Барилгын салбарт ур ухаан, мэдлэг чадвараа зориулан ажиллаж буй инженерүүдийг “Залуу инженер” ярилцлагын буландаа урьдаг билээ. Энэ удаагийн зочноор 2021 оны Шилдэг залуу инженер, “Гурван тамир” ХХК-ийн Ерөнхий инженер Н.Гантулгатай ярилцлаа.  

Хүн бүрд л мэргэжилтэйгээ холбогдсон түүх байдаг шүү дээ. Тэр үеэс өнөөдрийг хүртэлх түүхээс нь хуваалцаж ярилцлагаа эхлүүлье? 

Миний аав Монгол улсын Гавьяат барилгачин Ж.Нэргүй гэж хүн бий. 90-ээд оноос өмнөх үеийн боловсон хүчний багагүй хэсэг нь хойд хөршид бэлтгэгддэг байсан үеийн төлөөлөл болж Эрхүү хотын Политехникийн сургуулийг Барилгын инженер мэргэжлээр бакалавр, мастерын зэргээр суралцаж төгссөн юм. Тиймээс барилгын инженер мэргэжлийг сонгоход аав маань ихээхэн нөлөөлж,  10 жилийн 8-р ангиа төгсөхдөө л тус мэргэжлийг сонгосон байсан бөгөөд аавынхаа мэргэжлийг өвлөсөн. 

Үүнээс хойш физик, математик зэрэг инженер мэргэжилд шаардлагатай хичээлүүддээ илүү их анхаарч цагаа зарцуулдаг болсон. 2005 онд Улаанбаатар хотын Монгол-Туркийн хамтарсан Ахлах лицей сургуулийг төгсөөд тэр жилээ Туркийн Ойрх Дорнодын Техникийн их сургуульд Барилгын инженер мэргэжлээр суралцахаар явж 2011 онд бакалаврын зэргээ хамгаалаад эх орондоо ирсэн. Ирээд Барилга, Хот байгуулалтын яам /БХБЯ/- ны харьяа Газрын харилцаа, Барилга, Геодези, Зураг зүйн газар /ГХБГЗЗГ/-ын Норм, нормативын хэлтэст 2 жилийн хугацаанд ажилласан. 

Үүний дараа Улаанбаатар хотын Шинэ нисэх онгоцны буудлын төслийн барилга угсралтын ажил 2013 оны 7 сараас эхэлж, миний бие 8 сараас нь “Тулга Проект” ХХК, Япон улсын зураг төслийн “Азуса сэккэй” гэх зураг төслийн компанид ажиллаж тус бүтээн байгуулалтад 2020 он хүртэл 7 жилийн хугацаанд 50 гаруй барилга байгууламжийн барилга угсралт болон зураг төслийн ажилд гар бие оролцсон. Энэхүү хугацаандаа Япон улсын Токио хотноо “Азуса Сэккэй” гээд компанийнхаа төв оффисд мэргэжлээрээ ажиллах боломж олдож 2 жилийн хугацаанд магистрын зэргээр сурч, ажиллаж байгаад 2018 онд Сайтамагийн их сургуулийг Барилгын инженерийн магистерын зэргээр дүүргэсэн. 

Мөн тухайн жил компанийнхаа Монголд хэрэгжүүлэх дараагийн төсөл болох МИАТ-ын Ангарын төсөл дээр ажиллахаар 2018 онд Монголдоо ирж үргэлжлүүлэн ажилласан. 2020 онд тус төсөл дуусаж түүнээс хойш Монголдоо “Гурван тамир” ХХК-ийн Ерөнхий инженерээр мөн олон улсын санхүүжилттэй бүтээн байгуулалтын төсөл хөтөлбөрүүд дээр зөвлөхөөр ажиллаж байна. 

Монголд суралгүйгээр шууд гадагшаа явж сураад эх орондоо ирэхэд 2 улсын барилгын салбар, бодлого, чиглэл, норм дүрэм гээд бүх зүйл өөр учир ажиллах явцад хүндрэл их гардаг гэж сонсож байлаа. Таны хувьд ямар байв? 

