УТААНААС САЛАХ ГАРЦ

Нийслэлийн нутаг дэвсгэрийн ихэнхийг гэр хороолол эзлэх болсон. Асуудал дагуулсан гэр хорооллоос салах нааштай, иргэдэд наалдацтай ажлыг хотын дарга санаачлан ажил хэрэг болгож байгаатай газар дээр нь очиж танилцлаа. Хотын төв талбайгаас хойш хоёр, гурван км газар яваад гэр хороололтой золгодог. Энэ бол Сүхбаатар дүүргийн 9-12 дугаар хорооны нутаг. Хотын төвд бараг л тулсан гэр хорооллын галлагаанаас болж Улаанбаатар өвөлдөө Утаанбаатар гэх нэр, хочийг зүүсэн.

Хүссэн ч, эс хүссэн ч Улаанбаатар хот хэзээ нэг цагт гэр хорооллоос салах л болно. Оронд нь орчин үеийн ерөнхий төлөвлөлттэй шинэ хороолол босох учиртай. Энэ цаг хаяанд иржээ. Шавхайтай хашаа, угаар шингэсэн навсгар байшинд хэн ч удаан амьдрахыг хүсэх билээ. Гэр хорооллын хашааны газраа үнэлж тэр мөнгөний хэмжээндээ тааруулан орно сууцаар солих ажлыг Сүхбаатар дүүргийн 9, 11 дүгээр хороонд эхлүүлээд байна.

Нийслэлд амьдардаг гэр хорооллын иргэд ч хашааны газраа орон сууцаар солих чин хүсэл байна. Олон айл, өрхийг нэгэн зэрэг шилжүүлэн газрыг нь чөлөөлөөд барилга барина гэж байхгүй. Зарим нь зах зээлд бэлэн байгаа орон сууцанд гэрээ хийгээд орж байх юм. Хэсэг нь баригдаж дуусаагүй орон сууцаа хүлээж сууна. Энэ бол Улаанбаатар хотыг утаанаас салгах хамгийн зөв гарц гэдгийг мэргэжлийн хүмүүс баталсан. Тиймээс хашааны газрыг байраар солих ажлыг удахгүй дүүрэг бүрт эхлүүлэх биз.

Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын харьяа Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийн зохицуулагч менежер Д.Даваадуламтай ярилцлаа.

Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийн зохицуулагч менежер Д.Даваадулам: 512 АЙЛЫН ГАЗАРТ ОРОН СУУЦ БАРИНА

-Иргэд гэр хорооллын газрыг орон сууцаар солих, нүүлгэн шилжүүлэх ажлын талаар төдийлөн сайн ойлголтгүй байна. Танай төслийнхөн гэр хорооллын нөхцөлд ажиллаж байгаа юм байна. Ажил хэр явж байна вэ?
-Манай ажил гурван үе шаттай байгаа. Эхний үе шат болох хашааны газар, айл өрхийн судалгааны ажил хийгээд дууссан. Одоо иргэдтэйгээ харилцаж, газраа чөлөөлүүлэх ажил ид өрнөж байна. Мөн айлуудыг орон сууцжуулах ажил эхлээд бужигнаж байна.

-Нийт хэчнээн айл өрхийн, ямар хэмжээний газар чөлөөлөгдсөн бэ?
-Нийт 512 айлын газрыг чөлөөлж, орон сууцжуулах ёстой. Одоогоор татсан шугамд 276 айлын газар орсон байгаа. Эхний ээлжинд бид судалгаа аваад, айл өрх бүртэй тулж ажилласан болохоор ажил илүү амар хялбар, ямар нэг хэл ам, маргаангүй болсон.

-Газрыг яаж үнэлж байгаа вэ. Хэдий хэмжээний газрыг хэдэн өрөө байраар сольж байгаа вэ?
-Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас гаргасан журамд газрын үнэлгээг заасан байгаа. Нэг ам метр газар 100 мянган төгрөгийн үнэлгээтэй. Ажил энэ журмынхаа дагуу явж байгаа учир асуудал гараагүй. Иргэд, оршин суугчид ч гэсэн энэ үнэлгээг хүлээн зөвшөөрч байна. Жишээ нь, хашааны 550 ам метр газартай айл байлаа гэж үзье. Ингэвэл тэднийх 55 саяар газраа үнэлүүлнэ гэсэн үг. Дээр нь хашаанд байгаа үл хөдлөх хөрөнгө, байшинг нь үнэлнэ. Харин энэ үнэлгээний мөнгийг иргэдэд бэлнээр нь олгож байгаа. Иймээс иргэд бидний ажил хийгээд өөрсдийнхөө шийдвэр, зан харилцаанд уян хатан, илүү нааштай хандаж байгаа.

