Монгол улсын барилгын салбарт жил ирэх тусам томоохон төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжиж тэр чинээгээрээ ажиллах боловсон хүчний асуудал ихээр яригдаж байгаа билээ. Өнөөгийн нийгэмд нэг томоохон шалтгаан нь цалин. Улсын дундаж цалин 2 сая төгрөгт хүрсэн атал барилгын салбарынхны цалингийн дундаж хэмжээ түүнээс доогуур байсаар л байна. Бид тухайн асуудлыг тодруулахаар энэ удаагийн тодруулга буландаа барилгын салбарын ажилчдын бодит цалингийн хэмжээг судалгаагаар гарган танилцууллаа. 

2022 онд барилгын  салбар нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 4,2 хувийг эзэлж эхэлсэн. 2023 оны III-р улирлын байдлаар 95,143 аж ахуйн нэгж байгууллага идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас барилгын салбарт 7,870 байгууллага ажиллаж байгаа юм. Энэ нь барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж байгууллагуудын тоо өмнөх оноос 542 буюу 8.1 хувиар өссөн байна үзүүлэлт юм. Тус салбарт төрөөс ипотекийн зээлийн жилийн 8 хувь болон 6 хувийн хүүтэй зээл, орон сууцны үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр гэх мэт хүн амыг орон сууцаар хангах бодлогыг хэрэгжүүлсэнтэй холбоотойгоор үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуй нэгжийн тоо тасралтгүй өссөөр байна. Гэвч ажиллах хүчний асуудал дээр дорвитой арга хэмжээ авахгүй байсаар л байна. Улсын хэмжээнд барилгын салбарт 15 ба түүнээс дээш насны ажиллагчдын тоо 2023 оны III-р улирлын байдлаар 52,8 мянга байна. Энэ нь өмнө оноос ойролцоогоор 25 мянган ажиллах хүчнээр буурсан үзүүлэлт юм. Доорх графикаас барилгын салбарт ажиллагчдын тоо жил ирэх тусам буурч байгааг харж болно.

Харин 2022 оны байдлаар барилгын салбарт ажиллагчдын дундаж цалин улсын хэмжээнд 1431.0 мянган төгрөг болж, өмнөх оноос 204 мянган төгрөг буюу 16.6 хувиар өссөн үзүүлэлт гарсан. Гэвч мөн л улсын дунджаас 72.8 мянган төгрөг буюу 4.8 хувиар бага байгаа юм. Доорх графикаас салбар салбарын цалингийн хэмжээг улсын дундажтай харьцуулсан байдлыг харж болно. 

Түүнчлэн барилгын салбарт ажиллагчдын дундаж цалинг хүйсээр нь задалж үзвэл, эрэгтэй ажиллагчдын дундаж цалин 1433.7 мянган төгрөг, эмэгтэй ажиллагчдын дундаж цалин 1423.9 мянган төгрөг байна. Эмэгтэй ажиллагчдын дундаж цалин салбарын дунджаас 7.1 мянган төгрөгөөр доогуур байна. 

Улсынхаа их бүтээн байгуулалт, өнгө төрхийг цогцоолж буй барилгын салбарт ажиллагчдын цалин яагаад 2023 онд ч улсын дундаж дүнд хүрэхгүй байна вэ? Энэ асуултыг бид тодруулах зорилгоор Монгол Улсад барилга угсралтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг гүйцэтгэгч компанийн төлөөллүүдээс асуулгаар судалгаа авсан юм. Барилгын талбайд хамгийн чухал удирдах үүргийг биелүүлдэг барилгын инженерийн болон туслах ажилтны цалинг бодит гаргахыг зорилоо. 

Тус судалгаанд оролцогч компаниудын 40% нь 1,5-2,5 сая төгрөг, 33,3% нь 2,5-3сая төгрөг, 20% нь 3-3,5 сая төгрөг, 6,7% нь 3,5-4сая төгрөгийн цалинг барилгын инженерт төсөвлөн өгдөг хэмээсэн байна. 

Харин туслах ажилтны хувьд компаниуд зах зээлийн ханшаар өдрийн 60-80 мянган төгрөгөөр цалинжуулдаг байна. 

Мөн барилгын ажилчдын цалингийн судалгааг zangia.mn сайтад байршсан ажлын зараар хайн шүүж боловсруулсныг доорх хүснэгтэд харуулав. 

Тус цалингийн хэмжээ хэт хол хэлбэлзэлтэй байгаа нь компанийн үйл ажиллагаа болон төслөөс ихээхэн шалтгаалж байсан юм. Учир нь гадны томоохон төсөлд хэлний болон олон улсын программ дээр ажиллах шаардлагатай ажлын зарууд өндөр дүнтэй цалингийн хэмжээ амлажээ. Түүнчлэн бригад ажилтны хувьд хийж буй ажлын төрөл, хэмжээнээс шалтгаалан өөр өөр байдаг бөгөөд үүнийг Барилга МН сэтгүүлээс гаргадаг ажил гүйцэтгэлийн үнэлгээнээс харж болно. 

Харин олон улсад барилгын инженерийн цалин сарын 9,500 доллар буюу одоогийн ханшаар (3408 төгрөг) бодвол 32,376,000 төгрөг болж байна. Эх сурвалж: ziprecruiter.com

Ийнхүү Монгол Улсад ажиллагчдын цалингийн хэмжээ олон улсын түвшнээс илт доогуур байгаа нь салбарын хүний нөөцийн хүртээмжтэй байдалд шууд сөргөөр нөлөөлж буй нэг том хүчин зүйл болж байна. Энэ мэт шалтгаанаас барилгын салбарын хөдөлмөрийн цалин, хөлсний хэмжээнд бодитой өсөлт гарахгүй энэ төрлийн мэргэжлийг сонгон суралцагчдын тоо жилээс жилд буурч, залуусыг үнэлгээ багатай салбарт ажиллах сонирхолгүй болгож байгааг барилга, хот байгуулалтын 2022 оны хүний нөөцийн эргэлтийн судалгаанаас харж болно. Тухайлбал, сантехникийн инженерийн эрэлт 95 байхад 2023 онд төгсөгч байхгүй, ус хангамжийн инженерийн эрэлт 59 байхад 16 төгсөгч ажлын байранд гарахаас илт харагдана.