Тийм шүү. Эх орондоо сураагүй явсан учраас манай улсын норм дүрэм техникийн баримт бичгийн талаар ямар ч мэдээлэлгүй байж өөр улсын техникийн баримт бичиг, дүрэм, журам, технологийг судлаад ирэхээр эх орныхоо барилгын салбарыг дахин судалж, эндээ дахиад сурч судлах шаардлага үүссэн. Тухайлбал, Туркт барилгын салбарын техникийн баримт бичгүүд нь Европ болон Америкийн техникийн баримт бичигт суурилж явдаг. Барилга бүтээц дээр тооцооны схемүүд, нормчилсон байгаа аргачлалууд нь гээд олон зүйл өөр байсан.   

Тухайн үед манай аав "хамгийн энгийн, ойлгомжтой зүйлийг мэдэхгүй байна" гэж их шүүмжилдэг байсан. Тухайлбал, Оросоор ган бүтээцийн элементийг нэрлэдэг нэршлийг Турк эсвэл Англиар нь мэдээд байгаа хирнээ Монголд хэлэгддэг нэршлийг нь мэдэхгүй байх гэх зэрэг. Ингээд Монголынхоо нормыг мэдэх шаардлага тулгарснаар 2 жилийн хугацаанд дээр хэлсэнчлэн норм, нормативын хэлтэст барилгын салбарын хууль эрхзүй, техникийн баримт бичиг, тогтолцоо гэх зэрэг зүйлийг судалж мэдэхээр хичээн ажиллаж байсан. 

Энд ирээд Монголын норм дүрмээ судлаад үзэхэд ямар санагдаж байв. Норм, дүрмийн талаар шүүмж салбарынхан дунд их байдаг шүү дээ? 

Миний хувьд болохгүй байна гэж хэлэхгүй. Яагаад гэхээр мэдээж аргачлал гэх мэт олон зүйлээр олон улсын жишиг болсон техникийн баримт бичгүүдээс өөр, ялгаатай зүйлүүд олон байгаа. Манайх Оросын норм дүрмээр явж, түүнийг олон жилийн турш хөгжүүлж, нутагшуулж байна. Харин норм, дүрмийн хүртээмж тал дээр нь ярих хэрэгтэй. 

Тухайлбал, талбай дээр гарахад манай инженерүүд зарим нормоо мэддэггүй эсвэл дадал болгож хэрэглэдэггүй зэрэг хэрэглээтэй холбоотой асуудлууд байдаг. Мэдээж норм, дүрэм бол байнгын сайжирч явах ёстой ажлын нэг. Миний ажигласнаар норм, дүрэм гэх энэ оюуны бүтээлийг хөгжүүлж байгаа, энэ чиглэлд явж байгаа судалгааны ажлууд маш бага байна гэдгийг анзаарсан. Маш цөөн тооны хүмүүс энэхүү судалгаа болон техникийн  баримт бичиг боловсруулах ажлыг хийдэг. Норм, дүрэм боловсруулна гэдэг мэдээж багагүй хөдөлмөр, судалгаа шаардагдана. 

Цөөн тооны мэргэжлийн хүмүүс нь норм хөгжүүлэлт дээр ажиллаж байна. Тэгэхээр техникийн баримт бичгийг боловсруулах боловсон хүчний тал дээр ажлын бодлогыг сайжруулах, боловсронгуй болгох, хүртээмж, хэрэглээг нэмэгдүүлэх зэрэг дээр анхаарах хэрэгтэй. 

Мөн манайд дутагдаад байгаа зүйл нь техникийн баримт бичгүүд байгаа хэдий ч түүнийг дагаж явдаг туслах баримт бичгүүд болох аргачлал, заавар, зөвлөмж гэх мэт мэргэжлийн номууд маш их дутмаг байна. Японд ажиллаж байхад манай компанийн архитектор болон бүтээцийн инженерүүд тус тусдаа зааланд суудаг байлаа. 5 давхар барилгын 3 давхар нь тэр чигтээ бүтээцийн инженерүүд суух ба тэр давхрын талбайн 1/3 нь шахуу номын сан байсан. Номын санд норм, дүрмүүд, барилгын техникийн баримт бичгүүдээс гадна хувийн компаниудын боловсруулаад оюуны өмчөөр баталгаажуулсан аргачлал, заавар, зөвлөмж, жишээ, судалгааны ажлууд, техникийн шаардлагууд, гарын авлага гэх мэт олон номууд байдаг. Зөвхөн норм, дүрмийг уншаад шууд ойлгоно гэдэг их төвөгтэй тийм болохоор зайлшгүй мэргэжлийн ном, аргачлал, жишээ, зааварчилгаанууд давхар байж л бүрэн ойлгогдож хэрэглэхэд хялбар болж инженерүүдийн дунд хэрэглээ нь нэмэгдэнэ. 

