“Нийслэлийн газрын алба “-ны дарга Ц.Сандуйгийн санаачлагаар нэгэн уулзалт зохион байгуулжээ. Энэхvv уулзалтаар иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллага хэрхэн газраа барьцаалж зээл авах талаар улсын хэмжээнд vйл ажиллагаа явуулж буй 16 банк, санхvvгийн байгууллагын удирдлагатай уулзаж санал солилцов. Манай иргэдийн дунд одоо болтол эзэмшиж буй газраа барьцаалж зээл авна гэсэн ойлголт бараг л байдаггvй. Банкуудын тухайд энэ нь хамгийн их эрсдэл дагуулдаг. Газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахын тулд хэрхэх, арилжааны банкуудын тухайд хоёр ч асуудлыг нэн тэргvvнд шийдэх хэрэгтэй аж. Иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын газрын бvртгэл vнэн эсэх талаар лавлагаа авах гэж цаг хугацаа алддаг. “Нийслэлийн газрын алба”-нд ийм хvсэлт нилээд ирдэг байна. Газрын маргаан ч банкуудад гарна. Газраа барьцаалчихаад эзэмших гэрчилгээгээ бусдад шилжvvлчихдэг, бvр хvчингvй болгодог ч тал бий гэнэ. Энэ байдлаас vvдэн газрыг бvрэн утгаар нь эдийн засгийн эргэлтэд оруулахын тулд Газрын алба, арилжааны банкуудад нэгдсэн онлайн систем нэвтрvvлэх програмыг “Нийслэлийн Газрын алба “-наас зохиожээ. Банкууд vvнийг нэвтрvvлэхийг дэмжиж, хоёр талын хамтарсан ажлын хэсгийг байгуулахаар болов. Интернэтэд орж тухайн иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын газар нь хэдэн онд, хэний захирамжаар, хэний нэр дээр олгогдсон, банкны барьцаанд байгаа эсэх зэрэг цогц мэдээллийг энэхvv системийн тусламжтай авах юм. Ингэснээр банкууд иргэн, аж ахуйн нэгжийн газрыг барьцаалан зээл олгосны дараа эрсдэлээс хамгаалах гэнэ.

“Капитал” банкны зээл хариуцсан хуульч н.Отгонбаяр: “Эд хєрєнгийн эрхийн улсын бvртгэлийн газар”-ын хvнд суртал, ашиг сонирхлын зєрчил иргэдэд болоод банкны vйлчилгээг тvргэн шуурхай vзvvлэхэд саад болсоор байна -Танай банк хэзээнээс эхлэн цийн газрыг барьцаалж олгож эхэлсэн бэ.

