2025 он гарсаар энэ нь илт мэдрэгдэж төсөв, төлбөрийн тэнцэл, валютын ханшид дарамт болох хандлагатай байгаа нь бодлогын хүүг өсгөхөд томоохон түлхэц өгсөн байх. Хэрвээ бид мөнгөний бодлогоо сул хэвээр нь цааш нь үргэлжлүүлвэл эдийн засагт тодорхой эрсдэл үүсэх нь тодорхой болоод байна л даа. Тиймээс бодлогын хүүгээс гадна иргэдийн  өр орлогын харьцаа гэх мэт эрсдэлээс хамгаалах нэмэлт арга хэрэгслийг ашиглаж байна хэмээн үзэж болно. Үндсэн шалтгаан бол инфяцын өндөр түвшин болон эдийн засагт ирж болзошгүй эрсдэл гэж бодож байна.  

Бодлогын хүү өссөнөөр арилжааны банкнууд зээл олгох нь багасна. Энэ нь иргэдийн амьдралд хэрхэн нөлөөлөх вэ? 

Бодлогын хүү өснө гэдэг өөрөө сайн зүйл биш. Эдийн засгийн үндсэн зорилго бол бодлогын хүүг буулгах буулгах, иргэдэд ирэх хүүний дарамтыг багасгах юм. Гэтэл эдийн засгийн нөхцөл байдал тэр хэмжээнд байж чадахгүй байгаа учраас гарцаагүй бодлогын хүүг өсгөх шаардлагатай болсон гэж дүгнэж болно. Монголбанкны хувьд хялбар шийдвэр байгаагүй болов уу гэж бодож байна. Тэгэхээр бодлогын хүү нэмснээр иргэдэд нөлөөлөхдөө нэгдүгээрт, зээлийн хүү нэмэгдэн олдоц буурна. Ингэснээр хэрэглээний, цалингийн зээл авах боломж хязгаарлагдана. Энэ нь эдийн засгийн өсөлт, эргэлтээ бодвол сайн зүйл биш. 

Харин нөгөө талд эдийн засагт эрсдэлтэй нөхцөл байдал үүссэнтэй уялдуулан харвал энэ нь нөгөө талдаа иргэдийг хамгаалж байгаа юм. Учир нь эдийн засаг таамаглашгүй болж, тодорхой эрсдэл үүснэ. Тэгэхээр иргэдийн орлого найдваргүй болох эрсдэлтэй. Найдваргүй орлоготой иргэд хэрэглээний, цалингийн зээл их хэмжээгээр авбал иргэд эрсдэлтэй тулж магадгүй. Энэ нь даамжирвал салбарын асуудал ч болж магадгүй.Тэгэхээр Монголбанк эдийн засаг тодорхой хэмжээгээр эргэх байх гэж харж байгаагаас гадна иргэдэд эрсдэл үүсэж болзошгүй гэдэг утгаар уг шийдвэр гаргасан гэж бодож байна. Уг нь бол хэрэглээг хязгаарлана гэдэг нь эдийн засгийн хувьд сайн зүйл биш. Тиймээс үүний тайлбар нь хэдийгээр зээлийн олдоц буурч иргэдийн хэрэглээг хязгаарлаж байгаа мэт боловч тодорхой хэмжээний эрсдэлээс сэргийлэх явдал гэж үзэхээс аргагүй байна. 

Бодлогын хүүг өсгөснөөр төгрөгийн ханш сулрах уу?

Эдийн засгийн суурь хүүг дээшээ хөдөлгөж байгаагийн дараагийн нэг зорилго нь харин эсрэгээрээ төгрөгийг хамгаалах явдал гэж би хардаг. Бодлогын хүүг өсгөж төгрөгийн өгөөжийг нэмэгдүүлснээр төгрөгийн ханшийн эрсдэлийг бууруулах алхам хийж байгаа хэрэг юм. Манай улс руу орж ирэх валютын урсгал саарч буй энэ үед бодлогын хүүг бага байлгах нь төгрөгийг үнэгүйдүүлэх процессыг дэмжиж байгаагаас ялгаагүй. Тийм учраас бодлогын хүүг нэмэгдүүлэх нь төгрөгийг үнэгүйдлээс хамгаалж байгаа юм. Гэхдээ энэ бол нэг л арга хэрэгсэл бөгөөд монголбанк өөрийн гартаа байгаа тэр боломит арга хэрэгслээ л ашиглаж байна. Мөнгөний суурь өгөөжийг нэмэгдлүүлэх замаар төгрөгийн ханшийг хамгаалж байна. Энэ нь бүрэн хангалттай бөгөөд найдвартай зүйл хараахан биш. Учир нь төгрөгийн ханш нь олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг бөгөөд ялангуяа эдийн засагт орох гарах валютын урсгал ихээхэн чухал. Иймээс цаашид валютын орох урсгал нэмэгдэхгүй өнөөгийн байдлаар импортын хэрэглээ, валютын ханш өссөөр байвал валютын ханш дээр тодорхой дарамт ирэх нь ойлгомжтой. 

