“Ухаалаг тусгаарлагч” хэмээх дуу дулаан тусгаарлагч шинэ технологийн полиуретан хатуу хөөсийг дэлхийн барилгын зэх зээлд сүүлийн 30 жил эрчимтэй  үйлдвэрлэж хөгжүүлж байна.

2022 оны дундаж болон хэрэглээний өсөлтийн хандлагаас харахад 2028 он гэхэд полиуретан хөөсний үйлдвэрлэл борлуулалт 100 тэрбум ам доллар давах төлөвтэй байх талаар экспертүүд дүгнэсэн  байна. Эдгээрээс ази номхон далайн улс орнуудын үйлдвэрлэлийн хэмжээ, хэрэглээ илүүтэйгээр өсөн нэмэгдэх хандлагатай байна. 

Дулаан тусгаарлах чадавхи харьцангуй өндөр, үүгээрээ эрчим хүчний маш өндөр хэмнэлтийг бий болгох боломжтой бүтээгдэхүүнд тооцогддог учраас дэлхий нийтэд полиуретанийг байгальд ээлтэй ногоон бүтээгдэхүүнээр тодорхойлогдож байна. Барилгын хийц эдлэлд ашиглаж байгаа байдлаар нь мөн олон улсын судлаачид дүн шинжилгээг дээрх байдлаар хийсэн байна. Үүнээс харвал иргэний барилга байгууламжийн ханын дулаалганд полиуретаныг ашиглах хандлага харьцангуй өндөр байсныг харуулж байна.

Энэхүү дулаалгын полиуретан хөөс тухайн барилгын насжилттай ижил хугацаанд ямарваа нэмэлт зардалгүйгээр нэг мөр баталгаатай дулаалга болдгоороо онцлогтой. Бүтэн жилийн турш ашиглаж болох бөгөөд -380С хүртэл хүйтэн ч хэрэглэж болдог онцлогтой.

Классик барилгын уламжлалт  дулаалгыг ухаалаг тусгаарлагчтай харьцуулахад барилгын халаалтад зарцуулах зардал 70 хуртэл хувиар хямд байгааг хэмжилтээр баталсан байна.

Полиуретаныг одоогийн байдлаар барилын дуу дулаан тусгаарлалтад 30%, тавилга болон матрасын үйлдвэрлэлд 20% автомашины үйлдвэрт 15%, будаг лакны үйлдвэрлэлд 10% гэх мэтээр өргөн хэмжээгээр ашиглаж байна. Дэлхий нийт хэрэглээний дөрөвний гурван хувийг дулаалгын хөөс хэлбэрээр ашиглаж байна. Энэ төрлийн дулаалгын ажлыг  захиалагч өөрөө хийх боломжгүй. Учир нь хөөсний найрлагыг зөв тогтоох, шаардлагатай температурт халаах, шүрших даралтыг тохируулах, дулаалгын цэгт төхөөрөмжийг шилжүүлэх зэрэг технологийн чанартай үйлдлийг тодорхой туршлагатай мэргэжлийн байгууллага, мэргэшсэн ажилчин хийж гүйцэтгэх шаардлагатай байдаг.

Иймд дулаан дуу тусгаарлалтын иж бүрэн үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага гүйцэтгэх нь чухал гэдгийг барилгын байгууллагууд анхаарах нь чухал. Шүршдэг хөөс /polyuretan/ нь шүршсэний  дараа эзлэхүүнээ 10-100 дахин тэлж хоорондоо ямарч залгаа зай завсаргүй цул үе давхарга үүсгэдэг бөгөөд барилгын дотор дулааныг тогтвортой хадгалдаг бөгөөд гадна орчны температурын өөрчлөлт огт нөлөөлөхгүй.

Полиуретан шүршдэг хөөсөнцөрийн  галд тэсвэрлэх чадвар, ил галд өдөөгдөхгүй байх чанар, гал дэмжихгүй байх  зэрэг үзүүлэлтийг хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагад тулгуурлан ялгаатай үйлдвэрлэдэг. Tris(2-chloro-1-methylethyl) phosphate болон бусад төрлийн галын хамгаалалтын бодисийг ашиглан полиуретаныг үйлдвэрлэхдээ ашигладаг бөгөөд үүний үр дүнд гал тэсвэрлэх, өдөөдөхгүй байх нь сайжирдаг байна. 

Тийм учраас улс орнууд полиуретаны түүхий эдийг олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн В1, В2, В3 гэсэн ангилалд тохируулан үйлдвэрлэж байна. 