Одоогийн байдлаар нийт хичнээн хvнд, хэдэн тєгрєгийн зээл олгов? -Манай банк Монгол улсын анхны арилжааны банк. Иргэдэд олон тєрлийн бvтээгдэхvvн, vйлчилгээ vзvvлж байдаг. УИХ-аас 2003 оны 5 дугаар сарын 01-ны єдрєєс эхлэн дагаж мєрдєхєєр батлан гаргасан “Монгол Улсын иргэнд газар ємчлvvлэх тухай” хууль vйлчилж эхэлснээс хойш иргэд ємчилж буй газраа эдийн засгийн эргэлтэд оруулж эхэлсэн тэр л vеэс манай банк газар ємчлєх болон эзэмших эрхийг vл хєдлєх хєрєнгєтэй нь барьцаалж зээл олгосож эхэлсэн. Одоогоор “Капитал” банкны харьяа салбар, тооцооны тєвєєр дамжуулан иргэдэд бvх тєрлийн зээлийн бvтээгдэхvvнээр vйлчилж байна.Vvний дотор газар эзэмших эрхийг vл хєдлєх эд хєрєнгєтэй нь барьцаалсан зээл бага хувийг эзэлдэг. -Газар барьцаалж зээл олгоход гарч болон эрсдэл, хvндрэл хэр гарч байна вэ? -Газар ємчлєх эрхийг барьцаалахад “Эд хєрєнгийн эрхийн улсын бvртгэлийн газар”-ын хvнд суртал, ашиг сонирхлын зєрчил иргэдэд болоод банкны vйлчилгээгтvргэн шуурхай vзvvлэхэд саад болсоор байна. Газар эзэмших эрхийг барьцаалсан бvртгэлийн нэгдсэн тогтолцоо алга. Мєн хуульд заасны дагуу бvртгэж чадахгvй байгаа нь банкинд эрсдэл учруулж болзошгvй болоод байна. -Танай банк газар барьцаалж зээл олгоод хvлээсэн алдагдал их vv? -Энэ талаар хариулт єгєх боломжгvй. -Танай газраа барьцаалж банкнаас зээл авах хvсэлтэй иргэдэд ямар шалгуур тавьдаг вэ? -Зээл хvсч буй иргэдэд тухайн авч буй зээлийн бvтээгдэхvvнээс хамаарч шалгууртогтоодог. Гэхдээ газар ємчлєх, газар эзэмщих эрхийг барьцаалж байгаа тохиолдолд ийм барьцаа хєрєнгєтэй зээлдэгчид тавигдах шаардлагыг манай банкны зээлийн журамд зааж єгсєн байдаг. -Иргэд газраа барьцаанд тавиад банкнаас зээл авахад “Газрын тухай хууль”-тай зєрчигдєх заалт гарах юм уу? -Байлгvй яахав. Яалангуяа газарэзэмшихэрхийн барьцаалахад ямар эрхзvйч актыг Засаг даргаас авч байх, эсвэл яаж бvртгэх, гэх мэт асуудал маш их гардаг. -Хувь хvний газрыг хэрхэн vнэлж зээл олгодог вэ? -Хувь хvний ємчийн газрыг барьцаалахдаа хуулийн дагуу зээлдэгчтэй харилцан тохиролцож vнэлдэг. -Ер нь манай улсад газар барьцаалж зээл олгох хууль, эрх зvйн орчин, харилцаа бvрдэж чадсан уу? Хуульч хvний хувьд газрын эрх зvйн орчин хангалттай тvвшинд бvрдэж чадаагvй. “Vндэсний хєрєнгє оруулалтын банк”-ны эдийн засагч И.Идэрбат: Газар эзэмших эрхийг дангаар нь барьцаалж зээл олгохгvй -Танай банк хэзээнээс эхлэн иргэдийн газрыг барьцаалж зээл олгож эхэлсэн бэ. Одоогийн байдлаар нийт хичнээн хvнд, хэдэн тєгрєгийн зээл олгов. -Манай банкны зvгээс газар эзэмших эрхийг дангаар барьцаалан зээл олгодоггvй. Vл хєдлєх хєрєнгийн дагалдах байдлаар газар эзэмших эрхийг барьцаалдаг. -Газар барьцаалж зээл олгоход гарч байгаа эрсдэл, хvндрэл хэр гарч байна?

-”Vндэсний хєрєнгє оруулалтын банк” байгуулагдаад хоёр жил гаруй болж байгаа. Газар барьцаалан зээл олгохтрй холбоотойгоор гарсан хvндрэл алга хэдий ч газар эзэмших эрхийг барьцаалан зээл олгох vед бvртгэлийн нэгдсэн горим, газрын маргаантай асуудал, газрын эрх шилжих гээд маргаантай асуудал их гардаг. Газар эзэмших эрхийг барьцаалан зээл олгоход ємнє нь єєр банкинд барьцаалагдсан эсэх:хожим учрахэрсдэлийг хэн хvлээх вэ гэсэн асуудлууд тодорхой бус байгаа. -Танай банк газар барьцаалж зээл олгоод хvлээсэн алдагдал их vv?

