Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Сайдын 2025 оны 02 сарын 10-ны 36 дугаар тушаалаар “Барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, барилгын ажил гүйцэтгэх, барилгын материалын үйлдвэрлэл, өргөх байгууламж түүний эд ангийн үйлдвэрлэл, угсралт, засвар үйлчилгээний тусгай зөвшөөрлийн нөхцөл, шаардлага” шинэчлэгдлээ. Энэ талаар Монголын Барилгын Үндэсний Ассоциаци ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Г.Батсүхээс тодрууллаа.  

Барилгын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл шинэчлэгдэн батлагдлаа. Шинэчлэгдсэн шалгуурт гол ямар ямар өөрчлөлт орсон бэ? 

Өнгөрсөн оны 11-р сард Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Яам, Монголын Барилгын Үндэсний Ассоциаци болон бусад түншлэгч төрийн бус байгууллагуудтай хамтран Барилгын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй холбоотой тулгамдаж буй асуудал, шийдвэрлэх арга замын талаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Энэхүү хэлэлцүүлгийн үеэр бизнес эрхлэгчид тусгай зөвшөөрөл авахад тулгамдаж буй асуудал, хүндрэлүүдийг арилгая гэж зорьсон. Энэ хүрээнд Хот байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Яамны сайдын тушаалаар Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн суурь нөхцөл шаардлага, дүрэм журмыг өөрчлөх ажлын хэсэг байгуулагдан Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл /БҮАТЗ/ авахад тулгамдаж буй асуудал эрх зүйн асуудлуудыг шийдвэрлэхээр зорьж ажилласан. Ийн 2025 оны хоёрдугаар сард БҮАТЗ -ийн суурь нөхцөл шаардлагыг шинэчлэн Хот байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Яамаар батлуулан Хууль зүй, дотоод хэргийн яамаар баталгаажуулсан. 

Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн суурь нөхцөл шаардлагыг шинэчилснээр маш олон зүйл өөрчлөгдсөн. БҮАТЗ авахад гол суурилж байгаа зүйл нь инженер техникийн ажилтнууд байдаг. Өнөөдөр тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа 500 гаруй барилгын компани байгаа бөгөөд эдгээр компаниудад инженер техникийн ажилтан /ИТА/- уудаа хуваарилаад үзвэл ИТА ялангуяа зөвлөх болон мэргэшсэн инженерүүдийн хүрэлцээ муу байгаа. Ийм учраас зөвлөх болон мэргэшсэн инженерүүдийг аль болох олон компанид ажиллах боломжоор нь хангая гэж зорьсон. Жишээлбэл, салбарын зөвлөх болон тэргүүлэх зэрэгтэй инженерүүд 4 компанид ажиллаж болно. Мэргэшсэн инженер нь 2 компанид ажиллаж болно гэж тусгасан. Тусгай зөвшөөрөл авахад шаарддаг ИТА -ны тоог мөн цөөрүүлсэн. Ялангуяа таван давхар хүртэлх бага төвөгшилтэй барилга барихад нэг инженер, нэг Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн /ХАБЭА/ ажилтан байхад л БҮАТЗ авах боломж бүрдүүлсэн. 

Түүнчлэн бага төвөгшилтэй барилга барьж байгаад дунд төвөгшилтэй барилга барихын тулд нэг жил ажиллах, дунд төвөгшилтэй барилга барихын тулд тус компани гурван жил ажиллаж байж өндөр төвөгшилтэй барилга барьдаг байсан бол шинэчлэн батлагдсан өөрчлөлтөөр шууд бага төвөгшилтэй барилга барьж байгаад нэг жил ажиллаад өндөр төвөгшилтэй барилга барих зөвшөөрөл авах боломжтой болсон. 

Мөн бусад салбарын мэргэшсэн болон зөвлөх инженерүүдийг барилгын салбарын мэргэшсэн, зөвлөх инженерүүдэд дүйцүүлэн тооцох боломжтой болсон. Жишээлбэл, эрчим хүчний салбарын мэргэшсэн инженер барилгын салбарын цахилгааны мэргэшсэн зөвлөх инженерийг орлож дүйцүүлж болно. Дулааны шугам сүлжээний инженерүүд халаалт агаар сэлгэлтийн чиглэлээр дүйцүүлж болно. Мөн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн ажилтан заавал барилгын инженер техникийн ажилтан суурьтай байх ёстой гэдэг зүйлийг Хөдөлмөрийн Аюулгүй Байдал Эрүүл Ахуйн тухай хуулийн дагуу инженер техникийн ажилтнаас гадна эрүүл ахуйн ажилтан, мэргэшсэн хөдөлмөрийн эрүүл аюулгүй байдлын ажилтан байж болно гэдэг заалт оруулж өгсөн. Мөн Нийгмийн даатгалын шимтгэл заавал 1-3 сар төлсөн байх гэж шаарддаг байсныг хассан. Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлснөөр баталгаажих биш тухайн ажилтан цахим систем И-Монголиагаар баталгаажуулаад тухайн компанидаа бүртгүүлэх боломжтой болсон. 