-Газраа чөлөөлж өгсөн айл өрх, иргэд хаана очиж амьдрах вэ. Тэдний суурьшлийн асуудлыг яаж шийдэж байна вэ?
-Зурваст орсон айлууд хашааны газраа орон сууцаар шууд сольж байна. Тухайлбал, аравдугаар хорооллын “Голден парк” хотхон руу 30 гаруй айл нүүж, шинэ орон сууцандаа орсон. Ийм хэмжээний айл баталгаатай үл хөдлөх хөрөнгөтэй боллоо гэсэн үг. Барилгын компаниуд ч гэсэн бидэнд орон сууцныхаа үнийн саналыг ирүүлж байгаа. Тухайн айлын орон сууцны төлбөр манай төслийн нэгжээс шилжиж байгаа болохоор тэр.

-30 айл гэхээр бага сонсогдож байна. Энэ юутай холбоотой вэ. Танай санхүүгээс болж байна уу, эсвэл иргэдийн шийдвэр гаргах байдал хүлээлт үүсгэж байна уу?
-Мэдээж гэр хороололд янз бүрийн амьдралтай айлууд бий. Зарим нь малтай зарим нь олон ам бүлтэй. Ийм айлууд бэлэн мөнгөө авах сонирхолтой юм билээ. Ийм айлуудаас болоод зарим ажил хүлээгдэж байгаа. Учир нь манайх эхний ээлжид орон сууц авчихаар хэмжээний бэлэн мөнгө олгохгүй байгаа юм. Удирдах зөвлөлөөр шийдвэрлэж байж бэлэн мөнгө гаргах тухай журамд заасан байгаа. Эхний ээлжинд шугам сүлжээ барихаар татсан шугамд багтсан айлуудын газрыг чөлөөлүүлж байна. Ажлын явц дундаа бэлэн мөнгө олгоно. Энэ хорооллын нутагт 85,99 га газарт 2500 айл, өрхийн 7350 хүн ам амьдарч байна. 220 га барилгажсан газар нутагт 1350 өрхийн 8900 хүн ам оршин сууж байгаа. Энэ айлуудын нүүлгэж сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, хүүхэд хөгшид нарлах, салхилах талбай гэх мэтээр иж бүрэн цогцолбор барилга барина.

-Газраа чөлөөлж шинэ орон сууц баригдахыг хүлээсэн айлуудыг түр орон сууцанд оруулна гэж байсан. Түр орон сууцны барилгын ажлыг ямар компани хийж байгаа вэ. Хэчнээн айлын барилга барьж байна вэ?
-Эхний удаад 300 айл оршин суух түр сууц барьж байгаа. Эдгээр айлууд байрны ямар нэг түрээс төлөлгүйгээр, зөвхөн ашиглалтын зардалаа төлөх юм. Түр байрыг ирэх арванхоёрдугаар сард ашиглалтад орох төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Долдугаар хороололд баригдах орон сууцанд амьдрах хүсэлтэй айлууд энэ байранд түр оршин суух юм.

-Энэ ажлыг сонирхож иргэд ирж байна. Бусад дүүргийн гэр хорооллын оршин суугчид танай төслийг сонирхох юм уу?
-Айлууд орон сууцаа сонгоод эхэлчихсэн болохоор иргэд их ирж байгаа. Одоо бэлэн орон сууц дуусаад дараагийн шинэ байрыг хүлээж байгаа учраас хөл хөдөлгөөн бага байна. Бусад дүүргээс манай албанд хүмүүс ирдэг л юм. Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргийнхэн ирнэ. Дэнжийн мянгаас иргэд ирж уулзаад үнэхээр хашааны газрыг орон сууцаар сольж байгаа юм байна гэж хэлээд явдаг юм. Манайх нийт 15 ажилтантай. Ирсэн хүмүүстэй уулзаж, судалгаа хийж, үнэлгээ хийх гэх мэтээр бүхий л ажилд эрвийх, дэрвийхээрээ оролцож байна.