-Алдагдалгvй ээ. -Газраа барьцаалж зээл авах хvсэлтэй иргэдэд ямар шалгуур тавьдаг вэ? -Манай банк бизнесийн зээлийг тvлхvv олгодог. Тиймээс иргэдэд зээл олгоход бизнесийн тєрєл, vр ашигт байдал, vйл ажиллагааны єсєлт, барьцаа хєрєнгийн тvргэн борлогдох чадвар, цаашдын vйл ажиллагааны тєлєвлєгєєг судлан шийдвэр гаргах боломжтой. -Иргэд газраа барьцаанд тавиад банкнаас зээл авахад “Газрын тухай хууль”-тай харшлах заалт гарах юм уу? -Одоогоор ийм зєрчигдсєн тохиолдол гараагvй байна. -Арилжааны банкууд яагаад газар эзэмших эрхийг барьцаалан зээл олгохоос татгалздаг вэ. Олгосон зээлд яагаад эрсдэл учраад байна..? -”Газрын тухай хууль”, тvvнтэй холбоотой гарсан зарим журам, заалт тодорхой бус байдгаас шалтгаалдаг. Жишээбэл газрыг барьцаалаад зээл олгосон vед тухайн газрыг чєлєєлєх эсвэл Засгийн газраас улсын тусгай хэрэгцээнд авахад ямар дvнгээр нєхєн олговрыг олгох зэрэг эрсдэлд орж болохуйц асуудалтай холбоотой тодорхой журам заалт байдаггvй. Газар барьцаалж зээл олгосны дараагаар маргаан гардаг, давхардсан газар эзэмшvvлэх, шилжvvлсэн гэсэн асуудлууд гардаг учраас эрсдэлд орох магадлал ихтэй. Vvнийг анхнаас нь нэгдтгэн бvртгэлд оруулж, лавлагаа мэдээллийг баталгаажуулж, эрсдэлд орох vед хариуцлагыг хэн, ямар дvнгээр хариулах зэрэг асуудлыг тодорхой болгох нь чухал юм. -Хувь хvний газрыг хэрхэн vнэлж зээл олгодог вэ?

-Манайд хєгжингvй улс орнууд шиг нэг ам метр газар тэдэн ам.доллар гэсэн тогтсон, цаанаасаа шинэчлэгдэн єєрчлєгдєж байдаг vнийн тогтолцоо байхгvй. Банкны зvгээс газрыг vнэлэхдээтухайн газрын байршил, зэрэглэл, зах зээлийн vнэлгээнд тулгуурлан банкны эрсдэлийн vзvvлэлтийг хасч тооцон vнэлдэг. -Танай банкнаас газраа барьцаалаад зээл авлаа. Хугацаанаасаа ємнє тєлбєл алданги гэж тооцох уу? -Одоогоор манай банкинд зээлийг хугацаанаас ємнє тєлснєєр алданги тооцдог журам болоод ийм тєрлийн зээлийн бvтээгдэхvvн байхгvй.

-Газраа барьцаанд тавиад зээлээ тєлєлгvй удаах юм бол банкнаас газрыг зараад алдагдлаа нєхєх боломж бий юу. Жишээ нь бичиг баримт бvрдvvлэлт, газрын тухай хуульд харшлах зvйл байна уу? -Газар ємчлєх эрхийн хувьд хvндрэлтэй асуудал гарах нь бага. Харин газар эзэмших эрхийн хувьд хvндрэлтэй асуудал гарах магадлалтай. Газар эзэмших эрхийг бусдад шилжvvлнэ гэдэг нь тєрийн мэдлийн газрыг банк хуучин эзэмшигчээс єєр бусдад шилжvvлэх vйл ажиллагаа учраас ямар vнийн дvнтэйгээр, хэнд яаж шилжvvлэх холбогдох шатны Засаг дарга голлох шийдвэрийг гаргана. Банк богино хугацаанд, зээл болон зээлийн хvvгийн тєлбєрийг барагдуулах vнийн тvвшинд газрыг бусдад дураар шилжvvлэх боломж багатай. -Танайх одоогоор газар барьцаалж зээл олгож байна уу? -Газар ємчлєх эрхийг барьцаалан зээл олгох боломжтой. Харин эзэмших эрхийг дангаар барьцаалан зээл олгохгvй.

Bolod.