Инженер техникийн ажилтнууд суурь нь байдаг гэж ярилаа. Мэргэшсэн болон зөвлөх инженерүүд мэргэжлийн зэргээс хамааран 2 болон 4 байгууллагад ажиллах боломж бүрдүүлсэн нь барилгын салбарт тулгамдаад буй ажиллах хүчний хомсдолоо нөхөх, ажиллах боломжийг нэмэгдүүлж буй нэг хэлбэр үү? 

Барилгын салбарын үйл ажиллагаа улирлын чанартай явагддаг. Ялангуяа нарийн мэргэжлийн инженерүүдийн хувьд маш дутагдалтай. Нэг инженер заавал нэг компанид ажиллахгүй. Тухайн барилгын ажил угсралтын шатандаа явж байгаа бол угсралтын инженер техникийн ажилтнууд хэрэгтэй. Цахилгаан болон сантехник, холбоо дохиолол гээд энэ чиглэлийн ажил эхлэхэд тухайн чиглэлийн ажилтан инженерүүд шаардлагатай ба бусад инженерүүд нь тухайн үедээ ажилладаггүй. Тийм учраас барилгын үйл ажиллагаа болон улирлын чанартай нь холбогдуулаад инженер техникийн ажилтнууд ялангуяа зөвлөх, мэргэшсэн зэрэгтэй инженерүүдийг олон компанид зэрэг ажиллах боломжоор хангаснаар хөдөлмөрийн зах зээл дээрх ажиллах хүчний хомсдолыг тодорхой хэмжээгээр бууруулж байна гэж харж байна. 

Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Яам болон бусад түншлэгч байгууллагуудтай хамтран барилгын салбарт тулгамдаж буй асуудал, түүний шийдвэрлэх аргын талаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулахад салбарынхнаас ямар ямар санал хамгийн түгээмэл ирж байсан бэ? 

Тусгай зөвшөөрөл авахын тулд тухайн компани нь Монголын Барилгын Үндэсний Ассоциаци ТББ дээр бүртгэлийн ажил эхэлдэг. Үүнийгээ дагаад инженер техникийн ажилтнуудын хөдөлгөөн нь Барилгын хөгжлийн төвд бүртгэгддэг. Тэгээд буцаад ИТА - уудаа бүрдүүлээд МБҮА- д цахимаар бүртгүүлчхээд буцаад Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Яам руу явуулж хянуулан сайдын тушаалаар МБҮА Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээ шивээд, дахин буцааж Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын Яамны сайд гарын үсэг зурж, тамга дарснаар МБҮА Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл хүссэн компанитай гэрээ байгуулдаг зэрэг олон шат дамжлагатай байсан. Үүнийг халж тухайн компани суурь нөхцөл шаардлагаа ханган сайдын тушаал гараад шууд цахимаар QR кодтой цахим тусгай зөвшөөрлийн гэрчилгээ гарах боломжтой болсон. Мөн түүнчлэн өндөр төвөгшилтэй барилга барихын тулд 4 жил хүлээдэг байсныг нэг ажиллаад шууд авах боломжтой боллоо. 

Хэлэлцүүлгийн үеэр яригдсан чухал асуудлуудын нэг нь мөн ХАБЭА -н ажилтан заавал инженер суурьтай хүн байна гэдэг нь бодит амьдрал дээр байх боломжгүй хүнд нөхцөл бий болгож байна. Тиймээс уг заалтыг учир дутагдалтай гэж үзэн хуулийн дагуу суурь нөхцөл шаардлагуудыг өөрчилсөн. 

Мөн томоохон мега төсөл дээр онцгой төвөгшилтэй барилга байгууламж барихад групп компани өөрийн охин компанийн инженер техникийн ажилтнуудыг нэгтгэж тусгай зөвшөөрөл авах боломжгүй байна гэдэг асуудал ярьсан. Үүнийг мөн өөрчилж, тухайн групп компани томоохон мега төсөлд ажиллахад түүний харьяа охин компаниудын инженер техникийн ажилтнуудыг нэгтгэн тухайн группт бүртгэн тусгай зөвшөөрөл олгох боломж олгосон зэрэг тухайн үед яригдаж байсан олон суурь нөхцөл шаардлагуудыг тусгаж өөрчилсөн. 

Гаднын гүйцэтгэгч компаниудтай хамтран төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд манай улсаас мөн Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл авах ёстой байдаг. Энэ тал дээр ямар зохицуулалт хийсэн бэ?