Норм, дүрмийн хөгжүүлэлтэд боловсон хүчин чухал гэлээ. Боловсон хүчний чадвар дээр нэмж хэлэх зүйл байгаа юу? 

Боловсон хүчний тал дээр ярих зүйл олон байна. Хамгийн эхний асуудал бол мэргэжлийн гадаад хэлний асуудал байна. Дээр хэлсэнчлэн манайд дутмаг байгаа техникийн баримт бичгүүдийг бид маш бага төлбөр төлөөд төвөггүйхэн интернет орчноос олоод уншиж болох үед амьдарч байна. Тийм болохоор хувь хүний хөгжил, чадвараа хөгжүүлэх тал дээр мэргэжлийн гадаад хэлний асуудал их чухал. Мэдээж мэргэжлийн хэл гэдэг тийм амар биш ч хэлээ сайжруулснаар олон боломжууд, өөрийгөө хөгжүүлэх үүд хаалгууд нээгдэнэ. Инженер хүнийх нь хувьд ийм байна. 

Харин боловсролын системийн хувьд гэвэл Япон болон Туркт барилгын инженерийн мэргэжлээр сурч байхдаа нэлээд хэдэн ялгааг олж харсан. Ялангуяа инженерийн магистерийн ажил нь шууд судалгаа, туршилт шинжилгээн дээр суурилж явагддаг.  

Японы нэг давуу тал нь их дээд сургуулиуд болон судалгааны байгууллагууд дээр хийгдсэн, хийгдэж байгаа судалгааны ажлуудын мэдээлэл маш сайн нэгтгэгдсэн байдаг. Тухайн оюутан судалгааны ажил хийхдээ тухайн сэдвийн хүрээн дэх өмнө нь Японы аль сургуульд ямар судалгааны ажлууд хийгдсэн талаар мэдээлэл олох, тэр сэдвээр хийгдэж байсан материалыг аваад жишээ болгоод ашиглах бүрэн боломжтой байдаг. Үүн шиг манайд мөн адил өмнө хийгдсэн ба одоо хийгдэж буй судалгааны ажлуудыг нэг газар төвлөрүүлж хүртээмжийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Жишээ нь манай улсын хамгийн том техникийн их сургууль болох “ШУТИС”-ийг төгсөж буй оюутнуудын дипломын ажил бусад хүмүүст, инженерүүдэд, оюутнуудад хүрч чадаж байна уу гэдэг их чухал. Ингэж судалгааны түвшинд техникийн баримт бичгүүдийн боловсруулалтыг уяснаараа манай дотоодын норм дүрэм болон техникийн баримт бичгүүдийг судалгаанд суурилсан дараагийн түвшинд гаргах боломжтой гэж харж байна.

Дараагийн асуудал нь инженерийн ангийн оюутнуудад болон судалгаа хийх гэсэн инженер техникийн ажилчдад лабораторийн асуудал их дутмаг байна. Туркт сурч байсан сургууль гэхэд зөвхөн барилгын тэнхим нь 5-6 лабораторитой байсан. Материал, барилга бүтээцийнх гээд тус тусдаа байх бөгөөд нэг лаборатори нь 3-4 байшингаас бүрдсэн цогцолбор газар байсан. Түүнд оюутнуудын судалгаанаас гадна хувийн компани, хувь хүмүүсийн судалгаанууд явагддаг байсан ба оюутнууд нь цалинтайгаар судалгааны ажлууд дээр оролцож болдог. Инженерийн номоос дээрх мэдээллийг лабораторийн орчинд туршилт шинжилгээ хийхгүйгээр мэдлэг болгож авна гэдэг миний хувьд лав боломжгүй асуудал байсан. Тийм болохоор мэргэжлийн лабораторийн хүрэлцээний асуудал боловсон хүчний чадавхтай шууд хамааралтай. 

