Японы Йокохама хотын иргэн Рикен Ямамото нь Олон улсын хэмжээнд архитектурын хамгийн дээд шагналд тооцогддог  Притцкерийн шагналаар 2024 оны 3-р сарын 5-ны өдөр шагнагдлаа.

Түүний бүтээсэн бүтээлүүд Япон, БНХАУ, БНСУ, Швейцарь зэрэг улс орнуудад баригдсан байдаг. Шүүгчид түүнийг нийгмийн эрэлт хэрэгцээнд юу хэрэгтэй талаар олон нийтэд таниулж чадсан, архитектурын уран мэдрэмжээр бүтээлүүдээ зохиодог зэрэг нь  энэ шагналын эзэн болоход дэмжлэг болсон гэж дурджээ. 

Японы байгалийн өвөрмөц нөхцөл, нэн ялангуяа далайн давалгаа, газар хөдлөл , үер  зэрэг нь япончуудыг цомхон хэрнээ  тохитой бат бөх барилга байгууламж бүтээх нөхцлийг бий болгосон. Эртнээс модыг барилгын гол материал болгосон нь хөнгөн авсаархан, хануудыг нь улирлын байдалд тохируулан өөрчлөх зэрэг давуу талтай бүтээгддэг байжээ. Ихэнх  тохиолдолд  барилга  газраас хөндий,  модон тулгуур дээр байрлах нь доргилт чийгнээс  хамгаалах зориулалттай байдаг. Эртний японы архитектурын гол нэгэн шинж чанар бол барилгын дээвэр юм. 

Архитектор Ямамото нь энэ шагналыг хүртсэн ес дэх Япон хүн бөгөөд түүний загварууд нь барилга дотор задгай талбай төлөвлөснөөрөө  онцлог юм.  Тэрээр 1945 онд  БНХАУ-ын Бээжин хотод төрж, дэлхийн хоёрдугаар дайн дууссаны дараахан Японы Йокохама руу нүүжээ. Тэрээр бага наснаасаа төрийн болон хувийн хэвшлийн хоорондын тэнцвэрт байдлын талаар ойлголттой байсан гэдэг. Японы уламжлалт махия маягийн байшинд амьдардаг байсан бөгөөд гэрийнх нь урд талд ээжийнх нь эмийн сан, хойд талд нь тэдний амьдардаг гэр байсан.

Архитекторыг дөнгөж таван настай байхад нь аав нь нас барсан ба аавынхаа талаар Ямамото бараг мэддэггүй байсан ч аавынхаа инженер мэргэжилтэй байсныг мэддэг төдийгүй түүний мэргэжлийг маш их сонирхдог байжээ. Тэрээр эцгийнхээ инженерийн карьерийг үргэлжлүүлэхийг эрэлхийлсэн боловч өөрийн хүсэл сонирхолдоо хөтлөгдөн архитектурын замналыг сонгосон байна. Архитектурын карьер нь өөрийн гэсэн өнгө төрхийг бий болгосноор амжилтад хүрсэн гэдэг. Тэрээр 17 настайдаа Японы Нара хотод байрлах 730 онд анх баригдсан, 1426 онд сэргээн засаж барьсан Буддын шашны таван элемент болох газар, ус, гал, агаар, сансар огторгуйн бэлгэдэлтэй таван давхар  Кофуку-жи сүмд зочилж байжээ. Уг  сүм нь маш харанхуй байсан ч сарны гэрэлд гэрэлтсэн цамхагаар төсөөлөн харсан бөгөөд тэр үед олж харсан зүйл нь архитектур болохтой холбоотой анхны сэдэл нь байсан гэдэг. 

