Монгол Улсын иргэн анх удаа хувьдаа амьдран суух зориулалттай орон сууц худалдан авсан, амины орон сууц барьсан тохиолдолд 6 хүртэлх сая төгрөгийн буцаан олголт орлогоос ногдуулсан татварын хэмжээнээс хамааран эдлэх боломжтой талаар ТЕГ-ын татвар төлөгчид үйлчлэх газрын татварын улсын байцаагч Б.Уянгаас тодрууллаа.

-Орон сууц анх удаа худалдан авсан иргэд орон сууцны буцаан олголт эдлэхдээ юу анхаарах вэ?

-Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу тайлан гаргах хугацаа 2025 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хоёрдугаар сарын 15-ны өдөр хүртэл үргэлжилнэ. Зөвхөн өнгөрсөн онд гэхгүй 2023, 2022 онуудад байр авсан иргэд ч мөн тайлангаа илгээн буцаан олголт эдлэх боломжтой. Иргэд хөнгөлөлт эдэлж буцаан олголт авахын тулд хувь хүний орлогын албан татварын жилийн тайлангаа гаргасан байх ёстой. Иргэн өөрийн албан татвар ногдсон орлого болон банк санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлийн хөрөнгөөр амьдран суух зориулалтаар зөвхөн хувьдаа анх удаа орон сууц барьсан, эсхүл худалдан авсан тохиолдолд 6 хүртэлх сая төгрөгийн буцаан олголт авдаг. Иргэдийн тайлан гаргахад хамгийн чухал зүйл нь бүрдүүлэх материал байдаг. Орон сууцны хувьд нийт зургаан төрлийн материал бүрдүүлэхээс дөрвөн төрлийн материалыг төрийн мэдээллийн нэгдсэн сан ХУР систем болон цахим төлбөрийн баримтын системээс шалган баталгаажуулдаг. Иргэний үнэмлэхийн лавлагаа, нийгмийн даатгалын лавлагаа, үл хөдлөх эд хөрөнгийн лавлагаа болон үл хөдлөх хөрөнгө борлуулсны хоёр хувийн баримт, захиалгын гэрээгээр худалдан авсан бол дахин давтагдашгүй дугаарыг системд хийхэд мэдээлэл шалгагдан гарч ирнэ. Иргэн өөрөө амьдран суух зориулалттай амины орон сууцыг барьсан бол эрх бүхий этгээдээр эд хөрөнгийн үнэлгээ хийлгэн нотлох баримтыг мөн орлого нотлох баримтуудаа хавсралтаар оруулж өгнө. Ингэснээр тайлангийн бүрдүүлэх материал бэлэн болж байна гэсэн үг. 

-Буцаан олголтыг үргэлжлүүлэн авах боломж, нөхцөлийн талаар…

-Орон сууцны хөнгөлөлт нь 6 хүртэлх сая төгрөг буцаан олголтоор авдаг учраас иргэн тухайн жилдээ татвар ногдсон орлогын хувь хэмжээнээс хамаарч эдэлнэ. Тэгэхээр төлсөн татварын хувь хэмжээнээс хамааран өнгөрсөн жил 2 хүртэлх сая төгрөг эдэлсэн бол үлдсэн 4 хүртэлх сая төгрөгийг дараагийн татварын жилд шилжүүлэн тооцон хөнгөлөлт авах боломжтой.

-Худалдан авсан орон сууцны шинэ, хуучин эсэх хамаарах уу?

Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуульд анх удаа хувьдаа авсан тохиолдолд гэж заасан учраас орон сууцны шинэ хуучин зэрэг нь хамааралгүй.

-Ипотекийн зээлээр авсан тохиолдолд яах вэ?

-Зээлийн хөрөнгөөр авсан тохиолдолд мөн байж болно. Тухайн зээлээ нотлоод нотлох баримтаа тайланд хавсаргана. Нэмж хэлэхэд, Татварын албанаас 2024 онд нийт 54175 иргэнд 78,6 тэрбум төгрөгийн буцаан олголтыг олгосон байна. Үүнээс орон сууцны хөнгөлөлтийг 35331 иргэнд 69,2 тэрбум төгрөгийн буцаан олголт олгосон. Энэ тоо жил ирэх тусам өсөж байна. 

2022 онд 32560 иргэн 55 тэрбум төгрөгийн орон сууц худалдан авсны буцаан олголт авсан бол 2023 онд 20090 иргэн 41,5 тэрбум төгрөг, 2024 онд 35331 иргэн 69,2 тэрбум төгрөгийн буцаан олголт авчээ. Буцаан олголт авах иргэдийн тоо жил ирэх тусам өсөж мөн буцаан олголтын мөнгөн дүн өсөж буй нь иргэд ХХОАТ төлдөг, санхүүгийн мэдлэгтэй болж буйг илтгэж байна гэлээ.