Та Японд зураг төслийн компанид ажиллаж байсан учраас зургийн компанийн ажлын онцлог нь ямар байсан талаар хуваалцаач?

Зураг төслийн компанийн барилга бүтээцийн хэсэгт ажиллаж байсан учраас илүү барилга бүтээц талдаа ялгааг нь хэлэх болов уу. Тухайлбал, программ хангамжийн асуудал. Энэ чиглэлд ажиллаж байх хугацаандаа Токиогийн 2020 оны зуны олимпын “Ои” гээд зүлэгний  хоккей стадионы бүтээцийн зураг төслийн ажил дээр 6 инженерийн хамт нэг баг болон ажилласан. 

Тэр үед ахлах инженер маань намайг 7 хоног бүр өөр өөр бүтээцийн тооцооны программ дээр ажиллуулсан. Эхлээд учрыг нь сайн ойлгохгүй жоохон төвөгшөөж байсан боловч тэр болгон гаргасан үр дүнгүүдээ багаараа харьцуулалт хийж бүтээцийн тооцоогоо улам сайжруулан зөв шийдлээ гарган урагшилж байгааг анзаарсан. Үүнээс би юуг хэлэх гээд байна гэхээр манайд барилга бүтээц дээр гэхэд л ганц программ хангамжийг түлхүү хэрэглэж байгаа нь хангалтгүй санагддаг. Олон программ хангамжийг нэвтрүүлэн инженерүүдэд харьцуулалт хийж цааш нь хөгжүүлэх боломжийг нээж өгөх хэрэгтэй. Ингэж харьцуулалт хийх нь үр дүнтэй ч программ тус бүрийн үнэ өндөр тул тухайн компанийн санхүүгийн боломж бололцоо мөн үүнийг дагаад зураг төслийг боловсруулах ажлын үнэ өртөг ч мөн яригдах ёстой. 

Мөн ажлын зургийг хийдэг тусдаа багтай ба тооцооны инженерүүд зөвхөн тооцоогоо л хийдэг байсан. Манайд бүх үе шатыг нэг л инженер хийж байгаа харагддаг. Энэ нь мэдээж ур чадвар өндөр байхыг шаардах нь тодорхой. Нэг талаасаа бүгдийг нь хийдэг нэг инженер мундаг гэж харагдах боловч үр ашиг талаасаа нэг хүнд хэт их ачаалал ирснээр тухайн төсөлд алдаа гаргах магадлал илүү өндөр болж буй сул талыг зургийн компаниуд анзаарах шаардлагатай.  

Тэгвэл барилгын инженерүүдийн ажиллах онцлог, арга барилын талаар таны анзаарсан зүйл юу байв? 

Япончуудын хувьд шийдвэр гаргахдаа удаан, маш олон талаас хардаг онцлогтой хүмүүс. Харин шийдвэрээ гаргасан бол түүнийгээ яс мөрддөг. Монголчуудын нэг дутагдал нь шийдвэр гаргахдаа олон талыг хардаггүй хурдан шуурхай ханддаг, түүнийгээ маш хурдан ажиллаж байна гэж эндүүрдэг. Мөн манай салбарын онцлог нь цаг хугацаатай уралддаг, дулааны улиралд ажлаа дуусгах гээд яаруу, дутуу шийдвэрүүдийг гаргаж асуудлуудыг өөрсдөө бий болгоод байдаг. Удаан ч хамаагүй зөв шийдвэрээр бага багаар зогсолтгүй  явах хэрэгтэй гэдгийг Япон инженерүүдээс олж харсан. Япончуудын хувьд хүнд хэцүү олон цаг үеийг туулаад ирсэн ард түмэн гэдгийг бид мэднэ. Токио хот гэхэд л хэд шатаад,  хэд дахин баригдсан. Тийм ч учраас хүмүүс нь аливаа ажилд маш няхуур ханддаг байх.

Техник технологи, хөгжлийн түвшин дээгүүрт тооцогддог улсад ажиллахдаа Монголдоо нутагшуулмаар ямар шинэ дэвшилтэт технологи байгааг анзаарав?

