СЭЗИС 100 жилийн ойн хүрээнд “Уул уурхайн салбарын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын Монгол улсын нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөө” сэдэвт судалгааны ажлыг хийж үр дүнг 2024.03.04-ний өдөр олон нийтэд танилцууллаа.

Судалгааны ажлын танилцуулгад төрийн байгууллага, олон улсын байгууллага уул уурхай, тээврийн компаниуд, сургалт судалгаа, санхүүгийн байгууллагын төлөөллүүд, мэргэжилтэн, шинжээчид хэвлэл мэдээлэл, ТББ-ын төлөөлөл нийт 50 гаруй хүн оролцлоо.

Судалгааны багийн зүгээс өөрсдийн хийсэн судалгааны ажлын зорилго, хамрах хүрээ, судалгаанд оролцогч талууд, судалгааны голлох үр дүнгүүдийг танилцуулж, талуудын сонирхсон асуултад хариулах байдлаар хэлэлцүүлгийг өрнүүллээ.

"Уул уурхайн салбарын гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын Монгол Улсын нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөө” сэдэвт судалгааны ажил нь салбарын мэргэжилтэн, судлаачид төрийн байгууллага, уул уурхайн компанийн удирдлага, ажилтан, орон нутгийн иргэд, олон нийт гэх мэт олон оролцогч талуудын байр суурийг тусгаснаараа онцлог болсон гэж судалгааны баг үзэж байна.Уул уурхайн салбар дахь ГШХО-н эдийн засаг, нийгэмд нөлөөлөх нөлөөллийг тодорхойлохоос гадна төрийн бодлого, хэрэгжилт энэ салбарын үйл ажиллагааны талаарх мэргэжилтэн судлаачид төрийн байгууллага, уул уурхайн компаниуд болон бусад оролцогч талуудын оролцоо хандлагыг тодорхойлох зорилготой хийгдсэн бөгөөд дараах голлох үр дүнгүүд гарсан байна.

Үүнд:

• 2010 оноос хойш уул уурхайн /УУ/-н салбарт их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийгдэж, томоохон төслүүд хэрэгжиж эхэлснээр, тус салбарын үйлдвэрлэл эрчимжиж, эдийн засаг дахь УУ-н салбарын нөлөө улам их болсон.
• Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт /ГШХО/-ын дийлэнхийг эзэлж буй Оюу Толгойн хөрөнгө оруулалт нь Монгол Улсын эдийн засаг дахь нөлөөлөх нөлөөллийг 22 хувиар нэмэгдүүлж байна.
• УУ-н салбарын бүтээмж улсын дунджаас 2.4 дахин өндөр байна.
• УУ-н салбарын ажилчдын цалин улсын дунджаас 2.4 дахин өндөр байгаа бөгөөд 2010 оноос хойш 6.3 дахин өссөн байна.

Нийгмийн нөлөөллийн хувьд

• Уул уурхайн салбар нь орон нутгийн эдийн засгийн хөгжилд эерэг нөлөөтэй, ГШХО бүхий том төслийн нөлөө нь илүү их байдаг. Уул уурхай хөгжсөн орон нутагт эдийн засгийн бусад салбар хөгжих боломж 40-50 хувиар илүү байдаг.
• Уул уурхайн бүсэд амьдарч буй иргэдийн орлого бусад бүс нутагтай харьцуулахад 50 орчим хувь өндөр, ядуурлын түвшин 2-3 дахин бага байдаг.
• ГШХО нь ажил, амралтын байрны стандартыг баримтлахад эерэг нөлөө үзүүлдэг бөгөөд уул уурхайн салбарын ажилчид ГХО-тай уул уурхайн компанид ажиллах сонирхол их байна.
• Уул уурхайн салбар хөгжсөн газар нутагт дэд бүтцийн хөгжил бусад аймгуудтай харьцуулахад 40 орчим хувиар өндөр байдаг.

Бодлого орчны хувьд

• Монгол Улсын хөгжил, уул уурхай, ГШХО-ын талаар тогтсон бодлого үзэл баримтлал төлөвшөөгүй, нийгмийн зөвшилцөлд хүрээгүй.
• Засгийн газрын бодлогын залгамж чанар муу, салбарын үйл ажиллагааны хүрээнд хэрэгжүүлэх ажлууд, санхүүжилтийн загвар нь тодорхойгүй нь УУ, ГШХО-ын бодлогын хэрэгжилтэд сөрөг нөлөөлөх гол нөхцөлийн нэг байх боломжтой байна.
• Уул уурхайн салбарын үйл ажиллагаанд ГШХО-н нөлөөлөх нөлөөллийг оролцогч талууд өндөрөөр үнэлж, хүлээн зөвшөөрдөг нь салбарын үйл ажиллагаанд эерэг суурь орчин байгааг нотолж байна.

Дээрх үр дүнд үндэслэн судалгааны багийн зүгээс уул уурхайн салбар дахь ГШХО-ын бодлогын тогтвортой байдлыг хангах, эрх зүйн орчныг сайжруулах нь хөрөнгө оруулалтын нөлөөллийг улам нэмэгдүүлэх боломжтой гэж үзэхийн зэрэгцээ харилцан ашигтай байх Монгол Улсын хөгжилд нөлөөлөх нөлөөллийг нэмэгдүүлэх, байгаль орчны асуудлыг анхаарсан бодлогыг хэрэгжүүлэх шаардлагатайг зөвлөж байна.

Судалгааны үр дүнг хүртээмжтэй болгох зорилгоор үндсэн болон хураангуй тайлан гэсэн хоёр хэлбэрээр олон нийтэд хүрч байна. Тайлантай дараах холбоосоор танилцах боломжтой. 

ҮНДСЭН ТАЙЛАН

ХУРААНГУЙ ТАЙЛАН

Уул уурхайн салбар, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг тодорхойлсноор эерэг нөлөөллийг улам бүр нэмэгдүүлэх, сөрөг нөлөөллийг бууруулах чиглэлд бодлого боловсруулах, оролцогч талууд нэгдмэл нэг ойлголттой болоход уг судалгааны ажил хувь нэмэр оруулна гэж найдаж байна.