Ирээдүйн ногоон материалын тоонд маалинган дүүргэгчтэй тоосго орж байна. Гэвч маалинган тоосго нь цоо шинэ бүтээгдэхүүн биш харин 1955 оноос хойш Шверин хотод төвтэй, экологийн барилгын материалын чиглэлээр мэргэшсэн “Натурбаухаус” компани зөвхөн олсны ургамал, шохой, эрдэс бодис, уснаас бүрдэх материалыг хөгжүүлж ирсэн байна. 

Тухайн материалыг гарган авахдаа түүхий эдийг тасалгааны температурт шахаж хэвлэж тоосго болгодог байна. Сул олсыг байгалийн шохой, эрдэс бодистой хослуулснаар материалыг чулуу шиг хатуу, гадны цаг агаарын нөлөөнд тэсвэртэй болгодог аж.

Маалингыг зөвхөн хөнгөн үйлдвэрлэл, хүнс болон эмийн үйлдвэрлэл зэрэгт ашиглаад зогсохгүй шохойгоор зуураад хавтан, тоосго хэлбэрээр ирээдүйн ногоон барилгын материал болгон ашиглаж байна. 

Маалинга бол олон наст таримал ургамал бөгөөд түүний үр, утас, навч, цэцэг зэргийг мал аж ахуй, нэхмэл эдлэл, хүнсний тос, эмэнд ашигладаг. Үүний зэрэгцээ маалингыг гипс, бетонд нэмж, голчлон маалинган шилэн хавтан, маалинган тоосго болгон ашиглахаас гадна барилгын өөр материал гарган авч ашиглах боломжтой ажээ. 

Зураг 1. Маалинган дүүргэгчтэй дулаан тжсгаарлах хавтан

Маалинган хавтанг дотор болон гадна дулаалгад ашигладаг бол шинэ барилга, хуучин барилгын засварын ажилд гадна болон тусгаарлах хананд даацын бус хавтан болгон ашиглахад тохиромжтой байна. 

Маалинган шохойн тоосго нь одоогийн байдлаар жижиг төслүүдэд ашиглагдаж байгаа ч энэхүү хандлага нь өнөө үед яригдаж байгаа нөөцийн хэмнэлттэй, уур амьсгалд ээлтэй, эрүүл материал руу шилжих тухай асуудлаар мод, шавар, сүрэл зэрэг уламжлалт байгалийн материалыг дахин нээсэнтэй холбоотойгоор өөрчлөгдөх магадлалтай.

Маалинган ургамал модноос тавь дахин хурдан ургадаг. Энэ нь нэг айлын байшинд шаардагдах биомасс таван сарын дотор нэг га талбайд ургах боломжтой гэсэн үг юм.

Зураг 2. Маалинга-шохойн тоосго

Энэхүү тоосго нь дулаан тусгаарлалт маш сайтайгаас гадна дуу чимээг маш сайн тусгаарладаг. Дуу шингээх зэрэг нь 0.8, дулаан дамжилтын илтгэлцүүр нь  0.07 Вт/м2К, 24 см зузаан хананы дулаан дамжуулах коэффициент 0.27 Вт/м2К байна. Тиймээс нэмэлт дулаалгын арга хэмжээ авах шаардлагагүй. 

Зураг 3. Маалинган тоосгыг барилгын дотор ба гадна дулаалгад ашиглаж буй байдал

Маалинган тоосго нь хортон шавьж, мэрэгч амьтдад тэсвэртэй, доторх чийгшлийг зохицуулж, хөгц үүсэхээс сэргийлдэг. Эдгээр шинж чанарууд нь гэр доторх агаарыг амьдрахад эрүүл, тав тухтай байдлыг хангадаг. Үүнээс гадна энэхүү тоосго нь шатдаггүй аж.

Нэмж дурдахад энэ бүтээгдэхүүн нь экологийн гайхалтай тэнцвэртэй байдлыг хангадаг. Маалинган тоосгыг үйлдвэрлэх явцад ялгардаг СО2-оос ашиглалтын үед 90% гаруй хувиар илүү хуримтлагддаг. Маалинга тариалах нь хөрсийг нөхөн сэргээх нөлөөтэй бөгөөд пестицид хэрэглэх шаардлагагүй юм. Маалинган тоосгыг гар хөрөө, дугуй хөрөө, туузан хөрөө, цахилгаан хөрөө, өрлөгийн чиглүүлэгч эсвэл ердийн чиглүүлэгчээр хялбархан боловсруулж болно.

