Нийслэлийн 22 хорооны 33 байршилд халиа тошин үүссэн байдалтай байна. Сүхбаатар дүүргийн Сэлбэ голын ус хайлж, халиа тошин үүсэн тохижилтын ажил халианд дарагдсан байдалтай байгаа юм. Тэгвэл уг асуудлаар Усны Газрын дарга З.Батбаяраас тодрууллаа.

Тэрээр "Хүйтний улиралд газрын гүнээс ус ундарч гарч ирэх үзэгдлийг тошин гэдэг. Мөн хөрсний ус ундарч хөлдөн зузаарч томоохон талбай эзэлсэн мөсөн хучаас үүсэхийг халиа гэнэ. Халиа тошин үүсэх олон шалтгаан бий. Жишээлбэл, хөрсний усны түвшин нэмэгдэх эсвэл хөрсний ус хөлдөж шахагдан дээшилснээр үүсэж болно. Ихэвчлэн булаг шанд, рашаан нь халиа тошин үүсгэдэг. Учир нь байгалийн ундаргатай байдаг тул хаа нэг газар хөрсний ус нь дээшилж халиа үүсгэнэ.

Гэтэл яг одоо Монгол Улсад болж буй халиа тошингууд байгалийн үзэгдэл гэж хэлэхэд хэцүү. Хүний хийсэн үйл ажиллагаанаас болоод өмнө нь газрын гүн, хөрсний ус гарч ирдэггүй байсан газарт халиа тошин үүсэх үзэгдэл ажиглагдаж байна. Би сүүлийн 20, 30 жил Сэлбэ голын дээгүүр халиа тошин үүсэж байгааг хараагүй.  Уг голын онцлог нь намгаар хүрээлэгдсэн байдаг. Намаг нь хатахаараа Сэлбэ голыг тэжээнэ. Харин их устай байвал намгийн түвшин нь дээшилдэг байгалийн зохицуулалтай.

Сэлбэ гол 11,12-р сард хөлдөлгүй, урсаж байсан. Барилгын компаниуд өөр градустай ус нэмээд байсан учир хөлдөхгүй байсан юм.  

Гэтэл 1951 онд Улаанбаатар хотыг байгуулахдаа тэдгээр намгыг байхгүй болгочихсон. Жишээлбэл баруун Сэлбийн урсгалыг өөрчилж байхгүй болгож одоогийн Ногоон нуурыг бий болгосон. 2010 оноос хойш Ногоон нуур орчимд их хэмжээний барилга барьж эхэлсэн.

Барилга барихад зайлшгүй хөрсний усыг шавхах хэрэгтэй байдаг. Тухайн үед хөрсний усыг сайжруулах гэх нэрийн дор усны хоолой барьж байсан. Тус хоолойгоор Ногоон нуур орчмын хөрсний усыг шавхан цуглуулсан усаараа баруун, зүүн Сэлбэ голыг тэжээн тэтгэх болно гэж тайлбарлаж байв. Гэтэл эхэн үедээ л ажилласан ч удалгүй өндөр, өндөр маш олон барилга баригдаж, Сэлбэ гол руу хөрсний усаа тонн, тонноор нь цутгадаг болчихсон.

Гэхдээ зуны улиралд энэ ус хүний нүдэнд анзаарагдахгүй. Харин өвлийн улиралд нэг литр ус байсан ч гурван см урсаад л хөлдчихдөг учир анзаарагдана. 

Өмнө жилүүдэд Сэлбэ гол, Ногоон нуур орчмын хөрсний усны түвшин маш доогуур түвшинд байсан учраас халиа тошингийн үзэгдэл гарч байгаагүй.  

Өнгөрсөн зуны их борооны улмаас хөрсний ус маш сайн тэжээгдсэн. Усны газарт ирүүлсэн мэдээлэлд их үер болсны дараа хөрсний усны хэмжээ ихэссэн. Үүнтэй холбоотойгоор хөрсний ус дээшилж халиа тошин үүсэж байна. Гэхдээ яг баттай аль газраас Сэлбэ гол руу ус нь урсаад, ямар газар ус хуримтлагдаж байгааг мэдэх боломжгүй. Тиймээс Усны газар өнгөрсөн есдүгээр сараас эхлэн хөрсний ус шавхаж буй компаниуд төлбөр төлөх журмыг баталсан. Төлсөн төлбөр нт Усны газарт бус татварын санд буюу улсын төсөвт хуримтлагдана. Хамгийн гол зорилго нь хэн, хаана, хэдэн литр ус ашиглаж байгаа дата мэдээлэлтэй болох юм. Манай улсын түүхэнд хөрсний усны тоон мэдээлэл байхгүй. Нэг жишээ хэлбэл, нийслэлд нэг барилга барихдаа уул уурхайн нэг жилийн турш гаргадаг хөрсний устай дүйцэхүйц ус гаргадаг нь тодорхой болсон.  

Энэ жил өмнө жилүүдээс их хүйтэн байна. Гэтэл Сэлбэ гол 11,12-р сард хөлдөлгүй, урсаж байсан. Уг нь байгалийн жамаараа хөлдөх ёстой шүү дээ. Харин барилгын компаниуд өөр градустай ус нэмээд байсан учир хөлдөхгүй байсан юм.  

Сэлбэ голын халиа тошин үүсэх шалтгаан бол гадаргын ус, хөрсний ус, хөрсний ус зэрэг ашиглаж буй усаа хайхардаггүй, төлөвлөдөггүй явж ирсний үр дүн өнөөдөр харагдаж байна. Усны газраас баримталж буй бодлогод газар дор байгаа усыг гадагшаа гаргаж л байгаа бол усны төлбөр төлнө. Эргээд энэ үйл ажиллагаанд хяналт тавих чиг үүрэгтэй ажиллаж байна. 

Халиа тошин үүсэхээс сэргийлэх хамгийн энгийн арга бол хамгаалалтын бүс дотор орон сууц барих эсвэл айлууд нүүж буухгүй байх хэрэгтэй.

Хүмүүс булаг, рашаан хатаж гэж ярьдаг шүү дээ. Гэхдээ газрын гадарга хэсэгтээ хатчихсан харагдаж байна гээд ширгэчихсэн биш. Тэр байтугай бид ширгэсэн бус шургасан гэж ярьдаг шүү дээ. Тиймээс хэзээ нэгэн цагт газрын гүн дэх ус гарч ирэх болно. Тиймээс одоо л төлөвлөгөөтэй, зохион байгуулалтай хот төлөвлөлт, ус ашиглалтаа сайн зохион байгуулах ёстой.  

Халиа тошин үер шиг нэг өдөр бууж ирдэггүй, удаанаар үүсдэг. Гэхдээ усны үер шиг шуудуу овоолоод хамгаалчхаж болдоггүй. Зөвхөн голын эх буюу халиа тошин үүсгээд буй эх үүсвэр дээр нь очиж урсгалыг нь чөлөөлөх шаардлагатай болдог" гэлээ.

Эх сурвалж: gogo.mn