Монгол улсад 2015 оноос олон улсын ISO стандартад сууриласан шүршиж бэхжүүлдэг төрлийн полиуретаны “ Дулаан тусгаарлах зориулалттай шүршдэг полиуретан хөөс”1-хэсэг  Техникийн шаардлага MNS ISO 8873-1:2015, болон “ Дулаан тусгаарлах зориулалттай шүршдэг полиуретан хөөс”2-р хэсэг Хэрэглээ  MNS ISO 8873-2:2015 стандартууд  хэрэгжиж эхэлсэн. Уг стандартуудаар полиуретаныг    75 мм ээс бага зайд дулаан ялгаруулах төхөөрөмж дээр  болон дотор ашиглахгүй байх, Цахилгаан залгуур болон цахилгааны холболтын хайрцаг дотор ашиглахгүй, Хэт ягаан туяаны байнгын тусгалд ил гаргаж болохгүй хэмээн зааж өгсөн,  

Өнөөдрийн байдлаар шүршдэг полиуретан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг иргэний болон үйлдвэрлэлийн барилга байгууламжинд ашиглахыг Монгол улсад хүчин төгөлдөр хэрэгжиж байгаа аливаа хууль тогтоомжоор төдийгүй олон улсад  хориглож хязгаарлаагүй байна.

Дулаан тусгаарлах шүршдэг хөөс нь өөрөө унтардаг шинж чанартайгаараа бусад төрлийн хөөсөнцрөөс ялгагддаг.

Галын эх үүсвэр унтарахад хөөсөнцөрийн шаталт тэр дороо зогсдог.

Хөөсөнцөр нь өөрөө агаар үл нэвтрүүлэх шинж чанараас хамаарч галын үед агаар нэвтрүүлдэггүй учир түймрийг даамжруулахгүй байх нөхцлийг бүрдүүлж өгдөг. Энэ шинж чанар нь барилгын дээвэр, ханын шатамхай  хийцийг түймрээс хамгаалж өгдөг. Энэхүү дулаалга нь усны уурыг чөлөөтэй нэвтрүүлдэг. Энэ утгаараа энэ төрлийн дулаалгатай барилга бүхэлдээ амьсгалдаг гэж ойлгож болно. Мөн түүний үүрлэг бүтэц чийгийг хадгалдаггүй учир ялзрах муудах асуудал байхгүй. Шүршдэг хөөс тархалтыг дэмждэг шинж чанараараа барилгын хийцийн амьсгалах нөхцлийг хангадаг онцлогтой. Ялангуяа хуучин барилгын дулаалгад илүү тохиромжтой бөгөөд амьсгалах боломжийг нэмэгдүүлж хана дээвэрт үүсэх цанталтаас хамгаалж өгдөг давуу талтай.

Зарим төрлийн дулаалгын материал тухайлбал чулуун хөвөн нь  чийг татаж, аажмаар суултанд ордог сул талтай. Тиймээс хөөсөнцөр болон метал өнгөлгөөтэй хавтанг сонгож хэрэглэхдээ галын үзүүлэлтүүдийг сайтар судлаж туршин өөрийн барилга байгууламжиндаа хамгийн сайн тохирох бүтээгдэхүүнийг сонгон хэрэглэх шаардлагшатай. 

Полиуретан шүршдэг хөөсөн дулаалгын ажил үйлчилгээг эрхэлдэг 20 аж ахуйн нэгж  10 гаруй хувь хүн байгаа судалгаа байгаа боловч тусгай зөшөөлтэй нь ганц байх жишээтэй. 

Барилгын тухай хуулийн дөрөвдүгээр бүлгийн 19 дүгээр зүйлийн 19.1.4 Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн чиглэлэр .... шатамхай, химийн хортой, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл эрхлэх үйл ажиллагаанд тусгай зөвшөөрөл олгож байхаар хуульчлагдсан бөгөөд УИХ ын 2022 оны 6 сарын 17 ны өдөр батлагдсан “Зөвшөөрлийн тухай” хуулийн шинэчилсэн найруулгын 8 дугаар бүлгийн жагсаалтын 3 -ын 3  дугаар хэсэг дээрх чиглэл батлагдсан байдаг.

Монгол улсын шадар сайд,байгаль орчин, аялал жуулчлалны сайд, Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан 2017 оны  05 дугаар сарын 23 -ны 54/А/136/Й/215 тоот тушаалаар өдөр баталсан  “ Химийн хорт болон аюултай бодис хадгалах, тээвэлдэх, ашиглах, устгах журам”-ыг хатуу мөрдөх, үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрөл, бүтээгдэхүүний баталгаажуулалад хамруулах арга хэмжээг авах шаардлага тавигдаж байна.