Зураг 4. Маалинга нь тасалгааны микро уур амсьгалыг сайжруулдаг

Бусад олон уламжлалт байгалийн гаралтай материалуудын нэгэн адил олсны ургамал нь өрөөний уур амьсгалд эерэг нөлөө үзүүлдэг бөгөөд ионжуулагч нөлөөгөөр агаар дахь нарийн ширхэгт тоос, мөөгөнцөр, бактерийг устгаж, өрөөний чийгшлийг зохицуулж мөн тааламжтай үнэртэй аж.

Маалинган нь цэвэр байгалийн гаралтай материалын хувьд нөхөн сэргээгдэх чадвартай, биологийн задралд ордог гэдэг утгаараа эдийн засгийн битүү эргэлтэнд ордог материал болж байна. 

Цэвэр модон барилгатай харьцуулахад маалинган тоосго нь илүү оноо авдаг аж. Учир нь маалинга нь ижил хэмжээний модноос 50 дахин хурдан ургадаг, үйлдвэрлэхэд маш бага зай шаарддаг гэж ханган нийлүүлэгчид үзэж байна.

Зураг 5. Модон каркастай маалинган тоосгон байшин

Өөрөөр хэлбэл таван сарын дотор нэг айлын байшинг тохижуулахад хангалттай олсны ургамал нэг га талбайд ургана. Маалинга шохойн тоосгыг дулаан тусгаарлах ханын ердийн зуурмаг эсвэл шохой-маалингын ханын зуурмагаар хананд өрөх боломжтой. Ханын өнгөлгөөний материал нь амьсгалах чадвартай байх ёстой. Маалинга шохойн тоосгыг дотор талаас нь шохойн сүү эсвэл шаварлаг будгаар шууд будаж болно.

Маалинган шохойн тоосго нь тасалгааны чийгийн хэмжээг хамгийн тохиромжтой байдлаар зохицуулснаар амьдрах орчныг тав тухтай болгохын зэрэгцээ халаах зардал, агааржуулалтын зардалыг бууруулдаг гидротермаль материал аж. Маалинган тоосгоор барьсан барилга нь цул хийцтэй, CO²-г хадгалах шинж чанартай тул барилгын зардлыг бууруулдаг. Маалинган тоосгоор барьсан барилга нь дулааны техникийн шинж чанар сайтайн ачаар нэмэлт дулаалгагүйгээр эрчим хүч багатай, пассив байшингийн стандартад (ердийн барилгад зарцуулдаг эрчим хүчний 40%-ийг зарцуулна гэсэн үг юм)-ын шаардлагыг хангадаг, 

Маалинган тоосгыг ашигласнаар цаг уурын сөрөг нөлөөгүй, эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгын бүх шаардлагыг хангасан тогтвортой, эрүүл барилга байгууламжийг бий болгох боломжийг олгодог бөгөөд дараах давуу талуудтай байна. Үүнд:

    Дулааныг маш сайн хадгалж тусгаарладаг, 

    100% биологийн задралд ордог,

    Тасалгааны бичил уур амьсгалын таатай орчинг бүрдүүлдэг,

    Галд тэсвэртэйгээс хялбар дөл авалцдаггүй,

    Мэрэгчин амьтад болон хорхой шавьжинд тэсвэртэй,

    Боловсруулахад хялбар бөгөөд хямд үнэтэй,

    Хөгц, мөөгөнцөр үүсэхээс сэргийлнэ,

    Дуу шингээж, тусгаарладаг,

    Эрчим хүчний хэмнэлттэй,

    Амьсгалах чадвартай, диффуз сайн явагддаг зэрэг багтаж байна.

Маалинган тоосгыг барилгын хамар хана, фасад, барилгын дотор гадар дулаан тусгаарлалтанд, шалны дулаалга, дуу чимээнээс тусгаарлах зэрэг маш өргөн ашиглаж байна. 

Зураг 6. Маалинган тоосго болон хавтан

Г.Саран, ШУТИС-ийн Материал судлалын төвийн захирал, доктор (Ph.D), дэд профессор

Р.Долгоржав, ШУТИС, Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургуулийн ХИС-ын багш, МУ-ын мэргэшсэн инженер