Тухайн гадаад улсын барилгын компани нь Монгол Улсад Барилгын тухай хуулиар заавал Монгол Улсын аж ахуй нэгж байгууллагатай хамтран тусгай зөвшөөрлөө шийддэг байсныг тухайн мега төслүүдэд тухайн аж ахуй нэгж шууд авах боломжийг суурь нөхцөл шаардлагад оруулж өгсөн. Гадаадын инженер техникийн ажилтнуудыг шууд тухайн мэргэжлээр нь дүйцүүлэн тооцож тусгай зөвшөөрлийн суурь нөхцөл шаардлагыг хангах боломж олгосон. Ингэснээр бид томоохон бүтээн байгуулалт, мега төслүүдийг гадаадын хөрөнгө оруулалтаар, гадаадын байгууллагуудаар гүйцэтгүүлэх боломж бий гэж харж байна. 

Тусгай зөвшөөрлийн журам цуцалж хуулийн хүрээнд ажиллах болсноор ямар давуу тал үүсэж байна вэ? 

Өмнөх барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн журмыг цуцалж шинэ суурь нөхцөл шаардлага хэрэгжүүлснээр барилгын тусгай зөвшөөрөл авах процесс өөрөө хялбархан болсон. Маш урт хугацаа шаарддаг байсан шийдвэрлэх процесс нь 10 хоногтоо шийдвэрлэгдээд, 20 хүрэхгүй хоногт БҮАТЗ авах боломж бүрдсэн. Инженер техникийн ажилтнуудын тоог бууруулж, нөхцөлийг нь багасгаснаар барилгын тусгай зөвшөөрөлд өрсөлдөж буй компаниуд тусгай зөвшөөрөл авахад хялбар боллоо. 

Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөлд зураг төслийн зөвшөөрөл олгодог.   Зураг төслийн ажлын хүрээнд 38 заалттай байсныг 28 болгож багасгасан. Анх төслийн зураг зурахад архитектур болон барилга бүтээц нь заавал хамт тусгай зөвшөөрөл авдаг байсныг салгаж архитектур нь тусдаа архитектурын чиглэлийн зураг зурах тусгай зөвшөөрөл авах, зураг бүтээцийн инженер нь тусдаа тусгай зөвшөөрөл авах боломжтой болсон. Ингэж салгаснаар тухайн мэргэжлийн ажилтнуудыг бие даан ажиллах боломжийг нээж өгсөн давуу талтай. 

Бидний хувьд эхний зорьж байсан Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн суурь нөхцөл шаардлагыг бизнес эрхлэгчдийнхээ хүсэл сонирхол, зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдалд нийцүүлэн өөрчиллөө. Цаашдаа бид Барилгын тухай хууль болон Хот байгуулалтын тухай хуульд тодорхой өөрчлөлт оруулахаар ажиллаж байна. Уг шинэчлэлтээрээ дахин тулгамдаж буй олон асуудлыг шийдвэрлэх зорилготой байна. 

Мөн барилга барих, эхлүүлэх, үргэлжлүүлэх зөвшөөрлийн дүрэм барилга байгууламжийг байнгын ашиглалтад оруулах дүрэм зэрэг өнөөгийн шаардлагад нийцэхгүй байгаа дүрмүүдийг Хот Байгуулалт, Барилга, Орон Сууцжуулалтын яам болон Нийслэлийн Засаг Даргын Тамгын Газартай хамтран шинэчлэхээр ажиллаж байна. Жишээлбэл, барилга байгууламжийг байнгын ашиглалтад оруулах дүрмээр уг барилгын ажил дээр өмнө нь ерөөсөө ирж байгаагүй хүн очоод 30 минутын дотор шалгаад ашиглалтад авч буй нь учир дутагдалтай байгаа юм. Барилга барьж буй гүйцэтгэгч компани, захиалагч компани мөн зураг зохиогч нь өөрсдөө уг барилгаа ашиглалтад оруулдаг, хариуцлага хүлээдэг тогтолцоо руу шилжүүлье гэж зорьж байна. Ялангуяа өндөр, онцгой гээд томоохон барилга байгууламж дээр зайлшгүй зөвлөх үйлчилгээний компаниуд орж ажиллаж тухайн барилгыг ашиглалтад авдаг зохицуулалтаар одоогийн барилга байгууламжийн аюулгүй байдал, чанар сайжирна гэж харж байгаа. 

Барилгын үйл ажиллагааны суурь нөхцөл шаардлагыг бууруулсан ч барилгын компаниудад тавих хяналтаа сайжруулна. Ялангуяа чанаргүй барилга барьж байгаа, инженер техникийн ажилтангүй болчихсон байгууллагуудад илүү хяналт тавьж хариуцлагажуулж, инженер техникийн ажилтангүй бол Барилгын үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлөө хадгалахын тулд инженер техникийн ажилтнаа 90 хоногийн дотор нөхөх зэрэг боломжуудыг барилгын үйл ажиллагааны суурь нөхцөл шаардлагуудад оруулж өгсөн нь ажиллах боломж, нөхцөлийг нь илүү хялбар болгосон. Тийм учраас эргээд барилгын гүйцэтгэгч компаниудад тавих хяналтаа чангатгана.