Бодлогын хүү өссөнөөр барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй компанид хоёр байдлаар нөлөөлнө. Нэгдүгээрт, бизнесийн зээлээр санхүүжиж байгаа тохиолдолд зээлийн санхүүжилтийн зардал нь тодорхой хэмжээгээр нэмэгдэнэ. Хоёрдугаарт, эрэлтэд нөлөөлж байгаа хэрэглэгчид буюу иргэдийн орлогоос хамаарч эрэлтийн хэмжигдэнэ. Иргэдийн амжиргаа, бодит орлогод сөргөөр нөлөөлөх үү гэдгээс хамаараад эрэлтэд нөлөөлөх магадлалтай. Энэ жил цалин орлогын өсөлт хүчтэй байх боломж хязгаарлагдмал харагдаж байна. Энэ нь бодлогын хүүгээс хамаарч байгаа хэрэг биш. Ер нь эдийн засгийн нөхцөл байдал таагүй байгаатай холбоотой. Төрийн зүгээс инфляцтай нийцүүлэн төрийн албан хаагчдын цалин нэмнэ гэсэн амлалт байгаа. Түүнийг дагаад хувийн хэвшлүүдийн цалин хэр өсөх вэ гэдэг асуудал байна. Тийм учраас эрэлт болон санхүүжилтэд нөлөөлнө. Нөгөө талд ханшаас хамаарсан  импортын үнийн өөрчлөлт байх боломжтой.  Голлох валютын ханшийн өөрчлөлтөөс шалтгаалсан түүхий эдийн үнэтэй өсөх дарамт учирч магадгүй. Тээвэр ложистикийн асуудал цар тахлын үеийнх шиг хөндөгдөнө гэсэн зүйл байхгүй. Импорттой холбоотой татвар гаалийн асуудал хөндөгдсөн зүйл одоохондоо байхгүй. Мөн нэг анхаарах зүйл нь хаврын чуулганаар өргөн барих гэж буй Татварын хуулийн орчны шинэчлэлд анхаарал хандуулах шаардлагатай. Уг шинэчлэл ямар байдлаар батлагдаж, яаж бизнесийн орчинд нөлөөлөх вэ гэдэг нь харагдах байх. 

Ипотекийн зээлийн хувьд зах зээлийн бус бодлогын чанартай зээл учраас бодллогын хүүнээс шалтгаалсан хүүний өсөлт өөрчлөлт тохиолдохгүй. Гэхдээ тус зээлийг хэрэгжүүлж эхэлсэн цагаас эхлэн Монголбанк дэмжиж байсан ч Засгийн Газар хэрэгжүүлнэ гэдэг зүйл яригдсан. Үүнээс шалтгаалан ипотекийн зээлийн олдоц хэр байх вэ, Монголбанкны оролцоо хэр байх вэ гэдэгт салбарын оролцогчид маань бас анхаарах шаардлагатай.

Бодлогын хүү нэмэгдсэн үр нөлөө хэр удаан үргэлжлэх вэ? Таны бодлоор хэзээ бодлогын хүүг эргэн сулруулах вэ?

Бодлогын хүүгийн өсөлт тун удахгүй эдийн засагт нөлөөлж эхэлнэ. Үргэлжэх тал дээр энэ түвшинд хэр удахаас л хамаарна. Эдийн засгийн нөхцөл байдал яах вэ гэдгийг таахад хэцүү. Гэхдээ эдийн засагт тулгараад буй асуудал нь дэлхийн геополитик, тариф хоорондын үл ойлголцсон байдал гэхээсээ илүү сүүлийн хоёр жилийн өсөлтийн шалтгаан байсан нүүрстэй холбоотой үүсэж байна. Нүүрсний гарц өмнөх түвшиндээ хадгалагдаж байгаа ч босоо орлогын түвшин 30 гаруй хувиар буурч байна. Тэгэхээр нүүрстэй холбоотой асуудал үүссэн гэдэг нь тодорхой юм. Цаашдаа тарифын сөргөлдөөнтэй холбоотой асуудлууд үүсэж болзошгүй эрсдэлийн нөхцөл байдал таамаглашгүй байна. Нүүрсний үнийн уналттай холбоотой уг асуудал ямартай ч жил гаруй хугацаанд үргэлжлэх магадлалтай байна. Засгийн Газраас эдийн засаг сайжруулах зорилгоор хийж хэрэгжүүлэх ажлууд хэр амжилттай байхаас манай улсын эдийн засаг тэр тусмаа бизнесийн орчинд иргэдийн амжиргаанд нөлөөлөх нөлөөлөл нь хамаарна. Тодорхой зүйл хэлэхэд эрт байна. Гэхдээ ямартай ч эдийн засгийн энэ нөхцөл байдал 1 жилээс сунжрах, нөлөөлөл дунд хугацаанд байх магадлал өндөр юм.