-Энэ ажил долдугаар хорооллоос гадна, өөр дүүрэг, хороололд хэрэгжих үү?
-Одоогоор зөвхөн Сүхбаатар дүүргийн 9, 10, 11, 12 дугаар хороонд хэрэгжихээр заасан. Эхний ээлжид 9, 11 дүгээр хорооны айлуудын газар шугамд орсон тул газрыг нь чөлөөлж асуудлыг нь шийдэж байгаа. Цаашдаа өөр хороолол дүүргүүдэд энэ төсөл хэрэгжих магадлал бий.

-Газрын маргаантай асуудлууд байдаг. Тэр болгоныг яаж зохицуулж байна вэ?
-Манайх хуулийн зөвлөхтэй. Хуулийн зөвлөх маань иргэдэд зөвлөгөө өгч, шат дараалсан арга хэмжээг авдаг. Тиймээс одоогоор газрын маргаан, гараагүй. Иргэдэд ч гэсэн амар шүү дээ. Мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө аваад гэр бүлийн асуудлаа богино хугацаанд шийдчихнэ гэсэн үг.

-Хамгийн өндөр үнэлгээтэй газар хэд хүрсэн бэ?
-Хамгийн дээд тал нь 0.7 га газартай айл байгаа. Ийм хэмжээний газрыг 70 сая төгрөгөөр үнэлсэн. Ийм хэмжээний газартай айл гурван өрөө байранд орж болно.

-Бага хэмжээний газартай айл яах болж байна вэ?
-Яг газраараа орон сууц сольж авах боломжгүй айлууд үл хөдлөх хөрөнгөө үнэлүүлээд, зөрүүг нь нэмэх замаар асуудлыг шийдэж байна. Хоёр тал энэ бүхнийг ярилцаж бас зөвшилцөнө. Харин үл хөдлөх хөрөнгө байхгүй, дээр нь газрых нь үнэлгээ нь орон сууц авч хүрэхгүй айлууд бэлэн мөнгөө авах боломжтой. Эсвэл үлдэгдэл мөнгөө банкны зээлд хамрагдах замаар шийдэж болно. Гарц олон янз байна.

-Танайхан судалгаа хийсэн гэсэн. Нэг өрх дээд тал нь хэдэн ам бүлтэй байна вэ?
-Ойролцоогоор 8-10 ам бүлтэй айлууд бий. Хамгийн ихдээ 18 ам бүлтэй айл байсан. Ийм айл газраа бэлэн мөнгөөр солих сонирхолтой байгаа. Ингэхгүй бол 18-уулаа хоёр өрөө байранд чихэлдэх үү, хэн нь сууцанд орох уу гэх мэтээр асуудал байдаг юм байна. Тиймээс бэлэн мөнгөө аваад, түүнийгээ хувааж хашаа байшин, орон байрны ая боддог байх. Бидний ажил аль болох иргэд рүүгээ чиглэсэн байдаг учир тэдний хүслийг л харгалзаж үздэг юм.

-Долдугаар хорооллын ажил хэзээ дуусахаар төлөвлөсөн бэ?
-Долдугаар хорооллын ажил цогцоороо 2016 онд баригдаж дуусах төлөвлөгөө бий. Түүнээс өмнө, одооноос эхлээд эндэхийн газраа чөлөөлж өгсөн айлууд шинэ сууцандаа ороод эхэлчихсэн. Одоогоор манай шинэ хорооллын дэд бүтцийн ажил ундарч байна.

-Төслийн нэгжид шийдвэрлэхэд хүндрэлтэй асуудал тулгарч байна уу?
-Газрын асуудал байна. Тухайн газрын эзний хашаанд нь олон жил амьдарч байгаа түрээсийн айлууд хэцүүдэж байна. Нэг хашаанд ах дүү нартайгаа хамт олуулаа байдаг айлууд бидэнд газар олгож өг гэсэн хүсэлт тавьдаг. Ийм иргэд ихэвчлэн хотын төвд газар авах сонирхолтой байдаг. Гэтэл хотын төвд газар олж өгөх ямарч боломж байхгүйг хүн бүр мэдэх байх. Тиймээс Био комбинат гэх мэт хотоос зайдуу газрыг санал болгохоор тэд голдог. Бас томоохон аж ахуйн нэгж, том объекттой айлууд байна. Журамд тусгаснаар аж ахуйн нэгж болон зам дагуу байрлалтай айлуудын газрыг өөр үнэлгээгээр үнэлэх заалт байгаа. Одоогоор ийм тохиролцоо хийгээгүй. Тэдний газрыг чөлөөлөх болоогүй байгаа.