Одоогоор барилгын салбарт жилдээ 3.566,0 тэрбум төгрөгийн ажил гүйцэтгэх чадавх бүхий үндэсний компаниуд ажиллаж, барилгын бүтээн байгуулалтын 94.4 хувийг гүйцэтгэж байна. Барилга, байгууламжийн бат бэх, найдвартай, аюулгүй байдлын шаардлагыг хангасан барилга, байгууламжид ашиглалтын үйл ажиллагаа хэрэгжүүлэх зорилгоор Монгол улсын нутаг дэвсгэрт ашиглаж байгаа болон шинээр барьсан, өргөтгөл шинэчлэлт хийсэн барилга, байгууламжид ашиглалтын гэрчилгээ олгож, паспортжуулах ажиллагаа явуулдаг. 

Дараах барилга байгууламжид ашиглалтын гэрчилгээг олгоно. 

Үүнд:

• Бага төвөгшилтэй барилга байгууламж; 
• Дунд зэргийн төвөгшилтэй барилга байгууламж; 
• Өндөр төвөгшилтэй барилга байгууламж; 
• Онцгой төвөгшилтэй барилга байгууламж.  

Барилга байгууламжийн ашиглалтын гэрчилгээ нь тухайн барилгын бат бэх найдваржилт, аюулгүй байдлын түвшингээр хэд хэдэн төрлүүдтэй байх ба “Шинээр баригдаж ашиглалтад орсон, ашиглалтын шаардлага хангасан барилга байгууламжид ногоон өнгийн” , “Засвар, шинэчлэлт хийгдэж, ашиглалтын шаардлага хангах боломжтой нь паспортжуулалтаар тогтоогдсон ашиглагдаж байгаа барилга байгууламжид шар өнгийн” , “Ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нь паспортжуулалтаар тогтоогдсон ашиглагдаж байгаа барилга байгууламжид улаан өнгийн” байна. 

Ашиглалтад оруулсан барилга байгууламжид ашиглалтад оруулах комиссын дүгнэлтийг үндэслэж, барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага ажлын долоон өдрийн дотор ашиглалтын гэрчилгээ олгоно.

Барилга байгууламжийн ашиглалтын гэрчилгээг дараах баримт бичгийг үндэслэн олгоно. 

Үүнд:

• Барилгын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.42, 35 дугаар зүйлийн 35.1.4-д заасан баталгаажсан паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлт;
• Барилгын тухай хууль /шинэчлэн найруулсан/-ийг   мөрдөж эхэлсэн өдрөөс хойш шинээр барьсан болон их засвар шинэчлэл хийж, Барилгын тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д зааснаар ашиглалтад хүлээн авсан нь эрх бүхий байгууллагаар баталгаажсан ашиглалтад оруулах улсын комиссын акт, комиссын дүгнэлт;

Хэрэв барилга, байгууламжийн ашиглалтын гэрчилгээг хаяж үрэгдүүлсэн бол дээрх баримт бичгийг дахин бүрдүүлж, шинээр авна.

Тухайн нутаг дэвсгэрт ашиглаж байгаа бүх төрлийн барилга, байгууламжийг паспортжуулах үйл ажиллагааг аймаг, нийслэлийн Засаг дарга зохион байгуулан хэрэгжүүлж, паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлтийг баталгаажуулна. Мөн Аймаг, нийслэлийн Засаг даргын дэргэд паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлт гаргах тусгай зөвшөөрөл бүхий хуулийн этгээдийг сонгон шалгаруулах, мэргэжил арга зүйн удирдлага, баталгаажсан багаж тоног төхөөрөмж, техникээр хангах, техникийн асуудлыг хэлэлцэх, шийдвэр гаргах, мэргэжлийн байгууллагуудын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах үүрэг бүхий аймаг, нийслэлийн дэд бүтэц хариуцсан орлогч даргаар ахлуулсан 7-оос доошгүй гишүүдээс бүрдсэн орон тооны бус паспортжуулалтын зөвлөлтэй байна.

Паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлт гаргах тусгай зөвшөөрөл бүхий хуулийн этгээд нь аймаг, нийслэлийн Засаг даргаас ирүүлсэн хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш 14 хоногийн дотор барилга, байгууламжид үзлэг хийж, Барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын баталсан “Эвдрэл гэмтэлтэй барилга байгууламжид инженерийн биет судалгаа явуулах аргачилсан заавар, “Хуучин барилгын газар хөдлөлтийг тэсвэрлэх чадварыг үнэлэх заавар”, “Газар хөдлөлтийн бүсэд барьсан барилгын паспортжуулалтын аргачилсан заавар”, “Өрөгт бүтээцэн барилгын газар хөдлөлтийн тэсвэрлэлтийг үнэлэх болон хүчитгэх аргачлал”, “Угсармал барилгын газар хөдлөлтийн тэсвэрлэлтийг үнэлэх болон хүчитгэх аргачлал”, “Цутгамал төмөр бетон барилгын газар хөдлөлтийн тэсвэрлэлтийг үнэлэх болон хүчитгэх аргачлал”, “Инженерийн шугам сүлжээнд газар хөдлөлтийн эрсдэлийг үнэлэх аргачлал” чиглэлийн норм ба дүрмийн дагуу судалгаа шинжилгээ хийж, мэргэжлийн дүгнэлт гаргана.

Паспортжуулалтын мэргэжлийн  дүгнэлт нь дараах хэсгээс бүрдэнэ. 

Үүнд:

• Паспортжуулах ажлыг зохион байгуулсан аймаг, нийслэлийн Засаг даргын дэргэдэх паспортжуулалтын орон тооны бус зөвлөлийн даргын гарын үсэг, тамга тэмдгээр  баталгаажсан нүүр хуудас;
• Паспортжуулалтын   мэргэжлийн дүгнэлт гаргасан инженерүүдийн гарын үсэг, тамга тэмдэг бүхий хуудас /нүүр хуудасны ар талд/;
• Гарчиг;
• Паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлт гаргах үндэслэл;
• Паспортжуулалтын багийн бүрэлдэхүүн, он, сар, өдөр;
• Барилга байгууламжид үзлэг хийсэн аргачлал, буурь хөрсний инженер геологийн судалгааны дүгнэлт, ашигласан тоног төхөөрөмж, тооцооны программ;
• Барилга, байгууламжийн түүх, үзлэг хийх үеийн үндсэн болон бусад хийц бүтэц, инженерийн шугам сүлжээний иж бүрэн төлөв байдал;
• Үзлэгийн явцад үндсэн бүтээцэд хийсэн инженерийн тооцоо, баталгаажсан багаж, тоног төхөөрөмжийн болон бусад судалгааны ажлын үндсэн үзүүлэлт, үр дүн;
• Барилга, байгууламжийн ашиглалтын төлөв байдлын нэгдсэн дүгнэлт;
• Цаашид авах арга хэмжээний санал;

Мөн паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлтэнд барилга, байгууламжийн гүйцэтгэлийн болон хэмжилтийн зураг төсөл, хөндлөнгийн итгэмжлэгдсэн лабораторийн багаж, тоног төхөөрөмжийн шинжилгээний дүн, ашиглалтын төлөв байдлын гэрэл зураг зэргийг тус тус хавсаргана.

Барилга, байгууламжийн ашиглалтын гэрчилгээг эрх бүхий өмчлөгч хуулийн этгээдэд нэг эх хувийг олгож, хуулбар хувийг мэргэжлийн хяналтын байгууллагын архивт хадгална. Харин зөвлөлөөр хэлэлцэгдэж баталгаажсан паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлт нь 2 эх хувь үйлдэгдэх бөгөөд өмчлөгч хуулийн этгээдэд нэг хувийг олгож, үлдсэн хувийг аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын архивт цахим болон цаасан хэлбэрээр хадгална. 

Ашиглалтын гэрчилгээ олгохтой холбоотой гомдлыг Мэргэжлийн хяналтын дээд шатны байгууллага, албан тушаалтанд гаргах бөгөөд энэ шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй, үндэслэлгүй гэж үзвэл хуулийн байгууллагад хандан шийдвэрлүүлэх эрхтэй байна. Барилга, байгууламжийг паспортжуулах ажлыг чанаргүй эсхүл буруу  гүйцэтгэснээс үүсэх үр дагавар, зардлыг паспортжуулалтын зөвлөл, паспортжуулалтын мэргэжлийн дүгнэлт гаргасан тусгай зөвшөөрөл бүхий хуулийн этгээд хариуцах ба Паспортжуулалттай холбоотой гомдлыг аймаг, нийслэлийн Засаг даргын дэргэдэх паспортжуулалтын зөвлөлд гаргах бөгөөд энэ шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй, үндэслэлгүй гэж үзвэл хуулийн байгууллагад хандан шийдвэрлүүлэх эрхтэй байна.