Олон бий. Энэхүү хугацаанд олж авсан шинэ дэвшилтэд технологи мэдээллээсээ Монголдоо мэргэжил нэгт инженерүүддээ  аль болох хүртээмжтэй жигд хүргэх зорилгоор “Монголын барилгын инженерүүдийн холбоо”-нд Монголд ирснээсээ хойш тасралтгүй мэргэжлийн чадвахжуулах сургалт, илтгэл тавин оролцож байна. Цаашид ч гэсэн энэ талаар ажил төлөвлөөд явж байна. 

Нутагшуулна гэхээр нэг технологи, дэвшилтэд бетоны анги эсвэл нэг шинэ материалын талаарх асуудал биш юм. Энэ нь илүү өргөн цар хүрээтэй олон улсын жишигт нийцсэн зөвлөх үйлчилгээ, иж бүрэн техникийн шаардлагын асуудал, олон улсын төслийн менежмент, чанарын хяналт гэх мэт нэлээдгүй өргөн цар хүрээтэй асуудлууд байгаа бөгөөд энэ талаар аль болох олон инженер, техникийн ажилтнууд цэгцтэй мэдээлэлтэй болох нь чухал гэж харж байна.

Монголд инженерүүдэд амжилттай ажиллахад хамгийн их саад болж буй зүйл юу вэ? Түүнийг хэрхэн шийдвэрлэх боломжтой вэ? 

Мэдээж санхүүгийн асуудал байгааг нууж болохгүй. Барилгын салбарт ажиллаж байгаа инженер бид бүхний сарын цалин дунджаас өндөр мэт боловч барилгачин хүний хувьд 7 хоногийн 7 өдөр өглөө 7-с орой 7 хүртэл ажиллах гэдэг бол энгийн ойлголт бөгөөд 777 ч гэх нэршил байдаг. Өвлийн сарын сул зогсолт нэмэгдээд ирэхээр жилийн орлого тийм ч өндөрт ордоггүй. Тиймээс санхүүгийн асуудлаа шийдэх нэг шийдэл нь ур чадварын хувьд өөрсдийгөө хөгжүүлэх улмаар ажиллах зах зээлээ зөвхөн Монгол гэж харахгүйгээр тэлэх бүрэн боломж байна. 

Харин төр засаг, бодлого гаргаж буй хүмүүсийн зүгээс олон зүйлийг зөвхөн энэ программ, норм, журмаа л зөв дагаж мөрд гэлгүйгээр харьцангуй уян хатан бодлого барьж, ялангуяа олон улсын жишиг стандарт, норм болон техникийн баримт бичгүүдийг сонгон хэрэглэхээр нэвтрүүлж, залуу инженер техникийн ажилчиддаа өөрсдийгөө хөгжүүлэх орон зай, боломжийг олгож олон улсын тавцанд өрсөлдөх чадварыг нь нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна.   

Дэлхий нийтээр ногоон барилга, ногоон хотыг эрэлхийлж байна. Энэ талаар таны бодол? 

Сүүлийн жилүүдэд ногоон гэсэн ойлголт барилгын салбарт нэлээдгүй яригдах болсон. Гэхдээ нэг өрөөсгөл ойлголт яваад байгааг анзаарч байна. Ногоон гэхээр өмнө нь огт байгаагүй цоо шинэ зүйл гараад ирсэн мэтээр харж болохгүй. Инженерийн ангийн суралцах эхний жилээс эхлээд тооцооны үр ашгийн талаар, хөдөлмөр зарцуулалт, насжилт, материалын орц, материалын химийн нэгдэл, олборлолт, үйлдвэрлэл, угсралт, ашиглалт гэх мэтээр дэлгэрэнгүй үзээд эхэлдэг. Үе шат болгон л үр ашгийн тооцоо хийгддэг үүнийг л инженерчлэх гээд байгаа юм. 