Тэрээр 1968 онд Нихон их сургуулийн Архитектурын тэнхимийн Шинжлэх ухаан технологийн коллежийг төгсөж, 1971 онд Токиогийн Урлагийн их сургуулийн Архитектурын факультетэд Архитектурын урлагийн магистрын зэрэг хамгаалсан. Тэрээр 1973 онд Riken Yamamoto & Field Shop хэмээх барилгаа бүтээн байгуулжээ. Архитектор карьерынхаа эхний жилүүдэд өөрийн багш Хироши Харагийн хамт дэлхийн улс орнуудын барилга байгууламж, соёл иргэншлийг ойлгохын тулд улс орон, тив алгасан аялж байсан гэдэг. 1972 онд тэрээр Франц, Испани, Марокко, Алжир, Тунис, Итали, Грек, Турк зэрэг Газар дундын тэнгисийн эрэг дагуух орнуудаар аялжээ. Хоёр жилийн дараа тэрээр Лос-Анжелесаас Мексик, Гватемал, Коста Рика, Колумби орнуудаар аялан Перуд хүрч байжээ. Тэрээр мөн Ирак, Энэтхэг, Балба руу аялан дэлхийн улс орнуудын барилгын онцлог хэв маягыг харьцуулан судлан гадаад төрхөөрөө ялгаатай хэдий ч ерөнхий хийц хэв маяг нь ижил төстэй гэсэн дүгнэлтэд хүрчээ. 

Ямамото нь нийтийн орон сууц нь баригдмал хувийн орон зай нь зөвхөн хувь хүний эзэмшил биш байх нь тааламжгүй гэж үзэж байв. Үүнийг бодолцсон тэрээр зочдыг болон хажуугаар өнгөрч буй хүмүүсийг угтах, байгалийн болон гадаад орчинг нэгтгэсэн нэг айлын орон сууцны дизайныг эхлүүлсэн. Түүний анхны төсөл болох Ямакава Вилла (Нагано, Япон 1977) нь бүх талаараа ил гарсан бөгөөд ойд байрладаг, бүхэлдээ задгай дэнж шиг санагдахаар бүтээгдсэн. Хотакубо орон сууц (Кумамото, Япон 1991) -тэй хамтран нийтийн орон сууцанд орж, харилцааны амьдралаар дамжуулан соёл, үе удмыг холбосон туршлага нь түүний ирээдүйн ажилд ихээхэн нөлөөлсөн.

Тунгалаг байдал, өвөрмөц хэлбэр, чанартай материал нь түүний бүтээлүүдийн чухал элемент байв. 2011 онд болсон Японы байгалийн гамшгийн үеэр түүний архитектур хийсэн хувийн орон сууц, нийтийн орон сууц, бага сургуулиас их сургуулийн барилгиуд нь чанартай баригдсан нь үр бүтээлтэй байсан. 

Архитектор Рикен Ямамотогийн ажлын замнал:

• Канагавагийн их сургуулийн (Ёкохама, Япон) зочин профессор
• Токиогийн Урлагийн Их Сургуульд (2022-2024 онд Токио, Япон) зочин профессор
• Нихон их сургуулийн Инженерийн дээд сургуульд (Токио, Япон 2011-2013) 
• Йокохама үндэсний их сургууль, Архитектурын дээд сургууль (Япон, Ёкохама 2007-2011);
• Когакуин их сургууль, Архитектурын тэнхим (Токио, Япон 2002-2007);  
• Нагоя Зокей нэрэмжит Урлаг, дизайны их сургуулийн ерөнхийлөгчөөр (2018-2022 онд Нагоя, Япон) ажиллаж байсан. 

Тэрээр Олон Улсын Архитектурын Академиас Академичээр томилогдсон (2013) ба карьерынхаа туршид Японы Архитекторуудын Хүрээлэнгийн Ёкосүкагийн урлагийн музейн шагнал (2010), Нийтийн барилга байгууламжийн шагнал (2004, 2006), “Good Design Gold” шагнал (2004, 2005), Японы Архитектурын хүрээлэнгийн шагнал (1988, 2002), Японы урлагийн академийн шагнал (2001), Майничи урлагийн шагнал (1998) зэрэг олон шагналыг хүртжээ.

Түүний бүтээлүүдээс дурдвал

Уг бүтээл нь шилэн фасадтай, дээврийн агааржуулалт, оюутнуудын хоорондын харилцаа холбоо нээлттэй байх байдал зэрэг давуу талуудтай бүтээгдсэн нь шагнал хүртэх барилгуудын нэг байсан юм.

Архитектор Ямамотогийн давуу тал нь орон зайн зохион байгуулалт сайтай бөгөөд дээвэр болон ханыг цэлгэр цонхтойгоор шийддэг төдийгүй эрчим хүчний хэмнэлттэй зохион бүтээдгээрээ онцлог юм. 

Тяньжиний номын сан

Нагоя Зокей их сургууль