Миний хувьд яг үнэндээ инженерчлэх, ногоон гэдэг ойлголт нэг гэж харагдаж байгаа. Ногоон гэдэг нь хүлэмжийн хийн ялгарлыг л бууруулах, байгаль орчны нөлөөллийг багасгах гэсэн ойлголт. Түүнээс биш нарны хавтан тавиад, дулаалгаа хийгээд, саарал ус ашигласан бүх барилга ногоон боллоо гэсэн үг биш юм. Хэчнээн дээрх ногоон элементүүдийг тусгасан ч гэсэн тооцоогоороо дам нуруунд нь Ф22мм -ийн арматур гарч байхад Ф25мм болгоод ч юм уу үр ашгийн тооцоогоо алдаад явж байгаа бол ногоон биш болно. Учир нь тэр илүү орж байгаа ганг олборлох, үйлдвэрлэх, тээвэрлэх, угсрах гээд үе шат болгондоо хүлэмжийн хий илүү ялгарч, байгаль орчны нөлөөлөл нь их байх болно. 

Мөн ногоон гэдэг нь дан ганц эрчим хүчний хэмнэлттэй байх гэсэн асуудал биш гэдгийг хэлэх нь зүйтэй, маш өргөн цар хүрээтэй. Магадгүй эрчим хүчний хэмнэлттэй болгохын тул 40-50 см-ын зузаан хөөс тавиад эрчим хүч зарцуулалтыг тодорхой хувиар буурууллаа гэж бодоход хөөс нь өөрөө үйлдвэрийнхээ явцад ямар хэмжээний хүлэмжийн хийг байгальд ялгаруулсан бэ гэдэг асуудал яригдана.

Мэдээж ногоон тодотголтойгоор инженер бид бүхний өдөр тутамдаа тооцдог үр ашгийн асуудал анхаарлын төвд орж байгаа нь маш сайн хэрэг. Манайд хийгдэж буй олон сайн зүйл байгаагаас эрчим хүчний хэрэглээг бууруулах, дулааны алдагдлыг бууруулах, сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээ, усны зохистой хэрэглээ, барилгын хог хаягдлыг бууруулах зэрэг олон ажил хийгдэж байгаа нь эерэг үзүүлэлт юм. Монгол улсын хэмжээнд ногоон барилгын асуудлыг ярихын тулд “юуг ногоон барилгын стандарт гэж авч үзээд түүнийгээ яаж харьцуулахаа тодорхойлох” хэрэгтэй. Олон улсын түвшинд үүнийг тодорхойлоод, хийгээд явж байгаа бөгөөд жишиг болгоод цааш нь нутагшуулаад аваад явахад бэлэн аргачлал олон байна.  

Эцэст нь хэлэхэд ногоон гэдэг нь маш энгийн ойлголт бөгөөд барилга дээр мод бут ургуулах гээд аль эсвэл хойд туйлд байгаа цагаан баавгайг бодоод байгаа асуудал огтоос биш. Өөрөөр хэлбэл үр хүүхэд, хойч үедээ цаашид эх дэлхий, амьдрах орчныг дээшлүүлэхгүй юм аа гэхэд дордуулахгүйгээр хэвээр нь үлдээх гэсэн л чармайлт гэж ойлгодог. Тийм болохоор зайлшгүй хэрэгжилтийг нь анхаарах хэрэгтэй. 

Инженер хүний хувьд манайд баригдаж буй барилгуудын чанар болон насжилтын асуудал дээр хэлэх зүйл байгаа болов уу гэж бодож байна? 

Энэ маш чухал сэдэв бөгөөд яг одоо тулгараад байгаа асуудал. Барилгын чанар болон насжилтын асуудал байгаа нь бодит зүйл. Энэ хэвээрээ удаан үргэлжилбэл асуудал улам хүндэрнэ. 

Юуны түрүүн зөвлөх үйлчилгээг барилгын салбарт яаралтай нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Олон улсын жишгээрээ ч гэсэн тийм байдаг. Дэлхийд өндөр хөгжилтэй улсууд, хөгжиж байх хугацаандаа барилга болон дэд бүтэцийнхээ зөвхөн тоон дээр нь анхаараад чанар, насжилтыг орхигдуулснаараа сэргээн засварлах гэдэг зүйлтэй тулгарсан томоохон сургамжтай улсууд бэлээхэн байна. Манай улс яг энэ алдааг давтах гээд яваад байна. 

Зардал талаасаа ч гэсэн барилга угсралтын зардал дээр хэт их анхаараад чанар болоод насжилтыг орхигдуулж байгаа дүр зураг нийтлэг байна. Гэтэл тухайн барилга нь жишээбэл, хоёр жилд баригдаж 80 жил ашиглагддаг. Нийт 80 жил ашиглагдах  хугацааны зардлын хажууд хоёр жилийн угсралтын зардал хамаагүй бага хувь эзэлнэ. Тийм болохоор хэдэн хувиар үнэтэй ч хамаагүй зураг төсөл, угсралтын бүхий л шатуудад чанар болон насжилтыг маш сайн анхаарах хэрэгтэй. 

Бас нэг буруу ойлголт нь чанар, насжилт зөвхөн угсралттай холбоотой мэтээр тайлбарлаж хараад байдаг. Гэтэл зураг төслөөс эхлээд үе шат болгонд яригддаг асуудал гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Зураг төслийн хувьд ч мөн чанарын асуудлыг давхар ярих шаардлагатай. 

Мөн санхүүжилттэй холбоотой ч чанарын асуудал байдаг. Жишээ нь барилга болон дэд бүтцийн салбарт зориулан тухайлсан санхүүжилтийн эерэг механизм, санхүүгийн бүтээгдэхүүн санхүүгийн зах зээл дээр дутмаг байна. Энэ нь санхүүжилтээр дамжаад тухайн төслийн чанарт шууд нөлөөлөх хүчин зүйлс болж байна. 

Багагүй хугацаанд салбарын талаарх яриа өрнүүллээ. Харин энэ асуултаар та өнгөрсөн хугацаанд салбартаа болон өөртөө оруулсан хувь нэмрээ дүгнээд хэлбэл?  

Нуулгүй хэлэхэд сүүлийн 10 жилийн хугацаанд салбар гэхээсээ илүү өөртөө оруулсан хувь нэмэр илүү их гэж харж байна. Яагаад гэхээр инженер хувь хүн гэдэг салбарыг бүрдүүлж байгаа нэг л хэсэг. Тиймээс өөртөө хувь нэмэр оруулж түүнийгээ дагаж өөрөө хөгжөөд дараа нь салбарын асуудал яригдах байх. 

Оюутны ширээ болон ажлын талбай дээр хийсэн ажлууд нийлж байж тодорхой хэмжээний мэдлэг, чадвар, туршлага болно. Энэ нь ажил болон барилгын талбай дээр хийгдэж буй ажлуудыг мэдлэг болгон авахын тулд суурь академик мэдлэг нь мөн адил байх хэрэгтэй ба энэ хоёрын нийлбэр юм. Түүнээс биш зөвхөн академик түвшинд сурсан мэдлэг маань дан ганцаараа туршлага болно гэдэг хэцүү. Түүний адил тодорхой хэмжээнд ажил дээр ч оюутны ширээн дээр ч туршлага хуримтлуулах гэж хичээсэн он жилүүд өнгөрсөн байна.

Мэргэжил бүхэн өөр өөрийн онцлогтой талтай байдаг. Ярилцлагынхаа төгсгөлд таны эзэмшсэн мэргэжлийн сайхан зүйлсээс сонсмоор санагдлаа?

Мэдээж сайхан зүйл олон байлгүй яах вэ. Би аавыгаа дагаж барилгачин болсон, одоо миний 6 настай хүү “том болоод барилга барина” гэж хэлдэг. Аав хүний хувьд хүүдээ үлгэр дуурайлал болох тэр хэмжээнд мэргэжилтэй байна гэж бодохоор бас сайхан л юм билээ. 

Мөн хаана ч очсон барилгагүй газар гэж байхгүй учир мэргэжлийн онцлог гэх юм уу явсан газар бүрийнхээ барилгуудыг сонирхон харж явахад бас сайхан байдаг. 

Ирээдүйд олон зорилго байгаагаас зорьж оролдож яваа хэд хэдэн ойрын зорилго бий. Үүнээс инженер техникийн ажилтнуууд бид бүхний өдөр тутмын ажлыг хөнгөвчлөх программ хангамжийн асуудал байгаа бөгөөд удахгүй үр дүнг нь үзнэ гэдэгт найдаж, зорилго болгон ажиллаж байна.

Сэтгүүлч Ц.Солонго